ix- فيلسوفان

دين و فلسفه – ايوب بابلي – كحيلث بابلي – يك ضد روحاني بابلي

يك ملت با روح رواقي متولد مي‌شود، و با روح اپيكوري از دنيا مي‌رود. همان‌گونه كه يك ضرب‌المثل قديمي مي‌گويد، بر گهواره‌اش مذهب ايستاده است، و فلسفه آن ملت را به گور مي‌خواباند. در آغاز همة فرهنگها و تمدنها ايماني استوار موجود است كه سختي طبيعت امور را مي‌پوشاند و آنها را نرم جلوه‌گر مي‌سازد و به آدمي نيرو و شجاعت مي‌دهد، كه آلام را تحمل كند و در مقابل دشواريها بردبار باشد؛ در هر گامي، خدايان در كنار مردم قرار دارند. و تا آن هنگام كه هلاك نشده‌اند از هلاك ايشان جلو مي‌گيرند. حتي در هنگام مرگ نيز ايمان قوي سبب اين اعتماد مي‌شود كه گناهان باعث خشم خدايان شده است و خدايان، با فرستادن مرگ، انتقام مي‌كشند؛ شروري كه به مردم مي‌رسد، به جاي آنكه ايمانشان را بگيرد، سبب استوارتر شدن آن در دلهاي ايشان مي‌شود. چون پيروزي فراهم شود و مردم، بر اثر درنگ كردن زياد در امن و صلح، جنگ را فراموش كنند، ثروت فراوان مي‌شود؛ اگر در تودة مردم چنين نباشد، در طبقات بالاي اجتماع حيات و پرورش جسم جايگزين حيات حواس و عقل مي‌گردد، و تن آساني و خوشگذراني جاي تحمل و رنج و زحمت را مي‌گيرد. علم ماية ضعيف شدن روح ديني مي‌شود، در عين حال، تفكر و آسايش خاطر از نيروي مردانگي و بردباري در برابر سختيها مي‌كاهد. بالاخره كار به آنجا مي‌كشد كه مردم دربارة خدايان خود دچار شك مي‌شوند و در عزاي فاجعة معرفت مي‌نشينند و به هر لذت دسترس زودگذري رو مي‌كنند تا از سرنوشت بد خود در پناه باشند. اين ملتها در آغاز كار خود همچون اخيلس، و در پايان كار همچون اپيكوروس زندگي مي‌كنند؛ بعد از داوود نوبت ايوب است و بعد از ايوب سفر جامعه مي‌آيد.

چون آگاهي ما از طرز تفكر مردم بابل بيشتر مربوط به روزگار شاهان اخير آن سرزمين است، طبيعتاً، در اين طرز تفكر، حكمت خستگي‌آميز برآمده از دهان فيلسوفان خسته‌اي ديده مي‌شود كه در خوشيها، مانند مردم امروز انگلستان، شركت مي‌جسته‌اند. مثلاً در يكي از الواح، شخصي به نام بلطا – آتروا از اين شكايت دارد كه بيش از همة مردم به فرمان خدايان گردن نهاده، و با وجود اين، انواع بلا بر وي نازل شده: پدرش مرده و به مادرش زيان رسيده و بازماندة مختصر ماليي كه داشته، در راه، به دست دزدان افتاده است. دوستان اين مرد، برسان