آنچه زردشت آورده بود، در آغاز كار، با عقيدة يكتاپرستي بسيار نزديك بود؛ حتي در آن زمان كه اهريمن و ارواح وارد اين دين شد، به اندازه‌اي كه دين مسيحي با شياطين و فرشتگان خود از توحيد حكايت مي‌كند،‌ آن دين نيز نمايندة توحيد بود. در دين مسيحي ابتدايي، همان گونه كه تعصب و خشكي عبراني و فلسفة يونان قابل ملاحظه است، تأثير ثنويت و تقابل خير و شر و اهورمزدا و اهريمن پارسي نيز جلب توجه مي‌كند. شايد انديشة دين زردشتي دربارة‌خداي جهان چنان بوده است كه خاطر كساني را كه روح نقادي داشته و به جزئيات امور توجه مي‌كرده‌اند خرسند مي‌ساخته است. اهورمزدا در واقع نماد مجموع قوايي است كه در جهان براي برپاداشتن حق و عدالت در كارند، و اخلاق فاضله جز از راه همكاري با اين قواي خير فراهم نمي‌شود. از اين گذشته، ثنويت راهي مي‌گشوده كه تناقضات و انحرافات از طريق حق را، كه هرگز فكر يكتاپرستي نمي‌توانسته است مفسر آن باشد، به صورتي توجيه كنند. اينكه فقهاي دين زردشتي، مانند رازوران هند و فيلسوفان مدرسي اروپا، گاهي در اين اصرار مي‌ورزيدند كه شر، در واقع و نفس‌الامر، وجود حقيقي ندارد و مجازي بيش نيست، در حقيقت براي آن بود كه ديني بسازند كه با نقشه‌اي كه مردم متوسط الحال پيش خود رسم مي‌كنند، و انتظار دارند پايان صحنة جهان به صورت اخلاقي باشد، سازگار درآيد. به مردم چنان وعده مي‌دادند كه صحنة آخري زندگي در اين عالم – براي آدم عادل و درستكار – با سعادت خاتمه پيدا مي‌كند: پس از چهار دورة‌ سه هزار ساله، كه در آنها غلبه گاهي با اهورمزداست و گاهي با اهريمن، در پايان كار، نيروي بدي شكست مي‌خورد و از جهان بر‌‌مي‌افتد؛ حق در همه جا پيروز مي‌شود، و ديگر هرگز شر و فساد وجود نخواهد داشت. در آن زمان،‌ نيكوكاران در بهشت به اهورمزدا مي‌پيوندند، و پليدان در تاريكي بيرون بهشت فرو مي‌روند و خوراكشان جاودانه سم مهلكي خواهد بود.

vi- اخلاق زردشتي

آدمي ميدان جنگ خير و شر است – آتش جاوداني – جهنم و اعراف و بهشت – آيين مهر پرستي – مغان – پارسيان

چون پيروان دين زردشت جهان را به صورت ميدان مبارزه ميان خير و شر تصور مي‌كردند،‌ با اين طرز تصور خويش، در خيال، محرك نيرومندي بيرون از قوانين طبيعت مقرر مي‌داشتند كه فردا را به كار نيك تشويق مي‌كرد و ضامن اجراي آن بود. نفس بشري ر ا نيز، مانند صحنة جهان،‌نبردگاه ارواح پاك با ارواح پليد مي‌دانستند؛ به اين ترتيب،‌هر كس در نظر ايشان سربازي بود كه خواه‌نا‌خواه در صف خدا يا در صف شيطان مي‌جنگيد،‌ و هر كار كه به آن برمي‌خواست يا از آن خودداري مي‌كرد، خود به خود،‌به تقويت دستگاه اهورمزدا يا