آمار تاسف بار افراد «کار بکن و خرج‌بیار» و «غیر مفید و سربار» در دوره قاجار

در دوره قاجار وضعیت کسب و کار تهرانی‌ها چگونه بود؟ در یک خانه چند نفر کار می‌کردند و چند نفر می‌خوردند؟ به‌روایت تاریخ، وضعیت «بیکاری» در دوره قاجار بحرانی بوده و البته بعضی‌ها از بیکاری گذشته و به «بیکارگی» رسیده بودند!

 

 

در دوره قاجار برخی از مشاغلی که رواج داشت الان حتی شغل کاذب هم محسوب نمی‌شوند. حالا بماند که برخی از این مشاغل امروزه نیز ممنوع هستند و اصلا جرم محسوب می‌شوند. «جعفر شهری» در کتاب «تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم» طبق احصائیه یا همان آمارگیری سال ۱۲۶۲ شمسی، فهرستی از این شغل‌ها ارائه داده است: «لبوفروشی،  گردوفروشی، سقایی، بساطی، معرکه‌گیری، پرده‌خوانی، قمارخانه‌داری، آب‌زرشکی،شیره خانه‌داری، فالگیری، دعانویسی، دلاکی، تونتابی[کارگر آتش‌دان حمام]، چارواداری[کرایه‌دادن چهارپایان یا حمل بار با چهارپایان]، حمالی، دلالی، آب‌حوض‌کشی، هیزم‌شکنی، دوره‌گردی، سورچی‌گری[درشکه‌رانی]، قهوه‌چی، خرس‌رقصانی، راهزنی، شاطری،ولگردی، باج‌گیری، گدایی، مفت‌بری و شرخری».

او مشاغل تخصصی دوره قاجار را هم این‌گونه معرفی می‌کند: «متخصصین هم آنهایی که دسته‌آفتابه‌ای لحیم کرده یا چاک قبایی را بهم‌آورده دوخته یا نعل اسب و الاغی ساخته و چهارپایه و کرسی درست کنند و بقیه نیز بقال و چقال و عطار و بزاز و رزاز و حلاج و سراج و کفاش و پینه‌دوز و امثال آن… و کشاورز آن‌هم به طریق ابتدایی یعنی با گاوآهن و بیل و اینکه هزار نفر باید کار یک تراکتور را بکنند».

 

 

توقع دامادها و پسرها

در طهران قدیم بیکاری و بیکارگی به کجا رسیده بود؟ روایت «جعفر شهری» نیز این‌گونه است: «طبق احصائیه در تهران در سال ۱۲۶۲ خورشیدی تعداد افراد کار بکن و مفید و خرج‌بیار ۱۲ درصد و افراد غیر مفید و سربار ۸۸ درصد معلوم شده بود… هر کاسب و هر مرد خانه هم باید جور تا چهارده نفر بیکاره و سربار را بکشد.

طرف پدر شده بود محکوم شده بود و باید همه متعلقات از فرزند و عروس و داماد و نوه را نان بدهد. دختر هم حق داشت شب و روز تا هر وقت که دلش بخواهد با شوهر و بچه‌هایش بر سر سفره پدر بنشیند و داماد نیز توقع داشت چون دختر از آن خانواده گرفته تمام مخارجش را پدر زن بدبخت عهده‌دار شود و بهترین پذیرایی را هم ببیند و پسر نیز… با زن و فرزندان بر سر سفره پدر بنشیند و زیادتر از همه عزت و نوازش ببیند.

سفره که گسترده می‌شد گاهی تمام دور سفره را خورنده در بر می‌گرفت و جا کم آمده و باید سفره دیگری کنار آن بگسترند. که اگر بر خلاف آن رفتار می‌شد پدر خانواده به نان‌کوری و چشم‌تنگی و کنسی و خساست نیز متهم می‌گشت».

 

 

بیکارها دستگیر شدند!

وضعیت کی تغییر کرد؟ در دوره قاجار که تمام شد و دوره مدرن‌سازی ایران هم از راه رسید کار زیاد شد و کارگر کم. روشی هم برای کارگرگیری ابداع و اجرا شد که در نوع خودش جالب است: «با خیابان‌کشی و احداث خیابان‌های جدید و میدان‌سازی و تعویض رو کار ساختمان‌ها و دکاکین و تجدید رنگ و نقاشی در و پیکر مغازه‌ها و… جاده‌کشی و راه‌سازی و احداث خط آهن سراسری… نه‌تنها بیکاره‌ها با کار شدند بلکه چندان کسر کارگر به‌وجود آمد که آژان‌ها و امنیه‌ها از سحر به بعد هر صبح دور کوچه‌ها به‌راه افتاده و هرکسی پا از خانه بیرون می‌گذاشت دستگیرش نموده به طرف کار می‌بردند، اگرچه طرف کاسب یا کارگر دیگران بوده باشد و تا می‌خواست ثابت کند لااقل چند روزی طول می‌کشید و به کاری مجبور شده بود»!

 

منبع خبر آنلاین
عضویت
اطلاع از
guest

0 نظرات
بازخورد درون خطی
دیدن تمامی دیدگاه ها