«هیپولیت» فرزند «پروا» است/ چالشی سر راه سعادت انسان

فرزاد امینی کارگردان نمایش «هیپولیت» که به تازگی اجرای خود را در تئاتر مستقل تهران آغاز کرده است درباره انتخاب این اثر نمایشی به خبرنگار «تاریخ ما» گفت: نمایشنامه «هیپولیت» نوشته اوریپید است اما تاکنون به نسبت آثاری چون «مده آ» و «الکترا» کمتر به این اثر اوریپید در دنیا توجه شده است. این نمایشنامه یک متن ویژه است از این نظر که طرح تئوریک مفهوم شر و شرارت ذاتی انسان را مطرح می‌کند.

وی ادامه داد: در طول تاریخ نگاه به انسان از منظر انسان شناسی یک تغییر بنیادی کرده است. از رنسانس به این طرف فیلسوف ها درباره اینکه آیا انسان یک موجود دوست داشتنی است شک کردند در حالی که تا  قبل از رنسانس و در دوران قرون وسطی و قبل از آن برای انسان یک روحیه ملکوتی قائل بودند ولی از رنسانس به بعد تردیدی در این زمینه مطرح شد و فلاسفه به این نتیجه رسیدند که انسان چندان قابل اعتماد نیست و مسیر تازه ای برای فکر کردن به انسان و جامعه انسان آغاز شد. به طور کلی در ترادی های یونان باستان مساله شر در ذات انسان چه در آثار سوفکل چه اِشیل و چه اوریپید دیده می شود که البته این مساله در آثار اوریپید بیشتر مورد توجه قرار دارد.

امینی درباره مضمون نمایش توضیح داد: «هیپولیت» تراژدی مردی است که فکر می کند مروت و جوانمردی راه سعادت انسان است اما با چنین نگاهی سرنوشتش نابودی است چون جامعه اطرافش هیچ هدفی جز برآورده کردن نیروی تخریب کنده درونشان ندارند. چون هیپولیت بر مدار اخلاق فضیلت محور عمل می کند، شرارت نابودش می کند و پاسخ فلاسفه یونان مثل اوریپید به چنین مساله ای عمل به قانون است.

این کارگردان تئاتر متذکر شد: از آنجا که من از جهان و تفکر فلسفی وارد تئاتر شدم به سمت چنین مسایلی گرایش دارم و از همین رو «هیپولیت» را برای اجرا انتخاب کردم. از درگیری با داستان های روزمره فاصله دارم از همین رو با متون قرن بیستمی بسیار بیگانه و جدا هستم که البته استثنایی هم مثل آثار برتولت برشت وجود دارد که حتما روزی اثری از او را روی صحنه خواهم برد. چون من بی علاقه به سایکولوژی و روانشناسی هستم جذب متون معاصر نمی شوم. مسایل شخصی در تراژدی های یونان باستان و آثار شکسپیر وارد نمی شود و تعابیر روانشناختی که در سال های متاخر از چنین آثاری می شود به اصطلاح تحلیل به رای است و در ذات این متون نگاه و تحلیل روانشناختی وجود ندارد چون اصلا در آن زمان ها علم روانشناسی وجود نداشته است.

کارگردان «عشق سال های وبا» درباره توجه به مخاطب و ارتباطی که آثارش با آنها برقرار می کند، گفت: مساله ارتباط با جامعه و مخاطب و اینکه اصلا من کی هستم و چه کار می کنم یکی از جدی ترین سوالات زندگی من به عنوان یک هنرمند بوده است و صادقانه باید بگویم هنوز پاسخ روشنی برای آن ندارم، اما در حال حاضر و بعد از کارهایی که تا به حال به صحنه برده ام، احساس می کنم همان شبانی هستم که در بیابان با زبان خودش داشت با خدا صحبت می کرد و حضرت موسی به کار او ایراد گرفت.

وی یادآور شد: در این مقطع از زندگی ام احساس می کنم مثل همان شبان دارم با خدا دردل می‌کنم. در طول سال های فعالیتم به یک زیبایی شناسی و زبانی منحصر به فرد دست پیدا کردم و در حال گسترش آن هستم از همین رو نمایش «هیپولیت» شباهت و اشتراکاتی با نمایش «پروا» اولین نمایشی که به صحنه بردم و در واقع سومین کار من محسوب می شد، دارد و می توان «هیپولیت» را فرزند «پروا» نامید.

امینی درباره شیوه کاری اش بیان کرد: من خودم را در ادامه شیوه تئاتری گروتوفسکی می دانم و به نوعی انگار فرزند او هستم. زمانی که این نمایش در فستیوال بین المللی تاتر زوگرافو آتن اجرا کردم منتقدان معتقد بودند که با دیدن این نمایش انگار روح گروتوفسکی را می بینیم اما این روح به بدن تازه ای رسیده است. البته به شیوه کاری یوجینیو باربا نیز علاقه مند هستم.

وی در پایان تصریح کرد: شیوه کاری من مبتنی بر فیگور، اکسپرشن های بدنی، صدایی و اکسپرشن های هیجانی – عاطفی که در دیالوگ ایجاد می شود، است. همچنین شیوه کاری ام هیچ نسبتی با این اصطلاح رایج که به آن تئاتر فیزیکال می گویند، ندارد و تئاتر من کاری روحانی است نه فیزیکی.

نمایش «هیپولیت» اثر اوریپید و به کارگردانی فرزاد امینی از ۳۱ تیر ساعت ۲۱ در تئاتر مستقل تهران به صحنه رفته است. در این نمایش عطیه بیات، رها سلیمانی، زهرا سوری، مونا سهراب حقیقت، بهرام عباسی فرد، عماد قرهی و نیایش نهاوندی به ایفای نقش می‌پردازند.

در خلاصه داستان این نمایش آمده است: هیپولیت تراژدی مردی است که خیال می‌کند نیکی و جوانمردی، راه سعادت است اما سرنوشتش راه به سوی دیگری می‌برد که آن چیزی نیست جز یک تقدیر سیاه.