مي‌اندازد؛ و چون آب پس مي‌نشيند، ورقة شوره‌اي بر روي ستونها مي‌‌گذارد كه مانند خوره سنگ را مي‌خورد و متلاشي مي‌‌كند.

پس، بهتر آن است كه شتاب كنيم و، در زماني كه اين آثار هنوز به صورت گرد و غبار در نيامده بوده، افتخار مصر را در تاريخ و تمدن تماشا كنيم.

ii- سازندگان بزرگ

1. اكتشاف مصر

شامپوليون و سنگ رشيد

اكتشاف تاريخ مصر باستاني يكي از درخشنده‌ترين فصول علم باستانشناسي به شمار مي‌رود. تنها چيزي كه در قرون وسطي از مصر مي‌دانستند آن بود كه اين سرزمين يكي از مستعمرات رومي و يكي از مراكزي است كه دين مسيح در آنجا مستقر گرديده است. مردم، در دورة رستاخيز علم و ادب(رنسانس)، چنان گمان داشتند كه تمدن در يونان آغاز شده است؛ حتي در دورة روشنفكري، كه با هوشمندي تمام دربارة چين و هند تحقيق و مطالعه مي‌كردند، از مصر چيزي جز اهرام آن نمي‌شناختند. بايد گفت كه مصرشناسي يكي از نتايج سلطه‌طلبي ناپلئون است. هنگامي كه اين فرماندة بزرگ اهل كرس در سال 1798 حملة معروف خود را بر مصر آغاز كرد، گروهي نقاش و مهندس با خود برد كه در آن كشور باستاني گردش كنند و از آن نقشه بردارند. عده‌اي دانشمند نيز در اين حمله با ناپلئون همراه بودند كه توجه فراواني به‌ مصر داشتند؛ مردم اين شدت توجه آنان را كار بيهوده‌اي مي‌پنداشتند؛ دانشمندان در صدد آن بودند كه تاريخ مصر را، بهتر از آنچه مورخان آن زمان نوشته بودند، فهم كنند. همين ستاد علمي ناپلئون بود كه براي عالم جديد ما معابد اقصر وكرنك را اكتشاف كرد. كتاب وصف مصر(1809-1813)، كه اين هيئت، پس از بازگشت، به عنوان گزارش براي انجمن علمي فرانسه تنظيم كرد، نخستين گامي است كه دانشمندان براي تحقيق و مطالعه در اين تمدن فراموش شده برداشته‌اند.

با وجود اين، سالهاي درازي گذشت و كسي نتوانست آثاري را كه بر روي بناهاي مصري نقش شده بود بخواند. شكيبايي و دقتي كه يكي از اين دانشمندان، به نان شامپوليون، براي حل رموز نوشته‌هاي هيروگليفي به كار برده نمونة برجسته‌اي از روح علمي موجود در آن دانشمندان به شمار مي‌رود. شامپوليون مسله‌اي يافت كه بر آن از اين «نقوش مقدس» مصري ديده مي‌شد، ولي در زير آن نقوش

بازسازي فرضي ستونبندي تالار بزرگ ستوندار در كرنك، از روي مدلي در موزة هنري مترپليتن، نيويورك