زن و خانواده در ایران باستان

اوضاع اجتماعی عهد ساسانیان بر طبق قوانین مدنی مفصلی اداره می شد، که مبتنی بر احکام زند و اوستا بود… اصل تعدد زوجات اصل تشکیل خانواده به شمار می رفت. در عمل، تعداد زنانی که مرد می توانست داشته باشد، به استطاعت او بستگی داشت. ظاهرا مردمان کم بضاعت به طور کلی بیش از یک زن نداشتند. رییس خانه (=کدگ خودای) از حق ریاست دودمان بهره مند بود.(۱) یکی از زنان، سوگلی و صاحب حقوق کامله محسوب شده و او را “پادشاه زن” یا “زن ممتاز” می خواندند. از او پست تر زنی بود که عنوان خدمتکاری داشت و او را “زن خدمتکار” یا “چاکر زن” می گفتند. (۲) حقوق قانونی این دو نوع زوجه مختلف بود. (۳) ظاهرا کنیزان زرخرید و زنان اسیر جزء طبقه چاکر زن بوده اند. معلوم نیست که عده زنان ممتاز یک مرد محدود بوده است یا خیر، اما در بعضی از مباحث حقوقی از مردی که دو زن ممتاز دارد سخن به میان آمده است. (۴) زنانی که عنوان “چاکر زن” داشته اند، فقط اولاد ذکور آنان در خانواده پدری پذیرفته می شده اند. (۵) اهتمام در پاکی نسب و خون خانواده یکی از صفات بارز جامعه ایرانی به شمار می رفت، تا به حدی که ازدواج با محارم را جایز می شمردند و چنین وصلتی را “خویدوده” می خواندند. این رسم از قدیم معمول بود، حتی در عهد هخامنشیان. مثلا کمبوجیه دو خواهر خود را در عقد ازدواج داشت، که یکی از آنها آتوسا نام داشت. داریوش دوم، خواهر خود پریساتیس را به زنی گرفت. اردشیر دوم با دو دوختر خود آتوسا و آمستریس و داریوش سوم با دختر خود استاتئرا ازدواج کرد. بهرام چوبین خواهر خود گردیگ را گرفت و مهران گشنسب نیز پیش از اینکه مسیحی بشود خواهر خود را عقد کرده بود. در کتاب حقوق سریانی که راجع به ازدواج است گوید: عدالت خاصه پرستندگان اوهرمزد به نحوی جاری می شود که مرد مجاز است با مادر و دختر و خواهر خود مزاوجت کند و مثال هایی آورده است که زرتشتیان برای تایید و تقدیس این امر روایت می کرده اند. (۶) در آیین زرتشتی ازدواج با اقارب به هیچ وجه زنا محسوب نمی شده، بلکه عمل ثوابی بوده که از لحاظ دینی اجری عظیم داشته است.

هنگام تولد طفل پدر باید شکر خدای را با انجام مراسم دینی خاص و دادن صدقات به جای آورد، صدقه پسر بیش از دختر بود. (۷) بایستی طفل خردسال را از آسیب چشم بد محفوظ بدارند و مواظبت کنند، تا زن حایض نزدیک او نشود، زیرا که پلیدی شیطانی آن زن را موجب بدبختی طفل می پنداشتند. (۸) شیطان را به وسیله آتش و روشنایی دور می کردند، خصوصا در سه شب اول تولد طفل و شیردادن گیاه هوم به طفل می دادند و روغن بهاری به او می چشانیدند. (۹) تعلیم مذهبی دختر را مادر به عهده می گرفت، لکن حق شوهر دادن او به پدر اختصاص داشت. (۱۰) اگر پدر در قید حیات نبود، شخص دیگری اجازه شوهر دادن دختر را داشت. این حق نخست به مادر تعلق می گرفت و اگر مادر مرده بود، متوجه یکی از عموها یا دایی های دختر می شد. دختر خود مستقلا حق اختیار شوی نداشت. (۱۱) از طرف دیگر پدر یا شخص دیگر، که ولی دختر به شمار می رفت مکلف بود به مجرد رسیدن دختر به سن بلوغ او را شوهر دهد، زیرا منع دختران از توالد گناه عظیمی به شمار می آمد. (۱۲)

مراسم نامزدی قالبا در سن طفولیت به عمل می آمد و ازدواج در جوانی صورت می گرفت. در پانزده سالگی دختر باید شوهردار می شد. (۱۳) معمولا وصلت به وسیله یک نفر واسطه به عمل می آمد، مهر را تعیین می کردند. بعد شوهر مبلغی به پدر آن دختر می پرداخت، ولی می توانست آن پول را در بعضی موارد مطالبه کند، مثلا: اگر بعد از عروسی معلوم می شد که زن ارزش آن مبلغ را ندارد. ظاهرا مقصود این است که زن عقیم باشد. (۱۴)

معمولا پدر خانواده، که صاحب اختیار همه خانواده بود، در عواید اموال خاص همسران و غلامان خود تصرف می کرد. در موارد طلاقی که با رضای زوجه واقع می شد زن حق نداشت اموالی را که شوهر در موقع عروسی به او داده بود نگاه دارد. هرگاه شوهری به زن خود می گفت: از این لحظه تو آزاد و صاحب اختیار خود هستی، زن به این وسیله از نزد شوهر خود طرد نمی شد ولی اجازه می یافت به عنوان “چاکر زن” شوهر دیگری اختیار کند! (۱۵) این رسم باعث دغل بازی های بسیاری شده بود. در صورتی که شوهری زن خود را طرد می کرد، بی آن که صریحا اختیار او را به خود او بسپارد و زن شوی دیگری اختیار می کرد، فرزندانی که در ازدواج جدید در زمان حیات شوهر اولش می زایید، از آن شوهر اول بود، یعنی زن تحت تبعیت شوهر اول باقی می ماند!

شوهر حق داشت، یگانه زن خود را یا یکی از زنانش را (حتی اگر از زنان ممتاز او محسوب می شد) به مرد دیگری بسپارد! تا این که مرد از خدمات آن زن استفاده کند! رضایت زن شرط نبود! در این صورت شوهر دوم حق دخل و تصرف در اموال زن را نداشت و فرزندانی که در این ازدواج متولد می شدند، متعلق به شوهر اول بودند و مانند فرزندان او محسوب می شدند! (۱۶) این قرار که شاهد دیگری از مشابهت قضایی وضعیت زوجه و کنیز است، با انعقاد پیمان رسمی صورت می گرفت، که در طی آن شوهر جدید همه گونه مواظبت و نگاهداری زن را در مدت این ازدواج تعهد می کرد. این عمل را از اعمال خیر می دانستند! و کمک به یک هم دین می شمردند.

زنان حایض نجس و شیطانی محسوب می شدند، و موجب آلودگی و نجاست محیط به شمار می رفتند. به همین دلیل دخمه های مخصوصی را در زیر زمین خانه ها برای زنان حایض می ساختند. این اتاقک ها پنچره ای به بیرون نداشت زیرا نور و روشنایی از عناصر مقدس به حساب می آمد و زنان حایض آن را آلوده می کردند. زنان دوران حیض خود را باید به تنهایی در این دخمه می گذراندند و از لمس کردن اعضای دیگر خانواده و نزدیک شدن به آتش خودداری می کردند. اگر احیانا زن حایض کسی را لمس می کرد، آن شخص برای پاک شدن باید با ادرار گاو غسل می کرد. پس از پایان دوره حیض، زن از آن اتاقک خارج می شد و خود را می شست و با ادرار گاو غسل می کرد تا پاک و طاهر شود! (۱۷)

منابع و مآخذ:
۱- بارتلمه، دادستان، ص ۸؛ حقوق ساسانی، ج ۱، ص ۳۱، ج ۲، ص ۲۱
۲- حقوق ساسانی، ج ۱، ص ۳۱
۳- بارتلمه، زن در حقوق ساسانی، ص ۱۳
۴- آمیانوس، کتاب ۲۲، بند ۶، فقره ۷۶
۵- وست، متون پهلوی، ج ۱، ص ۱۴۲-۱۴۳
۶- وست، متون پهلوی، ج ۲، ص ۳۸۹
۷- دینکرد، کتاب ۸، فصل ۳۱، فقره ۱۳-۱۴
۸- همان، همان، همان، فقره ۲۱-۲۲
۹- همان، همان، فصل ۳۸، فقره ۶-۷
۱۰- همان، همان، فصل ۴۳، فقره ۱۰
۱۱- همان، همان، همان، فقره ۱۱
۱۲- همان، همان، همان، فقره ۲۰
۱۳- همان، همان، فصل ۲۰، فقره ۲۰
۱۴- همان، همان، همان، فقره ۹۵
۱۵- دادستان، ص ۱۳
۱۶- حقوق ساسانی، ج ۱، ص ۲۹
۱۷- اوستا، وندیداد، فرگرد ۱۶

عضویت
اطلاع از
guest

39 نظرات
پرامتیازترین
جدیدترین قدیمی‌ترین
بازخورد درون خطی
دیدن تمامی دیدگاه ها
کیارش

با سلام من در کتاب های تاریخ خوانده بودم که در یونان باستان ازدواج بامحارم باب بوده اما نمی دانستم در تاریخ ما هم چنین رسمی جایز بوده بسی مایه تاسف است البته باید از درستی اسناد وماخذ ها اطمینان حاصل نمود

میلاد

ina hame kos shere nahze koja in asnad mojodan alamo adam daran migan ke zan to ahde hekhamaneshian az manzelat va arzesh barkhordar bode chera in charandiato minevisid?
yani chi ke mard zane khod ra vagozar mikard? yani begid ajdade ma nesfeshon haromzadan dige???
hamash doroghe va bi asase

ایلقار

آفرین نتیجه گیری درست و عاقلانه ای بود. الان هم با اینهمه سختگیری در مورد مسائل جنسی در مناطق فارس نشین سکس ضربدری رواج دارد.

گلی

در منطقه عرب نشین هم تک همسری نیست. کلاه شرعی (صیغه) واسش دوختند. ننگ بر عرب و هر چه برای ایران و ایرانی به ارمغان آورده

مامانی

حالا با مادر تو توی مناطق فارس نشین …. ممیکرن دلیل نمیشه اسم همه رو خراب کنی بخاطر خواهر و مادر خودت.

محمدباقرابراهیمیان

مطالب عالی ، مفصل ، پرمحتوا و قابل استفاده ای بود از لطف شما سپاسگزارم موفق باشید منتظر مطالب بعدی هستم همیشه جاوید باشید

رامین

بسیار عالی بود

sara

با سلام جای بسی تفکر است به هر حال متشکرم

mahmood

لطفا کلیپ یا فیلم سکسی بفرستید.(نیاز مبرم)

hadis

dar kol matalebe jalebi dashtid.

میثم

فرق تو با اون عربای سوسمار خوری که تخت جمشید و کشورمون رو به این روز انداختن چیه؟؟؟
که تو حتی از اونا هم پست تری …
تو یا ایرانی نیستی یا از اون ایرانیهایی هستی که پدرت .مادرتو اجاره داده …چون یه ایرانی حلال زاده هیچ وقت نمی یاد گذشته ی پر افتخار خودشو خراب کنه …
بهتر بوود اینا رو توی دفتر چه خاطراتت یا توی یه سایت سکسی به عنوان $$ (کلمه به علت فحشهای بی خردانه سانسور شد) $$ می نوشتی آشغال..

اكبرزاده

در اوایل سال ۱۳۸۸ رادیو voa در مورد ازدواج با محارم در جهان تفسیر خبری -تاریخی داشت که برخی از مورخین خارجی و داخلی تایید کردند : کشور یونان نسبت به ترویج فساد در آن کشور از طریق ایران نگران بوده است .البته در یونان و روم منظور از فساد ارتباط اناث با ذکور نبوده بلکه همان مراسم خردوده xevdodeh بوده است که متاسفانه در کتب تاریخی ایران باستان از آن به نیکی یاد شده است. و حسب روایات موجود اولین پادشاهی که این رسم را با افتخار انجام داده خشایار شاه بوده است که با خواهرش آتوسا ازدواج نمود… مطالعه بیشتر »

مورخ

وقتی که برخی از ایرانی ها بخاطر تعصب‌های جاهلی به تاریخ قبل از اسلام ف-در همین یادداشت‌ها به دکتر علی شریعتی -شهید مطهری و…توهین می کنند یا در جاهای دیگر فقط بهخاطر حمایت این دو شخصیت و نیز مرحوم جلال احمد از زبان ترکی آذری ، با کمال بی انصافی به آنها اهانت می‌کنند . جای بسی تاسف است. آری جلال آل احمد این روشنفکر مسلمان فارسی زبان به خاطر خطرات تفکر‌فارسی گرایی در قبل از اسلام ،در دفاع از زبان زبان ترکی آذری کمیته مخفی تشکیل می دهد . و دکتر علی شریعتی از بابک خرمدین به عنوان یک… مطالعه بیشتر »

اكبری

از نظرات چنین برمی‌آید که ریشه این رسم پلید ازدواج با محارم یا خردوده -خویدوده- دین زرتشت نبوده است بلکه خشایارشاه و کمبوجیه این رسم را در ایران بنیان نهاده‌اند. البته درتاریخ هرودوت نیز خشایار و کمبوجیه عامل رواج خردوده شناخته می‌شوند ۰ هرودوت خشایار را xerses یاد کرده که با آتوسا attosa خواهرش ازدواج نموده است.و همین دو کلید واژه در اینترنت به خوبی قابل جستجو می‌باشد. پس بهتر است گناهان پادشاهان هخامنشی را به گردن دین زرتشت نیاندازیم.

omid

جناب اقای کاظمی عزیز واقعا عالی بود./ خیلی دنبال این اطلاعات میگشتم. در کتابی خواندم که افلاطون در مدینه فاضله و کتاب جمهوریت نوشته که شاهان ایران باستان با خواهران و دختران خود ازدواج میکردند چون معتقد بودن که خون شاهان باید در بدن فرزاندانشان جاری باشد.وفرزندی که از راه خردوده به دنیا بیاد مورد عنایت اهورا مزدا قرار میگیرد .. متاسفانه این بخش از تاریخ را بعضی از مورخان حذف کردن و به جای ان با کمک قوه تخیل مطالبی شیرین و بسیار جالب اضافه کردن.از انجایی که خیلیها از جمله من علاقه ای به خواندن داستانهای تخیلی نداریم… مطالعه بیشتر »

اشکان

داستان جالی بود. مسئله سر اینست که همین مطالب رو من در منابع موثق دیگری خوندم ولی کاملاً بر عکسش. برای تایید حرف من لطفاً کتاب های بزرگترین ادیب حال حاضر ایران، آقای دکتر غلامحسین زرین کوب را مطالعه بفرمایید که فکر می کنم منابع موثق تری باشند. ولی در هر صورت یک چیز کاملاً واضحه، اگر این مطالب سرشار از وطن پرستی و ملی گرایی رو آقای کاظمی در سایتشون بیان نمی کردن که تا حالا ۱۰۰۰ بار سایتشون فیلتر شده بود. منم موافقم آقای امید، داستان تخیلی جالبی بود.

خ.قره‌داغی

با سلام واقعیت این است که باید میان فارسی‌گرایان و فارسی زبانان تفکیک قایل شد .فارسی‌گرایان بیش از حافظ و سعدی به فردوسی اهمیت می‌دهند در صورتی که فردوسی در شعرهای خود ازدواج با محارم را تبلیغ کرده و حتی اذعان نموده است که پارس‌ها قبل از هخامنشیان نیز در زمان ماد و پیشدادیان ازدواج با محارم انجام داده اند او می‌گوید یکی دختری بود نامش همای . . . هنرمند و با دانش و پاک رای همی خواندندی ورا چهرزاد ……زگیتی به دیدار او بود شاه پدر بر پذیرفتش از نیکویی….. بدان دین که خوانی همی پهلوی بدیهی است… مطالعه بیشتر »

آرش

از همون فامیلت معلومه چوبه چی رو به سینه میزنی!
همون موقع که رضاشاه پرشیا رو به ایران تغییر داد شماها هم دم درآوردید وگرنه الان باید مثل اون کشورای شمال کشور از سرما و گرسنگی خاک می جویدی نه اینکه تو سرزمین کوروش بزرگ نون مجانی بخوری و زبونت هم ۲ متر باشه.

ایراندخت

واقعاراست میگی همه اینهایادشون رفته که نون شاه رو ننه وآقاهاشون خوردن بعدرفتن انقلاب کردن واقعااسم خودشون رومیذارن ایرانی نمیدونن ایرانی بودن بااسلام پیامبرفرق داره تازه قاطیش میکنن ایران رو بااسلام درصورتیکه هیچ سنخیتی این دوباهم ندارن

زهراجواهری

واقعاراست میگی یادشون رفته که پدرمادراشون نون شاه پهلوی روخوردن رفتن انقلاب کردن اصلا لفظ ایران رو نبایدبا اسلام اعراب قاطی کنن اعرابی که حتی درست خودشون رو تمیزنمیکردن حالا مابایدمیلیونهاپول بهشون بدیم که بخوایم خونه خداروزیارت کنیم خدا همه جاهست اگرواقعاچشم دل داشته باشی و مردم بیچاره رو ببینی نه اینکه حقشونو بالا بکشی یک کوزه آب هم روش

سالار

درست میگی تازه الانشم عرب با اینهمه پول و ثروت کثافته مدینه برین روی سنگ فرش گرانیت ایتالیایی خراب کاری میکنن براشون دسشوئی ایتالیائی با شیر برقی و پله برقی گذاشتن تنبلی می کنن برون رو پله وایسن کنار خیابون کارشونو می کنن !

سالار

شما اول پارس بودن خودت را ثابت کن بعد در مورد پارسی زبانان قضاوت کن قلبت از عشق ارزنه روم دار کنده میشه!

دارا

با درود طبق تحقیقات همه ی انسانها به طور غریزی از ازدواج با خویشان متنفرند و حتی بشماری از حیوانات. تنها چیزی که برای رسیدن به حقیقت لازم است این است که ایرانیان و یونانیان همه انسان بوده اند و بطور قطع هرگز در جوامع بشری از آغاز تا کنون ازدواج با محارم در مردم هیچ جای دنیا عمومی نبوده و نیست. و ممکن است در خانواده های اندکی وجود داشته است. و محض اطلاع دوستان بگویم بنیان های خانواده در ایران در بیش از ۸۰۰۰ سال قبل تشکیل شده است و خواهش میکنم از افرادی که اطلاعات ناقصی از… مطالعه بیشتر »

سیاوش

با درود بیکران

به راستی باید سپاسگزار این همه تلاش شما بود

واقعا ممنون

هماره شاد،تندرست و سرفراز باشید

اتوسا

من واقعا” براتون متاسفم که این چرت وپرت هارو توسایت نوشتین حتما” اسم خودتون رو هم ایرانی گذاشتین .هیج ایرانی اصیلی این چرندیات رو باور نمی کنه فکر کردین پادشاهان بزرگ ما مثل شیخ های امروزی هستند که روزی یه زن صیغه می کنند

سالار

والا خوبه که تمام دنیا پره که کوروش کبیر یک زن بیشتر نداشت و بعد مرگش تا آخر عمر ازدواج نکرد ضمنا در جای دیگر وبلاگ از ارج نهادن شاهان ساسانی به زن در کتبه بیستون گفته بودین و اینکه اسم دخترش را قبل پسراش در کتبه نوشته بعد همین آدم بیاد زن حائضش رو برای مدت پریودش تو دخمه کنه و مجبورش کنه خودش رو باادار گاو غسل بده !!!١

ماه پری

سلام

مطالب جالبی بود .

امیدوارم همیشه شاد باشید

هادی

متاسفم
ما ایرانی ها عادت کردیم فرهنگ خودمون رو بکوبیم از تاریخ گرفته تا آداب و سنن تا شکست ایرانیان رو که به فتح شکوهمند مسلمانان یاد می کنیم همون فتحی که باعث تجارت زنان دختران و پسران ایرانی به عنوان غلامان و کنیزان در بازارهای برده فروشی مدینه منوره شد براستی گذاشتن این همه اراجیف چه معنی می تونه داشته باشه

جمشید بهاری .ز

آیا آلب ارسلان ترک که با آئین ازدواج با محارم مبارزه کرد واقعا اسلام آورده بود و آن را به دلیل شرایط زمان ساسانی پنهان می کرد برخی ترکان او را منتسب به مکتب “پان ترکیسم اسلامی “میدانند. آیا واقعا علت درگیری بهرام گور با او بر سر از دواج بهرام با خواهرش گردویه بود؟

h.h

چرا در فیلم ۳۰۰ به خوک استناد شده است ؟ سازنده فیلم ۳۰۰ دارای انگیزه تفرقه در کشور ایران بوده و نباید از اهانت آن به فارسی زبانان باستان یا باستان گرایان فارسی زبان خوشحال بود چرا که برخی باستان گرایان سیاسی علیرغم افتخار به گذشته‌های تاریخی ممکن است نژادپرست نباشند در هر حال فیلم ۳۰۰تعبیر خوک یا خوک دوده را به معنی xevdodeh که نوعی از دواج با محارم در ایران قبل از اسلام بوده برای وصف فارس های باستانی و نه همه ایرانی ها یا فارس های فعلی درست می داند. چرا که از نظر تهیه کننده فیلم… مطالعه بیشتر »

میهن پرست

مورخ و اکبرزاه
۱۴۰۰ سال پیش پیامبر اسلام که بیش از ۵۰ سال داشت با عایشه ۹ ساله ازدواج کرد حتما شمای عرب پرست خواهید گفت که این در میان عرب بادیه نشین رسم بوده و اشکالی نداره ولی در مورد ایرانیان باستان فرق میکنه آنها در جهالت و ننگ زندگی میکردند تا اسلام با شرف شما از راه رسید ایرانیان رو سر عقل آورد جون به جونتون کنند عرب پرستید و ضد ایرانی درست مثل لشکر اسلام باستان.

عبداله

یک تارخ جفای بشریت برزن. تا زورمداری باشد ظلم و ستم هم هست. شرمندگی در رویاروئی با ستمی که بر زن این موجودی که برای عشق ورزی و لطافت و نوازش آفریده شده.

Majid

با درود خدمت آقای کاظمی باید بگم تو یا عرب هستی که اگه باشی شرایط خودت و نیاکانت از اینی که نوشتی بدتره! یا اگه ایرانی هستی باید بپذیری که اون ها هم نیاکان خودت بودن… چرت و پرت هایی که شما لطف کردید نوشتید بیشتر شبیه رسوم عرب های همیشه جاهله سن ۱۵ سالگی برای دختر و پسر فقط یک سن قانونی (سن تکلیف) نه سن ازدواج اجباری برای دختران از اینم بهتره که دختر بچه ی ۹ ساله رو بپیچونن تو ملافه!!! این اسلام که مرد رو از زن بالاتر می دونه نه آیین زرتشت اگر اینطور بود… مطالعه بیشتر »

زهراجواهری

سلام بااین اطلاعاتی که شمابدست آوردیدبه اینجامیرسیم که ماازنسل زناهستیم چون مشخص نیست که ماحلال زاده هستیم به قول شمایانه خواهش میکنم دربدست آوردن تحقیقاتتون بیشتردقت کنیدچون باعث میشه تمام زندگی مازیرسوال بره

احمدی

“خردوده” یعنی جفت گیری به سبک خر بدون توجه به حرمت برخی از آن‌ها تعبیر درستی است نه خویدوده که به غلط مصطلح شده است. کریستین سن نیز تعبیر خردوده را صحیح می‌داند.

احمدی

“خردوده” یعنی جفت گیری به سبک خر بدون توجه به حرمت برخی از آن‌ها تعبیر درستی است نه خویدوده که به غلط مصطلح شده است. کریستین سن نیز تعبیر خردوده را صحیح می‌داند.

ساسان

خدمت آقای اکبرزاده بگم اگه تو هم شاه بودی الان این جوری نظر نمیدادی.از منظر قدرت فکر کردن فرق داره با اینکه بخوای از خونه تون نظر بدی.اسلام با شکوه تو الان برو و در شمیرانات و اوین مقایسه کن.

ایرانی - آذری - غیر عرب غیر ترك

با سلام -اعراب و ترکان قبل از پیامبر اسلام به هیچ موجود مونس و محارم رحم نکرده و ارتباط جنسی داشتند. این پیامبر اسلام بود که قوانین الهی را به اعراب و به ترکان و دنیا ابلاغ نمود.