" این وبسایت تحت حمایت سایت تاریخ ما می باشد کپی برداری از آن بدون ذکر منبع پیگرد قانونی دارد"

www.tarikhema.ir

www.ancient.ir

راهنماي استفاده از اين كتاب

فصل بيست و سوم

عصر فيلسوفان

i-سرآغاز

1. داوري دربارة چينيان

كشف فرهنگ چين يكي از موفقيتهايي است كه در عصر روشنفكري اروپا دست داد. ديدرو دربارة چينيان چنين نوشته است: «اين اقوام، از لحاظ قدمت تاريخي، هنر، هوش، خرد، سياست و فلسفه‌دوستي، از ساير اقوام آسيايي برترند و، به گفتة برخي از مؤلفان، در اين موارد با منورترين اقوام اروپا برابري مي‌كنند. ولتر گفته است: «هيئت اين شاهنشاهي، بي آنكه قوانين و رسوم و زبان و حتي مد جامه‌هاي مردم آن چندان تغييري كند، چهارهزار سال دوام آورده است… سازمان اين شاهنشاهي براستي بهترين سازماني است كه جهان به خود ديده است.»‌ هنگامي كه چين از نزديك شناخته شد، ستايش دانشمندان نسبت به آن كاهش نيافت، و برخي از محققان عصر ما با فروتني اين ستايش را به اوج رساندند. كايسرلينگ در يكي از آموزنده‌ترين و ژرفترين كتابهاي عصر ما چنين نتيجه‌گيري مي‌كند:

بر روي هم، كاملترين قوم انساني در چين باستان به بار آمده است… والاترين فرهنگ جهاني كه تاكنون شناخته شده است، از چين برخاسته است… تأثير عظمت چين در من همواره افزايش مي‌يابد… مقام فرهنگي بزرگمردان اين كشور از پاية بزرگان ما بالاتر است… اين مردان … نمونه‌هايي از انسانند كه بر پايگاهي فو‌ق‌العاده رفيع قرار دارند، و مخصوصاً برتري آنان سخت در من اثر كرده است… اين انسان چيني با فرهنگ چقدر مهذب است!… برتري چين در هر گونه از امور صوري بي‌چون و چراست… شايد انسان چيني عميقترين انسانها باشد.

چينيان خود نيز اين نكته را كتمان نمي‌كنند و تا قرن حاضر همة آنان ساكنان اروپا و امريكا را وحشي شمرده‌اند. اكنون هم در چين، فقط افرادي استثنايي جز اين مي‌انديشند. ‌پيش از سال 1860 ميلادي، مرسوم بود كه در اسناد رسمي، به جاي كلمة «بيگانه»، واژة «بربري» به كار برند، و از اين رو بيگانگان ناگزير بودند كه، از طريق عهدنامه‌ها، تغيير اين