۱۳ تیر یادمان درگذشت استاد دکتر محمد معین

اینجا،آستانه اشرفیه، مزار بزرگمرد فرهنگ و ادب ایران معاصر ، دکتر محمد معین است. دانشمندی فرزانه که عمر کوتاه خود را صرف فرهنگ ایران و ادبیات پارسی کرد.

زندگینامه کوتاه دکتر معین

استاد دکترمحمد معین در سال ۱۲۹۳ خورشیدی در پیرامون رشت به دنیا آمد و کودک بود که نخست مادر و سپس پدرش را به دلیل شیوع بیماری حصبه در گیلان از دست داد. تحصیلات آغازین خود را در رشت و تهران گذرانید از همان کودکی نشانه های استعداد در او بارز بود. در سال ۱۳۱۳ توانست کارشناسی خود را در رشته فلسفه و ادبیات از دانشگاه تهران بگیرد. او سپس با بهره گیری از فرصت مطالعاتی راهی بلژیک شد و در آن کشور در زمینه روانشناسی و مردم شناسی مطالعه کرد و در بازگشت به تهران دکترای خود را در رشته ادبیات و زبان فارسی به دست آورد. نخستین کسی بود که به دریافت مدرک دکترای ادبیات از دانشگاه تهران دست یافت و سپس به استادی زبان و ادبیات دانشگاه تهران برگزیده شد و همزمان به همکاری با استاد علی اکبر دهخدا، در کار “لغتنامه” پرداخت.

آثار دکتر معین

پژوهش‌های ژرفش در زمینه‌های زبان و ادبیات نام و یادش را زنده نگاه داشته است. برجسته‌ترین کارهای ادبی او این‌هاست:

مزدیسنا و ادب فارسی، حافظ شیرین سخن، تصحیح برهان قاطع، تصحیح چهار مقاله از نظامی عروضی و البته فرهنگ معین که هیچ فارسی دانی از آن بی نیاز نیست و در کنار اینها مقاله ها و سخن رانی های بسیار در ایران و دانشگاه های خارجی و ترجمه هایی عالی از آثار تاریخی و ادبی ایران.او جزو نخستین کسانی بود که روش علمی را درپژوهشها به کار برد.

از سعادت و خوشبختی فرهنگ ایران بود که معین و دهخدا با هم همکار شدند.علامه دهخدا که فضل و دانش معین را دریافته بود او را به دستیاری خود در تکمیل لغت نامه اش برگزید و همکاری این دو در کنار برخی اهل علم نتایجی در خور به بار آورد و در همان حال استاد معین نیاز جامعه ادبی را به لغت نامه ای خلاصه تر دریافت و فرهنگ خود را نوشت.

معین زبان دانی خبره بود و به زبانهای فرانسوی، انگلیسی، عربی و المانی تسلط کامل داشت و دانشی درخور در زبانهای باستانی وناحیه ای ایران و لهجه های محلی گیلان داشت.

دقت علمی و وسواس در تالیف سبب شده بود معین نام اوازه شود.

همین رعایت امانت که در سرشت او نهادینه شده بود، سبب شد که نیما یوشیج، پدر شعر نوی ایران که چندان همفکری با او نداشت در وصیتش دکتر معین را وصی انتشار آثارش معرفی کند.

کمتر اهل ادب و فضلی است که استاد معین را نشناسد و دانش اش را تحسین نکند.دانش یگانه ویژگی او نبود.او مردی اخلاق مدار ، دقیق و پاک بود.هیچ مسولیت دولتی و اداری را قبول نکرد و خود را تنها وقف گسترش دانش کرد.

“احترامی که همکاران ،شاگردان و حتی منتقدان دکتر معین برای او قائل بودند، علاوه بر مقام استادی و فضل او دلائل دیگری نیز داشته است. بیش از دانائی، مجذوب پاکدلی، انسانیت، بزرگواری ونیک نفسی او می‌شدند.”

دکتر محمد محجوب که خوداستادی نامدار بود درباره او چنین گفته:

“محمد معین مصداق انسانی تمام و کمال بود. آن جامی بود که به قول خیام، چرخ به او آفرین می‌زند و صد بوسه بر جبینش می‌نشاند، اما افسوس که می‌سازد و باز بر زمین می‌زندش!

معین در سالهای پایانی عمر به هیچ وجه استراحت نمی کرد و شبانه روز در حال تلاش و فهرست برداری و تدریس و سخن رانی بود.

درگذشت دکتر محمد معین

فرجام تلخ او و فرهنگ ایران در نهم آذر ۱۳۴۵ رخ داد. از سفر ترکیه و دیدار از قونیه و مزار مولانا و ایراد چند سخن رانی بازگشته و بدون استراحت به دانشگاه آمده بود تا تدریس خود را از سرگیرد، درس که به پایان رسید، قلم به دست گرفت تا پرسش یکی از دانشجویان دوره دکترا را پاسخ بنویسد، ولی ناگهان چون شیشه‌ای فرو شکست و فرو ریخت.

دچار سکته مغزی شده بود.

دربیهوشی کامل فرو رفت و تلاش های پزشکان برای درمان او بی حاصل بود.

پنج سال تلخ در اغما بود و سرانجام در ۱۳ تیر ۱۳۵۰ در تهران درگذشت و ایران از فرزانه بزرگی محروم ماند.

پیکرش را به آستانه اشرفیه گیلان منتقل کرده و در آرامگاهی به خاک سپردند.

نام و یادش مانا باد

افشین جعفرزاده

۱۳ تیر ۱۳۹۸

« به قلم افشین جعفرزاده »