حق‌التدریس؛ حقی که ادا نمی‌شود
شیوع بیماری کرونا به مشاغل مختلف آسیب‌های بسیاری وارد کرده است. اساتید حق‌التدریس نیز از این قاعده مستثنی نبودند. با شیوع کرونا و مجازی شدن کلاس‌ها، دانشگاه‌ها با افزایش ظرفیت کلاس‌های آنلاین از تعداد اساتید کمتری برای تدریس بهره می‌برند. این مسئله باعث شد تا دانشگاه‌ها دیگر نیاز به همکاری با اساتید حق‌التدریس را حس نکنند و تمام کلاس‌های خود را با حداکثر ظرفیت ممکن در اختیار اعضاء هیات علمی خود قرار دهند.
اساتید حق‌التدریس متولی مشخصی ندارند و در نظام اداری کشور به رسمیت شناخته نمی‌شوند. وزیر علوم نیز در مصاحبه‌ای اظهار داشته است: «افراد حق‌التدریس عنوانی مثل استاد یا هیأت علمی ندارند و آن‌ها پول می‌گیرند و درس می‌دهند پس سابقه‌ای برایشان محسوب نیست». وضعیت سابقه کار و بیمه این اساتید نیز توسط وزارت علوم انکار می‌شود و در برخی موارد با قراردادهای سفید امضاء مواجه می‌شوند. دانشگاه‌ها گاهی حتی نسخه‌ای از قراردادهای کار را در اختیار اساتید نمی‌گذارند و در صورت اعتراض اساتید، در آینده‌ای نزدیک با فسخ قرارداد مواجه خواهند شد.
آنچه در ادامه این گزارش می‌خوانید، گفت‌وگوی خبرگزاری تاریخ ما با چند تن از اساتید حق‌التدریس دانشگاه‌های خراسان رضوی است.
سابقه و مهارت اساتید حق‌التدریس برای دانشگاه‌ها هیچ اهمیتی ندارد
ایمان سهرابی، استاد حق‌التدریس حقوق در یکی از مراکز آموزش علمی‌کاربردی، در رابطه با میزان حقوق دریافتی خود، اظهارکرد: اساتید حق‌التدریس براساس ساعت کار خود از دیگران حقوق کمتری نمی‌گیرند. این دریافتی از ساعتی ۱۸ تا ۲۵ هزار تومان است. بایستی میان حقوق افرادی که به فعالیت فیزیکی می‌پردازند با افرادی که فعالیت ذهنی دارند، تفاوت وجود داشته باشد.
وی تاکید کرد: سختی کار فکری و کار اجرایی با یکدیگر برابر نیست. سابقه و مهارت اساتید حق‌التدریس برای دانشگاه‌ها هیچ اهمیتی ندارد. گاهی برخی از اساتید هیات علمی کارآمدیی که در یک استاد حق‌التدریس وجود دارد را ندارند. گاهی اوقات در نظرسنجی‌های انجام شده دیده می‌شود که خروجی یک استاد حق‌التدریس بسیار موفق‌تر از اساتید هیات علمی بوده است.
اساتید حق التدریس بیمه درمانی ندارند
سهرابی افزود: مشکل اساسی اساتید حق‌التدریس بیمه است. این گروه از اساتید بیمه درمانی یا تامین اجتماعی ندارند. در سال‌های اخیر برخی از دانشگاه‌ها این موضوع را پیگیری و اساتید را به میزان ساعاتی که در ماه تدریس دارند بیمه می‌کنند. متاسفانه هیچ اجباری به دانشگاه‌ها مبنی بر بیمه کردن اساتید خود وجود ندارد. تعویق در پرداخت حقوق یکی از دیگر مشکلات اساتید حق‌التدریس است. پرداخت حقوق اساتید به صورت ماهانه صورت نمی‌گیرد، بلکه در پایان هر ترم محاسبه می‌شود. پرداخت حقوق یک ماه پس از تایید نهایی نمرات هر ترم انجام می‌شود. در حال حاضر حقوق نیم سال دوم اساتید حق‌التدریس در شهریور ماه پرداخت خواهد شد. پرداخت ماهانه حقوق اساتید حق‌التدریس مبلغ بسیار ناچیزی است.
این استاد حق‌التدریس با مقایسه اساتید حق‌التدریس و اعضاء هیات علمی، تشریح کرد: اختلاف حقوق میان اساتید حق‌التدریس و اساتید عضو هیات علمی بسیار زیاد است. استاد هیات علمی در صورتی که حتی هیچ کلاسی برگزار نکند حقوق ثابتی دارد. این حقوق ثابت براساس مدرک و سابقه کار تعیین می‌شود و حدودا ۷ میلیون تومان است. این اساتید موظف هستند به ازای این حقوق ثابت تعدادی کلاس را در هر ترم بردارند. اعضاء هیات علمی تمام وقت هستند و بایستی ۸ ساعت در هر روز در محیط دانشگاه حضور پیدا کنند. به میزانی که اعضاء هیات علمی کار پژوهشی کنند، پایان‌نامه و رساله دکتری بردارند و کتاب چاپ کنند به حقوق آن‌ها افزوده می‌شود. برای مثال در گذشته یک استادیار حدودا در هر ماه ۱۵ میلیون تومان حقوق می‌گرفت. درحالی که یک استاد حق‌التدریس حتی با کار به صورت تمام وقت در طول یک سال همچنین حقوقی دریافت نخواهد کرد.
برخی از مراکز حق بیمه از اساتید کسر می‌شود اما به اداره بیمه پرداخت نمی‌شود
علی شاهی، کارشناس ارشد حقوق کیفری و جرم شناسی، یکی دیگر از اساتید حق‌التدریس است که در خصوص حق بیمه، اظهارکرد: برخی از مراکز از اساتید حق‌التدریس حق بیمه کسر می‌کنند اما این حق بیمه را به مرجع صلاحیت‌دار یعنی اداره بیمه پرداخت نمی‌کنند. بنده حدودا ۲۰ سال است که به تدریس می‌پردازم اما به تازگی متوجه شدم جمع بیمه‌های پرداخت شده‌ام به چند روز هم نمی‌رسد. برخی مراکز با وجود اینکه در ابتداء ترم شهریه‌های دانشجویان را اخذ می‌کنند، پس از اعلام نمره‌ها و از محل اخذ شهریه ترم بعد حقوق اساتید ترم قبل خود را پرداخت می‌کنند. این نگه‌داشت پول نزد دانشگاه توجیهی نداشته و ظلم به مدرس محسوب می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه، حق‌التدریس اساتید بسیار کم است، گفت: حق‌التدریسی که به من و همکارانم پرداخت می‌شود حتی هزینه ایاب و ذهاب را پاسخگو نیست. بسیاری از مراکز شأن مدرس را رعایت نمی‌کنند. برای مثال در زمان استراحت مدرس و در میان دو کلاس، مختصر پذیرایی صورت نگرفته است. وظیفه مراکز این است که محیطی در شأن اساتید فراهم کنند. دانشگاه‌ها پس از ۸ سال تدریس یک مدرس در دانشگاهشان جهت جلوگیری از پرداخت حقوقی که به وی تعلق می‌گیرد، عذر مدرس را می‌خواهند.
این مدرس دانشگاه بیان کرد: برخی از مراکز با مدرسان خود قراردادهایی را تحت عنوان حق مشاوره می‌بندند تا مدرس در آینده حقوق خود را نتواند مطالبه کند. در ۲۰ سال گذشته قراردادهای مختلفی را امضا کرده‌ام که شامل قرارداد سفید امضا نیز بوده است. دانشگاه‌ها می‌دانند که مدرسان محفوظ به حیا هستند و در صورت بروز مشکل شکایتی نمی‌کنند.
اساتید حق‌التدریس دو بار در سال پرداختی دارند
فرید آقاجانی، دکتری مدیریت بازرگانی و استاد حق‌التدریس اظهارکرد: سابقه ۵ سال حق‌التدریسی و ۵ سال قراردارد سالانه به صورت هیات علمی را دارم. اساتید حق‌التدریس در صورتی که حقوق ثابت از شغلی دیگر نداشته باشند نمی‌توانند به حق‌التدریسی به عنوان یک شغل نگاه کنند. تمام درس و فشار دانشگاه بر دوش استاد حق‌التدریس است، درحالی که تنها دو بار در سال دریافتی دارد. اساتید حق‌التدریس یک بار در اسفند ماه و باری دیگر در ابتداء مهر حقوق دریافت می‌کنند. اساتید با مدرک کارشناسی ارشد در هر ساعت بیش از ۲۸ هزار تومان دریافت نمی‌کنند. اساتید با مدرک دکتری نیز حداکثر ۳۲ هزار تومان دریافتی دارند. از این مبلغ در هنگام پرداخت ۱۰ درصد مالیات و مقداری نیز حق بیمه کسر می‌شود.
وی افزود: طبیعتا رزومه اساتید در پذیرش آن‌ها در دانشگاه تاثیر بسزایی دارد. همواره اولویت اصلی هر دانشگاه در پذیرش اساتید، اساتید قدیمی‌تر آن‌ها هستند. البته گاهی برخی از موسسات اساتید را به صورت ناگهانی کنار می‌گذارند که اخلاقی نیست. اساتیدی که شغل دیگری ندارند و تنها از این طریق امرار معاش می‌کنند درحال پس‌رفت هستند. اساتید حق‌التدریس روز به روز رو به نابودی می‌روند.
اساتید حق‌التدریس تابع سلایق دانشگاه‌ها هستند
مونا عارف‌خانی، دکتری فیزیولوژی و استاد حق‌التدریس نیز عنوان کرد: اساتید حق‌التدریس تابع دانشگاه هستند و بایستی مطابق سلایق هر دانشگاه عمل کنند. برای مثال در صورتی که استاد به دانشجویان خود سخت بگیرد و دانشجو به دانشگاه اعتراض کند، دانشگاه دیگر ترم بعد به این استاد درس ارائه نمی‌دهد. باتوجه به انرژی زمانی که تدریس در دانشگاه از استاد می‌گیرد، در مقابل، حق‌الزحمه قابل قبولی دریافت نمی‌کنند. متاسفانه برای اساتید حق‌التدریس بیمه رد نمی‌شود، شغلشان از ثبات خوبی برخوردار نیست و همواره در خطر از دست دادن شغل هستند.
اساتید حق‌التدریس از کوچکترین مزایایی برخوردار نیستند
وی ادامه داد: وضعیت اساتید حق‌التدریس و اعضاء هیات علمی اختلاف صفر تا صدی دارد. اساتید حق‌التدریس از کوچکترین مزایایی برخوردار نیستند. برای مثال حتی کارکنان پاره وقت نیز امکان استفاده از سکونتگاه‌های شهرهای دیگر را دارند اما برای اساتید حق‌التدریس این امکان وجود ندارد. علاوه بر این، اساتید حق‌التدریس از مزایای بانکی و خودرویی نیز برخوردار نیستند.
در راستای کسب اطلاعات تکمیلی در این گزارش، گفت‌وگویی با رئیس انجمن صنفی اساتید حق التدریس استان خراسان رضوی داشتیم.
سمیرا شامی با اشاره به اینکه نرخ حقوق اساتید در دانشگاه‌های مختلف بسیار متفاوت است، گفت: باتوجه به افزایش چند برابری تورم در جامعه، حقوق اساتید افزایش قابل توجهی نداشته است. نرخ حق‌التدریس از ۱۰ هزار تومان تا ۲۲ هزار تومان شناور است. برای مثال در دانشگاه غیرانتفاعی براساس حقوق اعضاء هیات علمی به اساتید حق‌التدریس نیز حقوق پرداخت می‌شود. قراردادهای اساتید حق‌التدریس براساس قانون کار نیست. طبق قوانین بایستی یک نسخه از قرارداد که نرخ تدریس بر اساس ساعت و وضعیت بیمه استاد در آن ثبت شده باشد در دست استاد قرارگیرد. درحالی که در قراردادهای بسته شده نرخ تدریس اعمال نمی‌شود و قرارداد به صورت سفید امضا توسط استاد به دانشگاه تحویل داده می‌شود تا مورد تایید دانشگاه قرارگیرد.
وی با اشاره به اینکه جمعیت کثیری از اساتید حق‌التدریس دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور خواستار رسیدگی به اوضاع نابسامان خود هستند، اظهار کرد: مشکلات حاد معیشتی یکی از مشکلات این قشر فرهیخته است. این جمعیت فرهیخته پس از سپری کردن بهترین سال‌های عمر خود در راه دانش اندوزی و سپس اشاعه آن در آموزش عالی امروزه از لحاظ معیشتی دچار مشکلات عدیده‌ای هستند و از حداقل امتیازات و حقوق شهروندی بی‌بهره‌اند. فقدان امنیت شغلی نیز یکی از دیگر مشکلات این قشر است. نه تنها هیچ امیدی به تبدیل وضعیت و جذب نیست که حتی هیچ‌گونه حق اولویت در جذب یا سهمیه‌ای نیز برای این قشر لحاظ نشده است و همکاران سال‌های متمادی بی‌هیچ امیدی مشغول تدریس هستند.
پایان خبر / تاریخ ما