سیدجمال الدین اسدآبادی پرچمدار بیداری اسلامی/مبارزی که ماندگارست

سایت «تاریخ ما» – گروه استان‌ها: جهان اسلام در قرن نوزدهم در اوج ضعف به سر می‌برد و راز عقب ماندگی مسلمانان در قرن نوزدهم مسأله‌ای بود که بسیاری از روشنفکران جهان اسلام را وادار کرد برای رهایی از آن، دست به اقداماتی بزنند که هر کدام آنها درخور تأمل و بازنگری است.

یکی از تجارب تاریخی ما در این زمینه تلاش‌های سیاسی و فرهنگی سیدجمال‌الدین اسدآبادی است که قبل از انقلاب مشروطه انجام پذیرفت چراکه در بیداری ملل غرب آسیا از جمله کشورهای شمال آفریقا، افغانستان، ایران و هندوستان نقش بسزایی داشته است.

اسدآبادی یکی از مصلحان دینی و متفکران بارزی است که تأثیر بسیار زیادی بر بیداری ایرانیان نسبت به وضعیت داخلی و همچنین سلطه استعمارگران بر ایران و سایر ممالک اسلامی داشته و همواره به عنوان یک عالم بزرگ و بنیانگذار بسیاری از نهضت‌های اسلامی در سده اخیر مطرح بوده است.

سیدجمال الدین اسدآبادی در سال ۱۲۵۴ هجری قمری در اسدآباد از توابع استان همدان چشم به جهان گشود و در محل تولد خود به یادگیری زبان عربی و مقدمات علوم دینی پرداخت و سپس راهی عراق شد تا در نجف نزد شیخ مرتضی انصاری تحصیلات خود را ادامه دهد.

فراخواندن جهان اسلام به خیزش علمی و ادبی

سیدجمال به مدت ۴ سال نزد شیخ انصاری به ادامه تحصیل پرداخت و زندگی سیاسی و اجتماعی وی با فراخواندن جهان اسلام به خیزش علمی و ادبی و همبستگی و پایداری در برابر استعمار غرب آغاز شد.

سید جمال با سفرهای پی در پی به کشورهای اسلامی و اروپایی، برقراری و پایدار کردن پیوند جهانی اسلام و طرح رویکردهای نو در زمینه‌های اجتماعی و دینی را پی گرفت و در این راه، فعالیت گسترده و گوناگونی مانند انتشار روزنامه، برگزاری نشست‌های علمی، نوشتن مقالات و انجام سخنرانی‌های ادبی و سیاسی، از خود به جای نهاد.

در این میان از جمله مهمترین آثار هر فرد شاگردانی است که در مکتب خانه خود می‌پروراند و به جامعه بشری تحویل می‌دهد که از این جهت سید جمال دارای پرونده‌ای بسیار روشن و پرافتخار است چرا که در مکتب خانه وی مردان بزرگی چون محمد عبده، عبدالرحمن کواکبی و سعد زغلول در مصر و بزرگان دیگری در پهنه جهان اسلام، به عنوان پرچم داران حرکت به جهان بشریت تحویل داده شدند.

از سوی دیگر پرواضح است که به تبع همین افکار بزرگ و اصلاحی بود که رویکردهایی نظیر جمهوری خواهی و مشروط کردن قدرت سلطنت در ایران شکل گرفت.

زندگی سید جمال آمیخته به سفرها و اخراج‌های سیاسی متعددی است که البته این بی مهری‌ها نتوانست در اراده پولادین این رادمرد اصلاحگر خللی وارد کند.

سید پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی به قزوین و تهران رفت و سپس از آنجا عازم عراق شد و پس از ۴ سال ماندن در عراق و شاگردی نزد شیخ مرتضی انصاری و آخوند ملاحسین قلی همدانی به درجه اجتهاد رسید.

وی در ادامه از عراق به ایران آمد و از راه بوشهر راهی هند یعنی جایی که فرصت آشنایی با علوم جدید و فرهنگ اروپایی را پیدا کرد؛ شد.

پس از هند به مکه رفت و سپس از راه عراق و ایران وارد افغانستان شد و در طول پنج سال ماندن در آنجا به سمت وزارت رسید. پس از افغانستان به بمبئی و قاهره و سپس به استانبول رفت و در آنجا توانست با پیش روان نهضت اصلاح طلبی (تنظیمات) آشنا شود.

سید زندگی پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشت و بیشتر عمر خود را در سفر به اقصی نقاط دنیا گذراند ولی علی رغم همه این مشغله‌های فکری و روحی از خود آثاری علمی به جای گذاشت که از جمله آنها کتاب تارخ الافغان، انتشار روزنامه عروه الوثقی در پاریس، انتشار روزنامه ضیا الخافقین در لندن، همکاری با روزنامه‌های اختر، قانون، حبل المتین، تدریس فلسفه ابن سینا در الازهر مصر و تدریس در افغانستان را می‌توان نام برد.

بنای یادبود سید جمال الدین اسدآبادی در اسدآباد همدان یادبودی سنگی و متعلق به دوران معاصر است بنای یادبود سید جمال الدین اسدآبادی در اسدآباد همدان یادبودی سنگی و متعلق به دوران معاصر است که به منظور پاسداشت فعالیت‌های سید جمال الدین اسد آبادی و از طرف انجمن آثار ملی ایران تهیه شده است.

بر روی لوح فلزی نصب شده بر روی این بنای یادبود با خط نستعلیق، سال تولد و وفات وی و همچنین توضیح مختصری از شخصیت او نقش بسته وبنای یادبود سید جمال الدین اسدآبادی در مجتمع فرهنگی سید جمال که در محله سیدان قرار دارد، نصب کرده‌اند.

این مجتمع فرهنگی که بر روی خرابه‌های خانه قدیمی سید جمال الدین اسد آبادی ساخته شده، امروزه به عنوان موزه مردم شناسی اسدآباد به فعالیت مشغول است. 

ناگفته پیداست که شناساندن جایگاه سید جمال از طریق ابزارهای مختلف رسانه‌ای و فرهنگی باید از اولویت‌های کاری دغدغه‌مندان در تبیین جایگاه مبارزان برجسته برای ارتقا و اعتلای دین در جهان باشد چرا که سید جمال الدین اسدآبادی نقشی اصولی در حرکت اصلاحی و بیداری مشرق‌زمین داشته و محور وحدت خواهی و توجه به مشکلات مسلمانان جهان توسط سید جمال کلید خورد و این یک افتخار برای ایران اسلامی محسوب می‌شود.