نوشته‌اي يوناني بود كه نشان مي‌داد اين نگارشها به بطلميوس و كلئوپاترا ارتباط دارد. وي چنان حدس زد كه دو كلمه‌اي كه در اين كتيبه‌ها فراوان تكرار شده و با شعار پادشاهي همراه است، ناچار، بايد اسم شاه و ملكه باشد؛ با اين حدس، در سال 1822 توانست يازده حرف از حروف زبان مصري قديم را تشخيص دهد؛ اين، خود، دليلي بود بر اينكه مصر قديم حروف الفبايي داشته است. وي اين حروف را با علامت سنگ بزرگ سياهي كه سپاهيان ناپلئون در نزديكي مصب شاخه‌اي از رود نيل، موسوم به رشيد، يافته بودند تطبيق كرد. بر «سنگ رشيد» نقوشي ديده مي‌شد كه به سه زبان نوشته بودند؛ هيروگليفي و دموتي- يا زبان رايج ميان تودة مردم- و يوناني. شامپوليون كه يوناني مي‌دانست، با استفاده از يازده حرفي كه از مسلة نخستين شناخته بود، در نتيجة بيست سال كوشش مداوم، توانست تمام رموز اين نقش را حل كند و آن را بخواند و تمام حروف الفباي مصري را بشناسد و راه را براي اكتشاف جهان گمشدة بزرگي باز كند. اين يكي از بزرگترين اكتشافات در تاريخ علم تاريخ است.

2- مصر ماقبل تاريخ

عصر ديرينه‌سنگي- عصر نوسنگي- عصر بداري- عصر پيش از سلسله‌ها- نژاد مصريان

همان‌گونه كه مي‌دانيم، پيشتازان هر دوره مرتجعان دورة پس از آن مي‌شوند؛ به همين جهت، انتظار چنان مي‌رود مؤسسان مصرشناسي آخرين كساني باشند كه صحت بازمانده‌هاي عصر ديرينه سنگي مصر را تصديق كنند؛ چنانكه ضرب‌المثل فرانسوي مي‌گويد: «دانشمندان پس از چهل سالگي ديگر كنجكاوي ندارند.» هنگامي كه نخستين ادوات و آلات سنگ چخماقي، در درة نيل، از زير خاك بيرون آورده شد، سرفليندرز پتري، كه معمولا ترديدي در بيان ارقام و تاريخها نداشت، اظهار كرد كه اين آثار ساخت دست نسلهايي است كه پس از سلسله‌هاي سلاطين مصر در اين سرزمين بوده‌اند؛ ماسپرو،، كه اسلوب ادبي عالي و درخشان او هرگز زياني به علم فراوان او نمي‌رساند، سفالهاي مصري باقي‌مانده از عصر نوسنگي را به دورة سلطنت ميانة مصر مربوط دانست. اين اظهارات به هيچ وجه مانع آن نشد كه دمورگان، در سال 1895، در بارة پيشرفت پيوسته و تدريجي تمدن دورة ديرينه‌سنگي كه تقريباً متناظر با عصرهاي ديرينه‌سنگي اروپا مي‌باشد، اظهار نظر كند؛ و براي اين منظور از انواع تبردستي و قلاب ماهيگيري و نوك پيكان و چكشهاي ساخته‌شده با سنگ چخماق، كه در طول مجراي نيل به دست آمده بود، استفاده كرد. به صورتي تدريجي، كه تقريباً شخص به آن متوجه نمي‌شود، آثار بازماندة عصر ديرينه‌سنگي جاي خود را به آثار عصر نوسنگي مي‌دهد؛ اين آثار دستة دوم در عمقهايي قرار دارد كه نشان مي‌دهد تاريخ آنها محصور ميان 000،10 تا 4000 سال