شكستهاي شخصيمان، رنجهاي گوناگون و مرگ اجتناب ناپذيرمان، ديگر ما را همچون پيش به تلخي غمگين نمي‌كند؛ آنها در پهنة نامحدودي گم شده‌اند. وقتي كه آموخته باشيم كه، نه به زندگاني جداگانة خود، بلكه به همة انسانها و همة زندگان مهر بورزيم، آنگاه سرانجام آرامش را باز خواهيم يافت.

v – آخرين روزهاي بودا

معجزات او- ديدارش از خانة پدري- رهروان بودايي- مرگ

از اين فلسفة والا مي‌گذريم و به افسانه‌هاي ساده‌اي رو مي‌آوريم كه تنها چيزهايي است كه ما دربارة بقية زندگاني ومرگ بودا مي‌دانيم. با آنكه او معجزات را خوار مي‌داشته، اما شاگردانش هزار داستان دربارة عجايبي كه از او به ظهور رسيده ساخته‌اند. در يك چشم به هم زدن، جادووار، از وردگنگ مي‌گذرد؛ خلال دنداني كه انداخته بود سبز و درخت مي‌شود؛ در پايان يكي از گفتارهايش «منظومة ده‌هزار لايه‌اي جهان لرزيد.» وقتي كه دشمنش ديودته فيل دماني را به سوي او رها كرد، بودا«آن را از مهرش سرشار كرد»، و آن فيل كاملا رام شد. سنار و ديگران از اين لطايف به اين نتيجه رسيده‌اند كه افسانة بودا براساس اسطوره‌هاي باستاني خورشيد ساخته شده‌اند. مهم نيست؛ بودا براي ما همان انديشه‌هايي است كه در ادبيات بودايي به او نسبت مي‌دهند؛ و اين بودا وجود دارد.

كتابهاي بودايي تصوير دلنشيني از او مي‌نگارند. شاگردان بسياري بر او گرد آمدند، و آوازه‌اش درتمام شهرهاي شمال هند پراكنده شد. پدرش چون شنيد كه بودا در نزديكي كپيله‌وستو است پيكي به نزدش فرستاد و از او دعوت كرد كه روزي را در خانة كودكيش بگذراند. او رفت، و پدرش كه برفقدان او مويه كرده بود، يك چند از بازگشت اين قديس شادي كرد. همسر بودا، كه در تمام مدت دوريش به او وفادار مانده بود، به پايش افتاد، دوپايش را گرفت و سر به پايش نهاد، و او را چون يك خدا حرمت نهاد، سپس شودودنه‌شاه با بودا از مهر بزرگش نسبت به او سخن گفت: «اي سرور، عروسم وقتي شنيد كه تو، چون رهروان، خرقه‌هاي زرد به تن كرده‌اي، او هم خرقه‌هاي زرد پوشيد؛ وقتي شنيد كه تو روزي يك بار غذا مي‌خوري، او هم روزي يك بار غذا مي‌خورد؛ وقتي كه فهميد تو بستر بزرگ را رها كرده‌اي، او هم بر بستر تنگ مي‌خوابيد؛ و چون دانست كه تو حلقة گل و بوي خوش را رها كرده‌اي، او هم از آنها دست برداشت.» بودا او را بركت بخشيد، و به راه خود رفت.

آنگاه پسرش راهوله به نزدش آمد و به او مهر ورزيد و گفت«اي مرتاض، سايه‌ات