گزنه – Urtiandrum dioica L

نام علمی گیاه: Urtica urens
نام های انگلیسی گیاه عبارتند از: annual nettle، dwarf nettle، small nettle، dog nettle، burning nettle
اثرات درمانی: بخش های مختلف این گیاه شامل ریشه، ساقه، برگ ها و گل ها مصرف درمانی دارد. در طب سنتی از گیاه گزنه به عنوان ضد آماس استفاده می شود. همچنین از برگ های خشک و تازه این گیاه به عنوان درمان بیماری های آرتروز و بیماری های عفونی مجاری ادراری استفاده می شود. این گیاه برای رفع شکم درد، سرماخوردگی و سرفه و تورم پروستات نیز مفید است. گیاه گزنه به عنوان آنتی اکسیدان، و دارای اثر ضد التهابی، کاهش دهنده چربی خون و کاهش دهنده قند خون است. برگ گزنه در درمان ریزش مو، اگزما، نقرس، کهیر، روماتیسم و ریشه آن برای درمان هیپرتروفی خوش خیم پروستات استفاده می شود (7-4).

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر : تحقیقات ثابت کرده است که عصاره هیدروالکلی گزنه سبب کاهش قند خون ناشتا و هموگلوبین گلیکوزیله بیماران دیابتی می شود. ترکیب لیکوپن موجود در این گیاه دارای خاصیت آنتی اکسیدانی قوی است و دیده شده است که آسیب لوله ای ناشی از درمان با جنتامایسین را کاهش می دهد و با به دام اندازی رادیکال های آزاد در جلوگیری از نکروز سلول های لوله ای و کاهش فعالیت آنزیم های سیستم آنتی اکسیدانی مؤثر است. تحقیقات نشان داده است که عصاره گزنه می تواند فعالیت آنزیم های سیستم دفاع آنتی اکسیدانی از جمله کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز را در کبد، کلیه و ریه افزایش دهد. ثابت شده است که عصاره ریشه گزنه باعث کاهش تکثیر سلول های سرطانی پروستات می شود. همچنین مشخص شده است که گزنه با مهار آنزیم 5- آلفا ردوکتاز می تواند به عنوان یک داروی مؤثر در درمان هیپرپلازی پروستات استفاده شود. عصاره این گیاه نیز موجب کاهش وابسته به غلظت آنزیم های 5- آلفاردوکتاز و آروماتاز می شود (11-9).

مطالعات در خصوص فارماکوکنتیک گزنه کافی نیست

گیاه گزنه به دلیل وجود ترکیبات محرک در افراد ایجاد آلرژی می کند و استفاده موضعی یا خوراکی تازه این گیاه باعث التهاب، تاول و درماتیت می شود، که میزان این آسیب زدگی در کودکان بیشتر است. بنابراین استفاده مستقیم این گیاه بر روی پوست و یا مصرف خوراکی آن در مقدار زیاد مجاز نمی باشد و باید با احتیاط مصرف شود.

مصرف همزمان این گیاه با داروهای ضد التهاب باعث کاهش اثر دارو می شود. همچنین مصرف عصاره برگ گیاه گزنه، اثر ضد التهابی دیکلوفناک را بالا می برد.

استفاده از گیاه گزنه به دلیل اثرات قاعده آور و سقط آور که به دلیل وجود ترکیبات سروتونینی می باشد و محرک رحم است در دوران بارداری منع مصرف دارد. استفاده از گزنه در افراد با آلرژی شدید به خصوص در طی شوک آنافیلاکسی منع مصرف دارد. مصرف مقادیر زیاد این گیاه با داروهای کاهنده قند خون، افزایش دهنده قند خون و ضد دیابت ها و داروهای خواب آور سبب ایجاد تداخل می شود (1).

منابع

1-Guil-Guerreroa JL, Rebolloso-Fuentes MM, Torija Isasa ME. Fatty acids and carotenoids from Stinging Nettle (Urtica dioica L.). J Food Comp Anal 2003; 16: 111-119.

2-Monfared M, Kamkar A, Ghaffari-Khaligh S, Jebelli-Javan A, Asadi F, Akhundzadeh-Basti A. Antioxidative effects of Iranian Urtica dioica L. extracts on the oxidation of sunflower oil. J Med Plants Res 2011; 5: 4438-4445.

3-Ali zargari, Herbal medicine, 4th ed, Tehran: Tehran university press, 1989. 51-78.

4-Bondarenko B, Wather C, Funk P, Schlafke S,Engelmann U. Long-term efficacy and safety of PRO 160/120 (a combination of sabal and urtica extract) in patients with lower urinary tract symptoms (LUTS).Phytomedicin 2003;10:53-5.

5-Fagelman E and Lowe FC. Herbal medications in the treatment of benign prostatic hyperplasia (BPH). Urol. Clin. North Am. 2002; 29: 23 – 9.

6-Thornhill SM and Kelly AM. Natural treatment of perennial allergic rhinitis. Altern.Med. Rev. 2000;5: 448 – 54.

7-Riehemann K, Behnke B, Schulze-Osthoff K. Plant extracts from stinging nettle (Urtica dioica), an antirheumatic remedy, inhibit the proinflammatory transcription factor NFkappaB.FEBS Lett 1999; 442: 89-94.

8- ضیایی، علی،مسگرپور، بیتا (1384). احتیاط مصرف و تداخلات دارویی گیاهان دارویی بر اساس شواهد و مستندات،انتشارات تیمورزاده- نشر طبیب.

9-Nahata A, Dixit V. Ameliorative effects of stinging nettle (Urtica dioica) on testosterone‐induced prostatic hyperplasia in rats. Andrologia. 2012 May;44(s1):396-409.

10-Hartmann R, Mark M, Soldati F. Inhibition of 5 α-reductase and aromatase by PHL-00801(Prostatonin), a combination of PY102 (Pygeum africanum) and UR102 (Urtica dioica) extracts.Phytomedicine. 1996 Sep;3(2):121-8.

11-Khalili M, Kiasalari Z. Anti-inflammatory effect of alcoholic Urtica Dioica extract in male NMRI rats. Koomesh 2006;7: 197-204.