خورشید _ خدای بابلی šmš ریشۀ سامی مشترکی برای خورشید است. نام او برای نخستین بار در نام‌های شخصی اکدی از دورۀ پیش _ سارگونی به چشم می‌خورد اگرچه در بیشتر موارد نام او با صورت اختصاری و به شکل اوتو utu نوشته می‌شود. بعضی از این نام ها ( مانند اونی _ شمش ummi šamaš به معنای« مادر من شمش است»)، حاکی از آن است که خورشید در آغاز، یک خدای مؤنث بود چنان‌که نزد کنعانیان و اعراب بعدها بدین گونه به شمار می‌رفت. شاید تأثیر اوتو خورشید_ خدای سومری بود که شمش را به‌صورت خدای مذکری درآورد که بر روی مهرها و ستون های یادمانی نقش شده است. اما برخلاف خدای داوری، خدایی دارای اهمیت کیهانی و ملی یعنی « فرمانروای آسمان و زمین بود» اما در فهرست نام‌های موجود خدایان، او را دارای مقامی ارجمند نمی‌دانستند. پرستشگاه عمدۀ او در سیپار بود که در طی هزارۀ سوم تا دوم پیش از میلاد شهری عمده به شمار می‌رفت. میزان محبوبیت شمش را از نام‌های شخصی بسیار، مهر های استوانه‌ای و تعداد زیادی سرود و دعا به افتخار او می‌توان دریافت. بعضی از این سرودها، با ساختار شاعرانه و ماهرانۀ آن‌ها که از حرکت سیاره ها تقلید می‌کند بهترین مشخصۀ شناخت خورشید به‌عنوان خدا است که به‌وسیلۀ بابلی‌ها ابداع شد.

یک سرود دو زبانه در ستایش مراقبت و ترحم خورشید_ خداست که طلوع آن به هنگام بامداد سراسر جهان را زنده می‌کند و هنگامی‌که در آسمان بالا می‌رود، موجودات زنده را در هر کجا که باشند از غنی ترین تا فقیر ترین زیر نظر می‌گیرد او از همۀ دریاها می‌گذرد و همۀ سرزمین‌ها را می‌بیند ازآنجاکه آگاهی او جهانی است همۀ زبان‌ها را می داند. در طی سفر هایش او همراه مسافران است. در اوج، خود را به‌عنوان خدایی دادگستر آشکار می‌سازد ستمکاران را از میان می‌برد و به نیکو کاران پاداش می‌دهد. او، مراقب که مصالح کسانی است که ازلحاظ اجتماعی محرومند و هیچ رازی از او پوشیده نیست. او را نیز برای امید های نیک و تنظیم فصول مورد ستایش قرار می‌دهند. تصنیف دیگری د. تعریف فعالیت های خورشید_ خدا در هنگام شب است. پس از گشودن درب غربی آسمان به درون می‌رود و در آنجا به داوری دربارۀ مردگان می‌پردازد. سپس شام می‌خورد و در اتاق خود می خوابد. بامداد درب شرقی آسمان را می گشاید و سفر او دوباره آغاز می‌شود. تعداد زیادی ورد و نیز خطابه به شخص شمش وجود دارد. از او خواسته می‌شود که امید های نیک را میسر سازد، نفوذ های بد را دور کند و سعادت و عمر طولانی عطا نماید.

شمش خدایی جنگجو است به‌ویژه در متون نو _ آشوری و او را خدای آسمان و زمین وهمۀ افراد بشر می‌دانستند.

در متون اسطوره‌شناسی، شمش غالباً نقش بسیار برجسته‌ای بازی نمی‌کند در اسطورۀ اتانا Etana او  مراقب عهدنامۀ میان عقاب و مار است. همچنین خدای شخصی اتانا به شمار می‌رود. او همچنین در حماسۀ گیل گمش نزدیک ترین خدا به گیل گمش است و نه فقط درزمانی که پادشاه در دشت به گردش می‌پردازد. اگرچه گیل گمش پادشاه اوروک و شهر اینانا و آن An است، از هیچ یک از آن‌ها اطاعت نمی‌کند و به‌کلی متکی بر خورشید _ خدا است که در طی زحماتش مراقب اوست. نزدیک شدن مستقیم او از طریق دعا و پاسخ خدا به‌وسیلۀ رویا از مشخصات این عصر تقوای شخصی و رواج شناخت خورشید به‌عنوان خدا بود.

منبع:

• کتاب تاریخ اساطیری ایران، اثر ژاله آموزگار،
  انتشارات سمت، چاپ شده در مهر ۱۳۹۵
• تهیه الکترونیکی: سایت تاریخ ما، اِنی کاظمی