گراييدند. مابوچي و موتو اوري براي بازگردانيدن دين شينتو جنبشي كردند. متفكراني مانند ايچيكاوا و آراي هاكوزكي عقايد ديني را مورد نقد عقلي قرار دادند. ايچيكاوا با تهور اعلام داشت كه اخبار شفاهي داراي اعتبار تاريخي نيستند، و كتابت حداقل هزار سال پس از ايجاد جزاير و خلق مردم ژاپن به دست خدايان پيدا شده است. همچنين ابلاغ كرد كه خانوادة سلطنتي ژاپن صرفاً براي حفظ قدرت سياسي، خود را به خدايان بسته است، حال آنكه انسان زادة خدايان نيست، بلكه به احتمال بسيار از نسل جانوران است. از آنچه گذشت در مي‌يابيم كه تمدن ژاپن قديم نيز، مانند بسياري از تمدنهاي ديگر، با دين آغاز شد و به فلسفه انجاميد.

vii- انديشمندان

آمدن فلسفة كنفوسيوس به ژاپن- انتقاد از دين- دين دانشوران- كايبارا اك‌كن- سخني در آموزش و پرورش- نظري دربارة لذت- نحله‌هاي مخالف- اسپينوزاي ژاپن- ايتوجينساي- ايتوتوگاي- اوگيوسوراي- جنگ دانشوران- مابوچي- موتو اوري

فلسفه، همچون دين، از چين به ژاپن رفت. همان‌طور كه آيين بودا، ششصدسال پس از ورود به چين، راه ژاپن پيش گرفت، فلسفة كنفوسيوس هم، چهارصد سال بعد از شروع دورة دوم آن در چين، با هيئتي كه عصر سونگ به آن داد، به ژاپن رسيد. در اواسط سدة شانزدهم، فوجيوارا سيگ‌وا، كه به يكي از مشهورترين خاندانهاي ژاپن تعلق داشت و چندي تعليم رهبانيت گرفته بود، به فكر افتاد كه به چين برود و از خردمندان بزرگ آن سامان بهره‌مند شود. چون، در 1552، مسافرت به چين ممنوع شده بود، روحاني جوان درصدد برآمد تا با كشتي قاچاقچيان به چين شتابد. در يكي از مهمانسراهاي بندر به جواني برخورد كه به بانگ بلند كتابي به زبان ژاپني مي‌خواند. سيگ‌وا چون دريافت كه اين كتاب حاوي نظر چوشي دربارة «آموزش بزرگ» كنفوسيوس است، سخت شادمان شد و گفت: «اين همان چيزي است كه مدتها جويايش بوده‌ام.» پس از جستن فراوان، نسخه‌اي از اين كتاب و نسخه‌هايي از برخي ديگر از آثار فلسفي عصر سونگ به دست آورد، و چنان مستغرق آنها شد كه سفر چين را از ياد برد. در ظرف چند سال، گروهي از شاگردان جوان، كه فيلسوفان چين را زادة دنياي فكري جديدي مي‌شمردند، دور او را گرفتند. آوازة او به گوش اي‌يه‌ياسو رسيد، و وي خواستار دانستن فلسفة كنفوسيوس شد و سيگ‌وا را نزد خود خواند. متفكر آزاده، كه آرامش حجرة خود را سخت دوست مي‌داشت، يكي از شاگردان هوشمند را به جاي خود فرستاد. همة جوانان بيداردل به سيگ‌وا رغبت داشتند، و تعاليم او چنان مؤثر افتاد كه راهبان بودايي