آیین نخل‌برداری تفت، زیر سایه کرونا
حدود یک قرن است که مراسم سنتی و بزرگ نخل‌برداری در حسینیه امام
“ره” (شاه ولی) تفت برگزار میشود و نه فقط تفتی‌ها و یزدی‌ها بلکه
خیل عزاداران حسینی از سراسر کشور راهی این حسینیه تاریخی
می‌شوند.
هیچ مانعی و هیچ عاملی تاکنون نتوانسته بر این حضور و این آیین
کهن سایه افکند، همه ساله این مراسم، عصر روز عاشورا و ۲۱ ماه
رمضان در این حسینیه برگزار میشود و خیل جمعیت، چون نگینی، نخل
امام حسین که نمادی از پیکر مطهر این امام عزیز است را در بر
می‌گیرند و آن را به دور حسینیه میگردانند.
اما امسال، سالی متفاوت را در پیش رو داریم، بیماری سخت و سنگین
کرونا آنچنان بر تار و پود جامعه بشری سایه انداخته که حتی مراسم
های مذهبی مردم که ریشه در اعتقادات و باورهای آنها
دارد را هم تحت تاثیر خود قرار داده است.
ستاد ملی کرونا اعلام کرده که آیین های عزاداری محرم امسال
متفاوت از سالهای قبل خواهد بود و هر نوع تجمع در محیط های بسته و
یا حرکت کاروانهای عزاداری، ممنوع و آیین های جزئی هم با رعایت
کامل پروتکل های بهداشتی امکان پذیر است.
در اطلاعیه این ستاد از برخی مراسم های بزرگ مذهبی در برخی
استانها نیز نام برده شده که امسال آیین های آن
برگزار نمیشود که از جمله میتوان به آیین نخل برداری در
استان یزد اشاره کرد.
در میان آیینهای نخل برداری استان یزد، آنکه در فهرست آثار معنوی
کشور ثبت شده آیین نخل برداری عصر عاشورا در حسینیه امام(ره)
تفت است که همه ساله شاهد حضور خیل عزاداران حسینی از سراسر کشور
است و بزرگترین نخل کشور را در دل این حسینیه جای داده است.
جمعیت حاضر در این مراسم به حدی است که علاوه بر حسینیه بزرگ تفت،
خیابانهای اطراف آن نیز انباشته از جمعیتی میشود که برای عزاداری
شهادت سید و سالار شهیدان در این مکان حضور یافتند.
آنطور که گفته شده و مسوولان محلی هم تایید کرده‌اند امسال مراسم
روز عاشورای تفت که نخل برداری نیز جزئی از آن است برگزار نمیشود
و هیات های سینه زن و زنجیر زن نیز که شب های دهه اول محرم
را مهمان یکی از محلات بودند امسال فقط می توانند به صورت محدود
در محله خود با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی عزاداری کنند.
علت این تصمیم، شیوع و گسترش بیماری کرونا در کشور بوده و هدف آن
هم حفظ سلامتی مردم است و قطعا عاقلانه هم همین است که حفظ سلامتی
مردم ارجح بر هر مراسمی و تصمیمی باشد.
سالی متفاوت برای محرم تفت
خادم و موذن قدیمی و باسابقه تفت به خبرنگار ایرنا گفت: امسال
سالی متفاوت در پیش داریم، سالی که قرار است آیین نخل برداری
برگزار نشود.
“حاج امیر صمیمی” که با بیش از ۸۰ سال سن، ۶۰ سال را
موذن و خادم عزاخانه حسینی در حسینه امام(ره) تفت بوده
افزود: حفظ سلامتی مردم اولویت اصلی ماست و همه ما پیرو
دستورالعمل های ستاد ملی و استانی کرونا هستیم.
وی با بیان اینکه مراسم نخل برداری تفت یک قرن سابقه دارد اظهار
داشت: در طول این سالها فقط یکبار در زمان قبل از انقلاب این
مراسم با فشار حکومت وقت برگزار نشد و غیر از آن این مراسم معنوی
همه ساله در این مکان برگزار شده است.
صمیمی، همه شهروندان و عزاداران را به پیروی از دستورات ستاد ملی
کرونا فراخواند و افزود: دلهای همه ما در این ایام، کربلاست و
اشکهای ما همچنان جاریست و هر جا باشیم و در هر موقعیتی قرار
داشته باشیم برای سید و سالار شهیدان و دیگر شهدای دشت کربلا
اشک خواهیم ریخت.
اهمیت پیروی از دستورالعملهای ستاد ملی و
استانی کرونا
فرماندار تفت هم با تایید لغو مراسم نخل برداری امسال در این شهر
بعلت شیوع بیماری کرونا و اهمیت حفظ سلامتی مردم، همگان
را به پیروی از دستورات ستاد ملی و استانی کرونا فراخواند.
“علی رضا نوکار” به ایرنا گفت: امسال هیچ هیات عزاداری در این شهر
به حرکت در نخواهد آمد و هیات‌ها می توانند در محلات خود با رعایت
کامل پروتکل های بهداشتی عزاداری کنند.
به گفته وی امسال و در روز عاشورا کاروانهای عزاداری هم به
حرکت در نمی‌آیند، شربتی توزیع نخواهد شد و هیچ مسجد و محله‌ای
غذای نذری پخت نخواهد کرد.
تلاش های خبرنگار ایرنا برای گفتگو با امام جمعه تفت بی‌نتیجه
ماند.
نخل، ریشه در سنت های عزاداری قوم ایرانی دارد؛ ضریحی که
دستان هنرمند عاشق، آن را پر ابهت و پرشکوه می سازد تا به مانند
تابوت معشوق به حرکت درآید.
نخل، حجله‌ای است که از درختان تنومند ساخته می شود؛ دو طرف
این حجله به صورت مشبک از چوب ساخته شده و بوسیله چوب های دیگر به
هم مرتبط شده است.
با آنکه نخل شباهتی به درخت نخل خرما ندارد، آن را به نام
این درخت مینامند، شاید به علت آنکه اصلش از جنوب غربی و
بین‌النهرین است؛ نخل شباهت بسیاری به درخت سرو دارد و سرو
در فرهنگ عامه یعنی جاودانگی و رشادت و زندگی
اخروی و آزادگی که یادآور روحیات و خصایص امام
حسین (ع) است، همچنین این مراسم بازتابی است از
“نقل حکایت واقعه کربلا”.
به تعریف دیگر نخل، یک سازه چوبی است که قسمت جلو و عقب آن
از قطعات کوچک چوب به شکل نخلی بزرگ و شبکه، شبکه ساخته شده و وسط
آن با چوب اسکلت بندی شده است؛ برای پایه‌های آن، چهار قطعه
چوب به صورت عمودی در چهار طرف و برای بلند کردن آن چندین قطعه
چوب به صورت افقی تعبیه شده است.
هیاهوی دلنشین نخل‌برداری در
تفت
استاد عبدالحسین آیتی، محقق تفتی در کتاب «تاریخ یزد» چنین
می‌نویسد: «نخل‌بندی در یزد، آن هم از قدیم، رایج بوده؛ ولی
نه به این صورت و مقصد، بلکه مخصوص بوده است به آرایش کمی از
گل‌های مصنوعی که حامل آن را «نخل» و گل کاری آن را «نخل بندی»
می‌گفته‌اند که برای جشن‌ها و سورها و ماتم‌ها از آن استفاده
می‌کرده‌اند.
استاد آیتی می‌گوید: «نخل و نخل بندی در همه ایران رایج است، ولی
در هیچ شهر و شهرستانی مانند یزد و تفت، پرهیاهو نیست؛ در
تفت، عیناً دو نخل بزرگ وجود داشته و دارد که یکی در محله
“گرمسیر” و دیگری در حسینیه امام (شاه ولی) تفت است.
این سازه چوبی بیش از چهار قرن است که به نمادی از تابوت
سیدالشهدا(ع) تبدیل شده است. مردم یزد و تفت هر سال روز
عاشورا و ۱۳ محرم با بر دوش گرفتن نخل بر سر و سینه می
زنند و به یاد مظلومیت اباعبدالله و رهاشدن و تشییع نشدن پیکر آن
حضرت و یارانش در این روز به تشییع نمادین پیکر آن حضرت می
پردازند.
نخل حسینیه امام تفت قدیمی‌ترین نخل شناخته شده استان یزد و به
روایاتی بزرگترین نخل موجود کشور است.
این نخل که دومین نخل بزرگ این حسینیه در یک قرن اخیر به شمار می
رود جزئی از مجموعه تاریخی امام “ره” (شاه‌ولی)
شامل مسجد، بقعه، بازار، آب انبار، مدرسه و نخل است و
به شماره ۲۴۳۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
سطح مقطع این نخل ۱۱×۱۱ متر، ارتفاع آن حدود ۱۰ متر
و متعلق به قرن نهم هجری است.
همه ساله در مراسم نخل برداری تفت علاوه بر شیفتگان اهل بیت در
کشور، حدود ۲۰۰ گردشگر خارجی نیز از این مراسم دیدن می
کنند.
شماری از عزادارانی که عصر روز عاشورا و همچنین عصر روز ۲۱ رمضان
برای مراسم نخل برداری در این حسینیه حاضر می شوند، نخل را سه تا
پنج بار در حسینیه چرخانده و سپس آن را در مکان خود قرار میدهند و
در حالیکه به شدت به سر و سینه خود می زنند در جلوی عزاخانه
حسینیه به عزاداری می پردازند.
در این لحظات باید در صحنه بود و این مراسم عرفانی و معنوی را
نظاره گر شد، زیرا هیچ دوربینی و هیچ قلمی نمیتواند حال و هوای
این مراسم و عشق مردم به ابا عبدالله(ع) را به تصویر
بکشد و یا بنویسد.
اما ثبت جهانی مراسم نخل برداری تفت نیز در دستور کار میراث
فرهنگی استان یزد و کشور قرار دارد.
تفت در ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر یزد قرار دارد و علاوه بر
مراسم نخل برداری آن ، محصول انار آن هم زبانزد خاص و عام و
شهره کشوری است.