آئین هایی که عاشورا را جاودانه کردند/چغچغه زنی رسمی به قدمت ۳قرن

سایت «تاریخ ما»– گروه استان ها: تاکنون ۱۲ آئین و مراسم مذهبی ویژه ایام محرم و عاشورای استان مرکزی ثبت ملی شده که مراسم چغچغه زنی روستای انجدان اراک یکی از این آئین ها است.

مراسم عزاداری و سوگواری ماه های محرم و صفر از جمله این آیین های سنتی است که در جای جای ایران هر ساله برگزار می شود و این آیین دارای تفاوت ها و ظرایف خاصی است که آن را در هر منطقه از کشور از سایر مناطق متمایز می کند.

برخی از آیین های سنتی دربردارنده هنجارها و باورهایی می باشند که طی قرون و اعصار، به صورت شفاهی نسل به نسل منتقل شده و به امروز رسیده است و در مورد آئین کهن چغچغه زنی نیز همین مساله صدق می کند.

در رابطه با این آئین مذهبی کهن، سید محمد حسینی، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی اظهار داشت: علت تمایز سوگواری محرم در روستای تاریخی انجدان اراک با دیگر مناطق، پر شور بودن این سوگواری ها و رسم خاصی است که تنها در این محل برگزار می گردد که چغچغه زنی نام دارد.

وی افزود: چغچغه وسیله ای است که به صورت جفت و به اشکال مختلف از جنس چوب تهیه می شود. نمونه های قدیمی تر این ابزار در روستای انجدان به شکل تراش خورده و خراطی شده یافت می شود و این آئین از قدمت تاریخی برخوردار است.

براساس این گزارش و بنابر تعریف اهالی قدیمی روستای انجدان اراک در رابطه با این آئین، هنگامی که واقعه کربلا اتفاق افتاد و خبر شهادت امام شیعیان و یارانش به گوش مردم رسید، مسلمین از شنیدن این خبر بسیار سوگوار گشته و سنگ بر سر زدند. با گذشت زمان سنگ بر سر زدن در این نوع سوگواری مبدل به زدن دو قطعه چوب به هم شد. هر فرد برای خود دو قطعه چوب طوری تراش می داد که در دست گرفته شود و همان صدای سنگ زدن را بدهد و این رسم را چغچغه زنی نامیدند.

چغچغه زنی در روزهای نهم و یازدهم محرم در روستای تاریخی انجدان اراک برگزار می شود و معمولا جمعیت زیادی در این مراسم سوگواری شرکت می کنند. صبح روز نهم محرم گروه از جلوی حسینیه شهدای انجدان حرکت کرده و کوچه به کوچه و محله به محله به سمت حسینیه دیلم آباد حرکت می کند و در مسیر سینه زنی، زنجیرزنی، نوحه خوانی و چغچغه زنی می کنند و همراه با نوای تک خوان چغچغه ها را یک بار خم شده و جلوی زانو می زنند و یک بار بلند شده و بالای سر به هم می زنند.

محمدرضا فرزانه، مدرس دانشگاه در حوزه مردم شناسی و پژوهشگر نیز با اشاره به این آیین اظهار داشت: مراسم کهن چغچغه زنی با این شیوه خاص سوگواری تنها در روستای تاریخی انجدان اراک برگزار می شود و قدمتی حدود سه قرن دارد.

وی بیان کرد: در حقیقت این مراسم طی سال های بسیار به این صورت درآمده که امروز اجرا می شود و با توجه به قدمت یک هزار و ۵۰۰ ساله این روستا، چغچغه زنی نمادی از مراسمات کهنی است که در سوگواری ایام محرم در این منطقه برگزار می شد.

در روز یازدهم هیات علی اصغر آماده حرکت در کوچه های روستا می شود و گروه چغچغه زن در دو صف به طوری که دو طرف کوچه باشند و روبروی هم جلوی هیات حرکت می کنند و پیشاپیش همه تک خوان که معمولا از سالخوردگان روستا می باشند نوحه خوانی می کند.

گفتنی است مردم روستای انجدان در عصر روز تاسوعا نیز آئین تعزیه حضرت عباس (ع) را برگزار می کنند و شبیه خوانان به ذکر مصیبت‌های آن حضرت می‌پردازند. برپایی علم و همچنین نخل گردانی از دیگر آئین های این دیار در سوگواری سرور و سالار شهیدان است.