ix- نقاشي

اشكالات اين بحث- روشها و مواد- صورتها و انديشه‌ها- ورود نقاشان كره‌اي و الهام بوداييان- مكتب توسا- بازگشت به سبك چيني- سس‌شي‌‌يو- نحلة كانو- كويتسو و كورين- نحلة رئاليسم

شناخت نقاشي ژاپني بيش از شناخت ساير موضوعاتي كه در اين صفحات به ميان آمده، نيازمند تخصص است. اگر ما سخني از نقاشي مي‌رانيم، صرفاً به اين اميد است كه از پس پردة سهوها، نشاني ازوسعت و كيفيت تمدن ژاپن به خواننده ارائه كنيم. شاهكارهاي نقاشي ژاپن در طي هزار و دويست سال به وجود آمده‌اند، به نحله‌هاي فراوان گوناگون منشعب شده‌اند و، براثر گذشت زمان، از ميان رفته يا آسيب ديده‌اند. آنچه از نقاشيهاي عالي ژاپني به جا مانده است، تقريباً مشتمل است برمجموعه‌هاي خصوصي هنردوستان ژاپني كه اكثراً از دسترس همگان به دورند. از اين گذشته، شاهكارهاي معدودي كه به دست محققان بيگانه مي‌رسد، از حيث شكل و روش و سبك و مواد، چنان با تصاوير غربي تفاوت دارند كه اروپايي به هيچ رو دربارة آنها بدرستي داوري نمي‌تواند.

در وهلة اول، بايد گفت كه ژاپنيان، همانند چينيان، با همان قلم مويي كه خط مي‌نوشتند نقاشي مي‌كردند و در آغاز، مثل يونانيان، براي خطنويسي و نقاشي واژه‌اي يگانه داشتند. نقاشي ژاپني هنر خطوط است، و اين است راز نيمي از ويژگيهاي نقاشي خاور دور- از مواد نقاشي گرفته تا تسلط خط بر رنگ. نقاش ژاپني موادي ساده به كار مي‌برد: مركب يا آبرنگ، قلم‌مو، كاغذ نقاشي يا قماش ابريشمين. اما كار نقاش بسيار دشوار است: هنرمند بايد بر دو زانو بنشيند و روي پارچة ابريشمين يا كاغذي كه بر كف اطاق پهن مي‌كند خم شود، و برقلم‌موي خود چنان مسلط باشد كه از گردش آن هفتاد و يك شيوة گوناگون پديد آورد. در ابتدا، كه آيين بودايي بر هنر ژاپني غلبه داشت، پيكرنگاران ژاپني، به شيوة نقاشي تركستان و آجانتا، بر ديوارها تصوير مي‌كشيدند. اما آثار مشهوري كه از گذشته باقي مانده است، تقريباً همه به صورت طومار (ماكي مونو) يا پرده (كاكه‌مونو) يا تجيرند. ژاپنيان، برخلاف ما، نمي‌نگاشتند. تصاوير ژاپني‌ يا جزو تزيينات ساختمانهاي معابد و قصور و منازل بود يا به عنوان يادگار در گنجينه‌هاي خانواده‌ها حفظ مي‌شد، و فقط گاه به گاه مورد بازبيني اعضاي خانواده‌ها قرار مي‌گرفت. چهره نگاري، يعني كشيدن صورت فردي معين، كاري بسيار نادر بود. نقاشان معمولا به مناظر طبيعي يا صحنه‌هاي جنگي مي‌پرداختند، يا از حالات زنان و ‌