آن را به همين منظور به كار مي‌بردند. كارتيه در آثار خود نقل مي‌كند كه چگونه افراد قبايل ايروكوئوي مرض اسقربوط را با نوعي از صنوبر كانادايي معالجه مي‌كنند. جراحان اوليه بسياري از آلات جراحي را به كار مي‌بردند و با آنها عمليات جراحي انجام مي‌دادند؛ زايمان به صورت شايسته‌اي انجام مي‌گرفت، و شكستگي و زخم با مهارت معالجه مي‌شد. با چاقوهايي، كه از سنگ چخماق يا از سنگهاي زجاجي آتشفشاني يا از استخوان ماهي مي‌ساختند، دملها را مي‌شكافتند و فصد مي‌كردند و كارهاي سادة ديگر جراحي را انجام مي‌دادند. جراحي در استخوانهاي جمجمه رايج بود و آثار آن در نزد مردم قديم پرو و ساكنان معاصر ملانزي مشاهده مي‌شود؛ مردم ملانزي، در اين عمل خود، نود درصد موفقيت داشتند، در صورتي كه تا سال 1786، در بيمارستان هتل – ديو در پاريس، تقريباً هر كس كه مورد اين عمل قرار مي‌گرفت جان مي‌سپرد.

ما را از ناداني ملتهاي اوليه خنده مي‌گيرد، و، در عين حال، خود را به روشهاي معالجة پرخرج كمرشكن امروز تسليم مي‌كنيم. دكتر آليور وندل هومز پس از يك عمر طبابت چنين مي‌نگارد:

مردم براي بازيافتن سلامتي و حفظ جان خود از هيچ چيز مضايقه ندارند و اكنون همه چيز خود را در مقابل اين عمل مي‌دهند؛ و راضي شده‌اند كه تا نيمه در آب غرق شوند و گاز تقريباً خفه‌شان كند و تا چانة خود در زمين مدفون شوند و مانند بندگان قديم بدنشان را داغ بگذارند؛ راضي شده‌اند كه مانند ماهي بدنشان را پاره پاره كنند و گوشتشان را با سوزن سوراخ نمايند و پوست بدنشان را چون فتيلة چراغ بسوزانند؛ راضي شده‌اند كه هر كثافتي را لاجرعه سر كشند، و براي همة اين كارها مزد ترا هم به مقدار گزاف بپردازند؛ گويي كه سوزاندن جسم نعمت گرانبهايي است، و بادكش كردن عمل مقدس و متبركي، و زالو تحفه‌اي.

iii- هنر

معني زيبايي – هنر – مفهوم زيبايي در نزد ملل اوليه – رنگ كردن بدن – آرايه‌ها – خالكوبي – شكافتن پوست به قصد زينت – پوشاك – زينت‌آلات – كوزه‌گري – نقاشي – مجسمه‌سازي – معماري – رقص – موسيقي – دين – آمادگيهاي اوليه براي تمدن

بعد از آنكه پنجاه هزار سال از عمر هنر مي‌گذرد، هنوز مردم دربارة اصل و منشأ آن با يكديگر مباحثه و مناقشه مي‌كنند؛ سخن در اين است كه آيا سرچشمة هنر غريزة بشري است، يا از مصنوعات و مخلوقات انسان به شمار مي‌رود. جمال و زيبايي چيست؟ چرا ما را مفتون مي‌كند؟ چرا ما در صدد ابداع آن برمي‌آييم؟ چون اينجا جاي بحث روانشناختي نيست، به طور اختصار و بدون قطعيت، در پاسخ اين سؤالات مي‌گوييم كه: زيبايي عبارت از صفت