تاریخ ما
گزیده‌ای از تاریخ و تمدن جهان باستان
رادیو جوان - همه اهنگ های ایرانی مجاز و غیرمجاز لس آنجلسیتلگرام بدون فیلتر - تله پلاس 24

اطلاعات عمومی درباره ساز دهل

دُهُل نام یکی از سازهای کوبه ای ایرانی موسیقی است. دهل طبلی بزرگ و دورویه‌ای که هر دو طرف آن پوستی از گاو یا گاومیش دارد، است. در متن‌های مختلف نام آن، داول، تاول و داوول آمده‌است

ویژگی
شکلی از آن به همراه سرنا در مناطق روستایی نواخته می‌شود. نوازنده، دهل را با ریسمانی که از شانه‌ها می‌گذرد به خود آویخته و با دو مضراب مختلف می‌نوازد. برخی گفته‌اند انتهای مضراب دهل، پارچه‌ای گلوله‌ای شکل دارد ولی دهل را از یک طرف با چوب کلفتی به نام چنگال و از یک طرف با چوب باریکتری به نام دیرک نوازند. البته در نواحی جنوبی ایران مانند هرمزگان و اطراف آن دهل را با دو دست می‌نوازند. در سیستان و خراسان دهل را به کمک یک دست که به دو انگشت آن دو قطعه چوب نسبتاً بلند بطول حدوداً ده سانتیمتر بسته شده و در دست دیگر به کمک یک چوب قوس دار مخصوص می‌نوازند. این ساز به همراه سرنا به ویژه در مراسم عروسی و شادی استفاده شده و بسیار اهمیت دارد.

تاریخچه
دهل در خاورمیانه و به ویژه ایران دارای گونه‌های فراوان محلی است. برای نمونه در جنوب ایران گونه‌های زیادی از دهل وجود دارد مانند پیپه، جفه، پونکه و تویری.[نیازمند منبع] دهل یا دول در بین سیستانی‌ها به گفته کارشناسان موسیقی فولکلور ومقامی بنیادفرهنگی نیمروز همواره با ساز یا سرنا نواخته می‌شود که پوست استفاده شده در دهل زابلی یک طرف از پوست گوسفند ویک طرف از پوست بز است وسرنا نیز از چوب گردو بیشتر استفاده می‌شود البته سرنا و دهل که در شب نواخته می‌شود با آن که در روز استفاده می‌شود تفاوت‌هایی در نوع پوست وچوب است.

 

یکی از سازهای کوبه ای فوق العاده ی زیبای موسیقی، دهل نام دارد. دهل سازی است دوار، بزرگ و از نوع دو طرفه که با استفاده از یک چوب بزرگ به نام ” چوگان ” یا Chogan و همچنین یک چوب کوچک به نام ” ترکه ” یا Tarkeh نواخته می شود. دو طرفه بودن ساز دهل، سبب شده است تا این ساز کوبه ای، سازی دو رویه نیز باشد! دو رویه‌ ای که هر دو طرف آن، پوستی از گاو و یا گاومیش دارد.

 

 

دقت داشته باشید در بسیاری از فرهنگنامه ها، دهل را طبل دانسته اند! البته در متن‌ های مختلف نام دهل به صورت داول، تاول و داوول نیز آمده‌ است. توجه داشته باشید ساز کوبه ای دهل کاملا محلی است و در مناطق مختلف سرزمین ایران دارای اندازه های متفاوتی است! بد نیست بدانید بزرگ ترین نمونه های دهل را می توان در مناطق کویری یزد، نایین و همچنین کاشان یافت که به صورت انحصاری در آیین مذهبی عاشورا مورد استفاده قرار می گیرد؛ و این ساز برای مردمان آن منطقه مقدس است!

سازهای دهل رایج در منطقه ی کردستان اندازه ی متوسطی دارند و همچنین نمونه ی ساز دهل بختیاری نیز کوچک تر از آن است!

ساز دهل از استوانه ی کوتاهی از جنس چوب که قطر دایره آن حدود یک متر و ارتفاع آن چیزی در حدود ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر است، تشکیل شده است؛ بر دو سطح دایره ای شکل جانبی ساز دهل، پوست کشیده شده است. همانطور که در بالا نیز بدان اشاره شد پوستی از گاو و یا گاومیش! همچنین بر دو نقطه از بدنه ی استوانه، دو انتهای تسمه ثابت شده است.

نحوه ی نواختن ساز دهل بدین صورت است که فرد نوازنده، ساز دهل را با ریسمانی که از شانه‌ ها می‌ گذرد به خود می آویزد؛ به این ترتیب که ساز دهل در جلوی سینه و شکم فرد نوازنده به صورتی قرار می گیرد که سطوح پوست دار در جوانب راست و چپ واقع شوند! سپس با استفاده از دو مضراب مختلف آن را می‌ نوازد.

 

البته دقت داشته باشید گاهی نیز این ساز را به جای استفاده از چوگان و ترکه، با دست می نوازند! به ویژه اگر چه اجرا در یک مکان سر بسته باشد. البته در نواحی جنوبی سرزمین ایران همچون مناطق هرمزگان و اطراف آن، ساز دهل را بدون توجه به سر بسته بودن و یا نبودن محل اجرا، با دو دست می‌ نوازند. علاوه بر این، در ناحیه ی سیستان و بلوچستان و همچنین خراسان نیز ساز دهل را به کمک یک دست که به دو انگشت آن دو قطعه چوب بلند به طول چیزی در حدود ده سانتیمتر بسته شده است و در دست دیگر به کمک یک چوب قوس دار مخصوص، می نوازند.

 

توجه داشته باشید ساز دهل به طور معمول در کنار دو ساز دیگری چون سرنا و کرنا مورد استفاده قرار می گیرد. لازم است بدانید استفاده از ساز دهل به ویژه در مراسم عروسی و شادی، بسیار مرسوم می باشد و شور و نشاطی که در فرد شنونده ایجاد می شود، بی نظیر است!

ممکن است شما دوست داشته باشید

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.