رتق و فتق نمي‌يابد. كارها درست رتق و فتق نمي‌يابد،‌ زيرا قوانين وضعي جاي نظام اجتماعي طبيعي خانواده را گرفته است. خانواده آشفته شده و نظام اجتماعي طبيعي را از كف داده است، زيرا مردم فراموش كرده‌اند كه بدون انتظام كارهاي خويشتن نمي‌توانند كارهاي خانواده را سامان بخشند. مردم از انتظام كارهاي خود دور مانده‌اند، زيرا دلهاشان صافي نيست، زيرا تفكرشان صادقانه نيست، نسبت به واقعيت منصف نيستند، و طبايع خود را، به جاي ابراز، كتمان مي‌كنند. تفكرشان صادقانه نيست، زيرا به جاي آنكه، با پژوهش بيطرفانه دربارة چيزها، دانش خود را تا برترين مرز بگسترند، مجال مي‌دهند كه اميالشان رنگ واقعيتها را دگرگون كند و قضايا را چنان كه خواست آنان است، جلوه‌گر سازد. اگر مردم جوياي دانش بيغرضانه باشند، تفكرشان مقرون به صدق مي‌شود. اگر افكار آنان مقرون به صدق باشد،‌ قلوب آنان از هوسهاي آشفته شسته مي‌شود. اگر قلوب ايشان شسته شود، نفوسشان انتظام مي‌يابد. اگر نفوسشان انتظام يابد، خانواده‌هايشان خود به خود منظم خواهد شد؛ اين هم، نه با وعظ فضيلت مآبانه يا مجازات شديد، بلكه با روشي ساده حاصل مي‌شود – روش نمونه بودن و سرمشق شدن. اگر خانواده به اين شيوه، به ميانجي دانش و درستكاري و با راهنمايي عملي، منظم گردد، قهراً چنان نظامي كه ماية كشورداري موفقيت‌آميز باشد، يك بار ديگر در جامعه پديد آيد. اگر دولت از عدالت و آرامش داخلي بهره برد، همة عالم غرق صلح و سعادت خواهد شد. فلسفة كنفوسيوس مي‌خواهد انسان كامل به بار آورد و فراموش مي‌كند كه انسان ددي شكاري است. اين فلسفه، كه مانند مسيحيت هدفي بر مي‌گزيند و نردباني براي رسيدن به آن در دسترس مي‌گذارد، يكي از آثار زرين فلسفه است.

4- شيوة انسان برتر

تصويري ديگر از خردمند – عناصر شخصيت – قانون زرين

بنابر اين، خرد در خانه آغاز مي‌شود،‌ و بنياد جامعه فردي است منظم در خانواده‌اي منظم. كنفوسيوس با گوته همداستان است كه تكامل نفس بنياد تكامل جامعه است. چون تسه‌لو پرسيد كه «انسان برتر چگونه پديد آمد»، كنفوسيوس پاسخ داد «از طريق پرورش نفس با مراقبت و حرمت.» از خلال مكالمات كنفوسيوس مي‌توان صورت انسان آرماني او – انسان خردمند – را، كه تركيبي از فيلسوف و پارساست، به دست آورد. ابرمرد كنفوسيوس سه فضيلت دارد كه، ‌يكي در نظر سقراط و ديگري در نظر نيچه و سومي در نظر مسيح، فضيلت اعلا به شمار مي‌رود: عقل، شجاعت، و نيكخواهي. «انسان برتر نگران است كه مبادا به حقيقت واصل نشود. از فقر باكي ندارد. … صادق و بيغرض است،‌ نه تبعيض كار. … هشيار است كه، در آنچه مي‌گويد،‌ چيزي نادرست نباشد.» اما انسان برتر عقل محض نيست، صرفاً محقق يا دوستدار