ایالت های مانائیان
لشکرکشی‌های آشوریان به شرق در دهه دوم قرن هشتم یعنی در سال های ۷۲۰ پیش از میلاد به صورت موقت قطع شد. در حدود سال ۷۲۰ وضع سیاسی کشور مانا به قرار زیر بود: اقصای شمال، آنسوی دریاچهٔ اورمیه تحت تصرف اورارتو قرار داشت؛ و به تقریب باقی سرزمین آذربایجان کنونی ایران بطور مستقیم یا غیرمستقیم تحت حکومت ایرانزو پادشاه مانا بود؛ ولی در مرزهای آن پادشاهی متصرّفات فرمانفرمایان نیمه مستقلی قرار داشتند که برای موجودیت مانا خطرناک بودند این‌ها به ایالات زیر تقسیم می‌شدند:
زیکرتو: در ناحیهٔ میانه کنونی
آندیا: در بخش سفلای درّهٔ قزل اوزن، سفیدرود و سرزمین دیاکو به احتمال قوی در بخش علیای همین درّه
سوریگاش: ناحیهٔ سقز کنونی.
مسی: بخش علیای زرینه رود.
اوئیش دیش: ناحیهٔ مراغه در کرانهٔ شرقی دریاچه اورمیه.
آرسیانشی:
ایزیرتا یا ایزیرتو: منطقهٔ بوکان
ارشته یانا: و غیره که همهٔ این‌ها تابع ماننا بودند.
حکومت آلابریا و کارالا که در بالای زاب کوچک و در مرز میان آشور و مانا بودند، کمی تابع حکومت آشور شده بودند. در نقاط جنوبی‌تر و شرقی‌تر ماننا کماکان ولایات بسیار کوچک و مستقل وجود داشتند که با ماننا یا آشور مربوط بوده یا بالکل مستقل بودند و بیشتر آن‌ها مشمول مفهوم سرزمین مادای یعنی اتحادیه قبایل ماد می‌شدند ولی اتحادیهٔ مزبور در آن زمان به هیچ گونه اظهار وجود نمی‌کرد. از میان آن‌ها فقط پادشاهی الی پی نزدیک کرمانشاه کنونی به سبب مجاورت با مرزهای دولت بزرگی چون شوش تا اندازه‌ای ممکن بود خود را از تعرّض آشور مصون بداند و به این علّت نسبتاً قوی و مهم به‌شمار آید.
آنطور که محققان از شواهد فهمیده اند، در راس این ایالت حکام و جانشینان در راس این ایالت قرار داشته اند. به ظن قوی حدود ایالات مزبور همان حدود قلمرو قبایل بود. «کدخدایان یا صاحبان دهکده‌ها از سیماهای خاص اداره‌ای ماننا به‌شمار می‌رفتند و در اتحادیه قبایل ماد نیز از ویژگی‌های مهم آن شمرده می‌شدند. بدین سبب دربارهٔ این اصطلاح عجالتاً بدین اکتفا می‌شود که مقصود پیشوای قبیله یا رئیس جماعت عشیرتی یا عرضی است. .
