آنو، خدای بین النهرین
آنو/ Anu/
نام این خدای مهم بین‌النهرینی با علامتی نوشته می‌شود که به معنای «آسمان» است همچنین به‌جای نام خدا در سومری، اکدی و هیتیایی به کار می‌رود. در متون بابلی این خدا آنو نامیده شده است.
قدمت آن An ، به‌عنوان یک شخصیت الهی در معرض بحث و گفتگو است.
تصور می‌رود که مراسم او مانند مراسم اینانا Inanna الهه در اوروک uruk تکامل‌یافته باشد. در این زمان نمی‌توان تعیین کرد چه خدایی در آنجا در طی دورۀ پیش _ تاریخی اوروک چهارم مورد پرستش بوده است. همچنین معلوم نیست که آیا بنای معروف به«آنو _ زیگورات Ani_ ziggurat»( اوروک پنجم ) را باید با این خدا مرتبط دانست.
در طی دورۀ سومر باستانی، آن An ، جزئی از کلمۀ چندین نام سلطنتی از اوروک واور است، به سبب چند ارزشی بودن این علامت، لزوماً ثابت نمی‌شود که همیشه به‌جای خدای آن An، به‌کاررفته باشد. اما تا اواسط هزارۀ دوم پیش از میلاد، نام او در فهرست خدایان فارا Fara و در دعاهایی توسط پادشاهان اوروک ( لوگال راکسی Lugal Zaggsi ) و همچنین در کتیبه‌های سلطنتی از کیش kiš (لوگال تارسی Lugaltarsi) آمده است. لقب سومری او، ( لوگال، کورکوررا Lugal kur kur ra « پادشاه سرزمین‌ها»)، حاکی از قدرت برتر او در میان خدایان است.« کاهن منصوب‌شده» از طرف آن An بخشی از القاب سلطنتی را از زمان سلسلۀ سارگونی Sargonic تشکیل می‌داد. در طی دورۀ آور Ur سوم و ایسین _ لارسا Isin- Larsa جمعیت طرفدار خدای آن An ،دارای اسنادی حاوی سرودها و نیایش‌های بی‌شمار بوده است. همچنین نام وی در بسیاری از نام‌های شخصی به‌ویژه در میان جمعیت آکدی یافت می‌شود.
از دورۀ بابل کهن به بعد آشور را معمولاً یکی از سه خدای عمده در میان خدایان می‌دانستند(با انلیل Enlil و ااِ E A و ایشتار Ištar)، به‌ویژه در کتیبه‌های سلطنتی رسمی و فهرست خدایان، اما به‌تدریج، به‌صورت یک دئوس اوتی اوسوس Deus Otiuosus درآمد که باعث شور و هیجان مذهبی نمی‌شد. بنابراین،سرودها و دعاهای بابلی یا آشوری در مورد آنو، بسیار کم است. یک‌گونۀ متأخر پرستش آنو در اوروک سلوکی یافت می‌شود و در آنجا متأهلین، خدای آسمان را باخدایان وابسته به ارواح و جهان فرودین مانند آنمه شارّا Enemešarra و دوموزی Dumuzi یکسان دانستند.
در متون، نام چندین همسر آن An آمده است. او را اوراش Uraš یا کی Ki به معنای «زمین» در یک رابطه کیهانی و همچنین با تجلیلات مادر_الهه( نامو Nammu، نین ماخ Nin mah ) یا با آنتوم Antum«آسمان مادینه» آورده شده است.چندین متن سلطنتی از دوره سارگون ارتقای اینانا را به مقام همسر آن An توصیف کرده‌اند. درانوماالیش Enuma eliš,آنAn، فرزند آن شار Anšar وکیشارKišar (دو جنبه افق بر طبق یاکوبسن Jacobsen است) و گفته می‌شود که او پدر خدایان و همچنین تعدادی از دیوها بوده است.
وظیفه آن An در متون اسطوره‌شناسی و خداشناسی در وهله اول، مربوط به قدرت است (صفت باستانی سومری او آن گال Angal «آن An بزرگ») است.او را در سلسله‌مراتب خدایان، مافوق دیگران می‌دانند «فرمان او پایه آسمان و زمین است.» چندین متن (مانند لاهار Lahar واشنان Ešnan)، به‌ویژه به آن An هوش و فراست آسمانی را نسبت می‌دهند که کیهان را آفرید و نگاه داشت. او متصدی«فرامین خدایی» به نام مه Me بود و سرنوشت‌ها را او تعیین می‌کرد. آن An منبع نهایی بود و می‌توانست خدایان دیگر، به‌ویژه‌اینانا Inanna ونیز خدایان بسیار دیگر را به مقامات رفیع بگمارد. بر روی زمین سلطنت را اهدا می‌کرد. بااهمیت روزافزون نیپور Nippur مرکز پرستش خدا انلیل Enlil «این نخستین زاده آن An، که در آغاز، مظهر قدرت و سرنوشت را از سوی خدای آسمان یا همسان او می‌بخشد. تشخیص میان وظایف هر دو خدا، مبهم شد به‌ویژه هنگامی‌که آن An نیز ویژگی‌های یک‌هوا_خدارابه دست آورد که معمولاً بیشتر مربوط به انلیل بود. او را « گاو نر بارور کننده »می‌نامیدند که موجب حاصلخیزی بود. آسمان به‌عنوان منبع باران «زمین را آبستن می‌کند به‌طوری‌که ، گیاهان فراوان می‌شوند.»
بالاخره، آسمان قلمرو مجمع الکواکب وسیارات بود. مشاهده ستارگان بخشی از تمدن‌های باستانی به شمار می‌رفت و اندیشه«هر چه که در بالاست در پایین نیز هست»، اساس هر غیب‌گویی را تشکیل می‌داد. از این بابت آن گال angal به مفهوم « بزرگ بالا»است یعنی نقطه کیهانی مقابل کی گال Kigal یعنی جهان فرودین. این‌یک واقعیت اسطوره‌ای است که در آن، خدایان (ستاره‌ای ) همیشه، نمایش جهانی را بازی می‌کنند.
