اهدای تخمک از لحاظ دینی چه حکمی دارد؟

پیشرفت علم امروزه به کمک زوج های نابارور آمده و راه های گوناگونی را از لقاح خارج رحم گرفته تا استفاده از بانک نطفه و اهدای تخمک در اختیار آنها می‌گذارد تا از موهبت پدر و مادر شدن بهره ببرند و لذت داشتن فرزند را تجربه کنند. یکی از راه ها برای زوجینی که به علت نداشتن تخمک از امکان باروری محروم هستند اهدای تخمک می باشد که در ادامه این مقاله به حکم شرعی اهدای تخمک اشاره شده است.

اهدای تخمک چیست؟
در سال های نه چندان دور هنگامی که زوجی برای بچه دار شدن اقدام می کردند و نتیجه نمی گرفتند، یا به شرایط بی فرزندی عادت می کردند و یا جدا می شدند و یا فرزند شخص دیگری را به عنوان فرزند خود بزرگ می کردند.

در بعضی موارد، علل ناباروری به گونه ای نیست که با تجویز دارو یا روش های پیشرفته درمان ناباروری بتوان آنها را رفع کرد، برای مثال در بعضی زنان به خاطر سن بالا، یائسگی زودرس و اختلالات دیگر، علیرغم سالم بودن ارگان های باروری، به علت نداشتن تخمک از امکان باروری محروم هستند. در این افراد تنها راه باروری، دریافت تخمک اهدایی از یک داوطلب زن است.

در محیط آزمایشگاه تخمک اهدایی توسط اسپرم های مرد که همسر گیرنده تخمک است لقاح می یابد و جنین حاصله از این لقاح در رحم زن نابارور منتقل می شود.

حکم شرعی اهدای تخمک از نظر مراجع تقلید:
آیت الله العظمی خامنه ای:
اگر مردى‌، همسرش قدرت تخمک‌گذارى ندارد، جایز است اسپرم خود را با تخمک زن اجنبى در خارج از رحم تلقیح مصنوعى کند و سپس نطفه لقاح یافته را به رحم همسر خود منتقل کند به شرط اینکه از مقدمات حرام اجتناب شود، و کودکى که از این راه متولد مى‌‌شود ملحق به صاحب اسپرم و تخمک مى‌‌باشد و الحاق آن به صاحب رحم مشکل مى‌‌باشد لذا باید نسبت به احکام شرعى مربوط به نسب، احتیاط رعایت شود.

آیت الله شبیری زنجانی:
به طور کلی لقاح تخمک و اسپرم غیر زن و شوهر- ولو در خارج رحم – حرام است ولی اگر بین آنها به طریق شرعی زوجیت – ولو موقت – حاصل شود و لقاح صورت گیرد، اشکالی ندارد.

سوال های شرعی در خصوص اهدای تخمک:
سوال: از آنجایی که در انجام لقاح آزمایشگاهی، جهت آبستنی مصنوعی، گرفتن اسپرم (نطفه) از شوهر و نیز برداشت تخمک از تخمدان زن ضرورت دارد، نظر مبارک حضرت عالی در موارد ذیل چیست؟
۱ـ برداشت تخمک از تخمدان با هدایت سونوگرافی(۱) از طریق مهبل (واژن) زن، که این کار توسط متخصص زنان و در اتاق عمل، تحت شرایط کاملاً استریل (بهداشتی) و با ضرورت نگاه به عورت زن انجام می پذیرد.
۲ـ برداشت تخمک با هدایت سونوگرافی، ولی از طریق لاپاراسکوپی(۲) که مستلزم نگاه به عورت زن نیست. شایان ذکر است در سال های اخیر به خاطر پرخطر و پرهزینه بودن، از این روش استفاده نمی شود.
پاسخ: در تمامی موارد عمل مذکور فی نفسه اشکال ندارد، ولی واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب شود. (آیت الله العظمی خامنه ای)
پاسخ: با اجتناب از لمس و نگاه حرام، چنان عملی مانع ندارد اما این که مادر جنین کدام است؟(صاحب تخمک و یا رحم) در احتمال وجود دارد و بنابر احتیاط واجب هر دو جانب احتیاط را رعایت کنند. (آیت الله العظمی سیستانی)

******

سوال: تخمک های زنی ضعیف می باشد و لذا فرزندان ناقص الخلقه ای به دنیا می آورد. آیا جایز است تخمک زن دومی را در آزمایشگاه با اسپرم شوهر زن اول لقاح دهند و سپس جنین را به رحم زن اول منتقل نمود؟
پاسخ: فی نفسه منعی ندارد.   (آیت الله العظمی خامنه ای)

******

سوال: حکم دادن تخمک توسط یک زن غریبه به همسر شخص چیست ؟
پاسخ: در مواردی که تخمک زن مشکل دارد، تنها راه، این است که بین مرد و زن دیگری عقد موقت خوانده شود (هر چند اصلا همدیگر را نبینند) سپس نطفه آن مرد را برداشته و در زمان عقد با تخمک زن ترکیب کنند. و پس از آن، نطفه ترکیب شده را در رحم زن اول بکارند. فرزندی که متولد می شود بر آن مرد و زن محرم است، ولی تنها از صاحبان نطفه ارث می برد.  ( آیت الله العظمی مکارم شیرازی)

******

سوال: آیا خرید و فروش تخمک زن، جایز است؟
پاسخ: چنین کاری جایز نیست. ( آیت الله العظمی مکارم شیرازی)
پاسخ: جایز است.  (آیت الله العظمی سیستانی)

منبع: بیتوته