در ميان خاندان سلطنتي نيز، مكرر در مكرر، اقداماتي صورت مي‌گرفت تا دستگاهي را كه بر ظلم و بيدادگري و قساوت بنا شده بود از ميان بردارند. غالباً نزديك پايان سلطنت يك شاه، يا در حين فوت او نقشه‌هايي به وسيلة داوطلبان تاج و تخت كشيده مي‌شد؛ شاه سالخورده مي‌ديد كه از همه طرف دسيسة كسانش وي را احاطه كرده، و بسيار اتفاق مي‌افتاد كه قصد جان او مي‌كردند تا ديگري به جاي او بنشيند. ملتهاي خاور نزديك انقلابها و شورشهاي سخت و خطرناك را بر انتخابات تقلبي ترجيح مي‌دادند، و بهترين وسيله، براي آسوده شدن از كسي كه بر آنان حكومت مي‌كرد، همان كشتن وي بود، بدون شك، پاره‌اي از جنگهايي كه آشوريان به آن دست مي‌زدند چنان بوده است كه جز آن چاره‌اي نداشته‌اند: مردم وحشي و بربر، از هر سو، سرزمين آشور را در احاطه داشتند؛ اگر شاه ناتواني بر تخت مي‌نشست سكاها و كيمريان يا قبايل ديگر بر سر شهرهاي آشور مي‌تاختند و به قتل و غارت مي‌پرداختند. ممكن است كه گفته‌هاي ما دربارة جنگجويي و قساوت آن حكومتهاي خاوري با مبالغه همراه باشد، چه، آنان كه در گذشته آثار گذشتگان را بر كتيبه‌ها نقش كرده، و مورخان جديد كه تاريخ آن حوادث را نوشته‌اند بيشتر به شرح جنگها پرداخته، و از ذكر پيروزيهاي صلح غافل مانده‌اند. مورخان بيشتر نسبت به خونريزي نظر مساعد داشته، يا خود اين وقايع را جالبتر از شرح گزارشهاي فرهنگي و عقلي مي‌دانسته‌اند، يا چنان مي‌پنداشته‌اند كه خوانندگان آثارشان اين شكل تاريخنويسي را بيشتر دوست دارند. به نظر ما چنان مي‌رسد كه در اين زمان جنگ كمتر از گذشته اتفاق مي‌افتد؛ اين از آن جهت است كه از دوره‌هاي روشن صلح آگاهيم و آن را احساس مي‌كنيم، در صورتي كه نسبت به گذشته، جز از دوره‌هاي بحراني تب‌آلود جنگ اطلاع ديگري نداريم.

iii – زندگي مردم آشور

صنعت و بازرگاني- ازدواج و اخلاق- مذهب و علم- متون و كتابخانه‌ها- عاليترين نمونة مرد كامل در نظر آشوريان

زندگي اقتصادي مردم آشور با مردم بابل تفاوت فراواني نداشته، چه ساكنان اين دو ناحيه، درواقع، ساكنان شمال و جنوب فرهنگ و تمدن واحدي بوده‌اند. مهمترين اختلاف آشور و بابل در آن است كه مردم بابل بيشتر به بازرگاني اشتغال داشتند، و آشوريان بيشتر به كار كشاورزي مي‌پرداختند؛ ثروتمندان بابلي غالباً تاجر بودند، ولي اكثر ثروتمندان آشوري صاحبان املاك بزرگ بودند و شخصاً ادارة زمينهاي وسيع خود را برعهده مي‌گرفتند و، مانند روميان كه پس از ايشان آمدند، به كساني كه از راه ارزان خريدن و گران فروختن ثروتمند مي‌شوند به چشم حقارت مي‌نگريستند. دو نهر دجله و فرات بر زمينهاي هر دو كشور جاري بود و خوراك مردم از آنها به دست مي‌آمد؛ سدبندي و ترعه‌سازي، براي نگاهداري زيادي آب و تقسيم آن، و همچنين