روستای کویری فهرج یزد

کویر همواره جذابیت‌های گردشگری خاص خود را دارد زیرا آرامش ، سکوت و صدای گوشنواز باد جزء جدانشدنی از آن است. مردمی که در کویر زندگی می‌کنند خوی سختکوشی و صبر از مولفه‌های اصلی آنان است. مردمان کویر مهربان، صبور ، میهمان نواز ، بخشنده و قانع اند. آنان یاد گرفته اند که چگونه با طبیعت زندگیشان برخورد کنند و زندگی کردن در شرایط سخت را به خوبی می‌دانند.

پیشینه تاریخی شهر یزد حاکی از قدمت این سکونتگاه در فلات ایران است. یکی از این سکونتگاه‌های قدیمی روستای فهرج یزد است. با سفرزون همراه شوید تا از نزدیک گشتی در روستای تاریخی فهرج بزنیم.

قدمت روستای فهرج یزد به پیش از اسلام و بنا بر روایاتی پنج هزارسال قبل باز می‌گردد و از توابع بخش مرکزی شهرستان یزد امروزی می‌باشد. فهرج در ۲۲ کیلومتری جنوب شرق شهر یزد و درست در کنار جاده اصلی یزد-بافق واقع شده است. ارتفاع روستا از سطح دریا ۱۲۷۰ متر و آب‌وهوایش بیابانی است. بخاطر شرایط کویری حاکم بر روستا و خشک شدن قنات‌ها در سال‌های اخیر مردم آب موردنیاز خود را از طریق هشت چاه عمیق و نیمه‌عمیق تامین می‌کنند.

در گذشته روستای فهرج یزد ، یکی از چهار بخش اصلی شهر تاریخی یزد و دروازه ایساتیس بوده و به آن فرافر، پهره و پهرشت و می‌گفتند که نهایتا امروزه به فهرج تغییر کرده است. زبان مردم روستا فارسی و گویششان یزدی است. روستای فهرج دارای بافت مسکونی نیمه‌متمرکز و خطی است و خانه‌های روستا در امتداد جاده دسترسی دارند و با مصالح بومی مانند خشت، گل، آجر و آهن بنا شده‌اند. معماری ساختمان‌های فهرج عمدتا سنتی است.

معرفی:

این روستا از سطح دریا ۱۲۷۰ متر ارتفاع دارد و مردم آن به لهجهٔ یزدی گویش دارند و مذهب اکثریت مردم شیعه ۱۲ امامی می‌باشد . آب و هوای آن بیابانی است. روستای فهرج ازسمت شمال شرقی به کوه چلته می‌رسد.

زراعت، باغداری، دامداری و فعالیت‌های معدنی، مشاغل عمده مردم روستای فهرج می‌باشند. فهرج شاخص‌ترین روستای استان یزد در خصوص کشت گلخانه‌ای است. محصولات عمده زراعی و باغی روستا مشتمل بر گندم و جو، ارزن، ماش، پسته، انگور، هلو، زردآلو و آلوچه است. آب مورد نیاز کشاورزی روستا از طریق ۸ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق تأمین می‌شود.

براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۷۵، روستای فهرج در حدود ۱۷۱۹ نفر جمعیت داشته‌است که در سال ۱۳۸۵، به ۲۳۵۰ نفر افزایش یافته‌است.

مسجد جامع فهرج یکی از قدیمی‌ترین مسجدهای ایران است. قدمت بنای مسجد به قرن اول هجری بر می‌گردد این بنا احتمالاً پس از ورود اسلام به ایران ساخته شده‌است. سپاه اسلام موقعی که در تعقیب یزدگرد سوم بود به دو گروه تقسیم شد تا هر کدام به‌طور جداگانه به دنبال پادشاه شکست خرده ایران بگردند در این بین گروهی در بیابان‌های ایران گم شده و از روستای فهرج سر درآوردند.

کارهایی که می‌توان در روستای فهرج انجام داد:

گشت و گذار در کویر

قدم زدن بر روی شن های گرم کویر حال و هوای خاصی دارد که عاشقان کویر آن را به خوبی می دانند. در حوالی فهرج می توانید به یک کویرگردی بروید و لحظات خوشی را برای خود خلق کنید.

گرفتن عکس از مناظر زیبا

یادتان نرود که بهترین یادگاری شما از سفر عکس های تان هستند پس ثبت لحظات تان را در قاب تصاویر فراموش نکنید. سوژه عکاسی شما می تواند طبیعت کویری این روستا و ساختار زیبای آن باشد.

تماشای ستارگان در آسمان شفاف شب

کویرها از مقاصد ناب برای تماشای آسمان شب هستند و از آنجا که فهرج هم در میان شن های داغ کویری جای خوش کرده است، می توانید بر روی یک شب رویایی در آن حساب باز کنید. اینجا به دور از همهمه و آلودگی های شهر بنشینید و تا می توانید از آسمان ستاره بچینید. اگر کمی از روستا دور شوید و از نورهای آن فاصله بگیرید، فرصت دیدن کهکشان راه شیری را هم پیدا می کنید.

مناطق دیدنی روستای فهرج: 

مسجد جامع فهرج یزد

مسجد جامع فهرج با قدمتی مربوط به قرن اول هـ. ق و دوره ساسانیان، یکی از قدیمی ‌ترین مساجد ایران می باشد که در مرکز روستا و بافت مسکونی تاریخی فهرج قرار گرفته است. این مسجد بزرگ، دو شبستان تابستانی و زمستانی و یک منار گِلی بلند بالا دارد که راه ورود به پشت بام و از دور قابل مشاهده می باشد. اما این مسجد برعکس مساجد دیگر؛ هیچ محراب، گنبد، کتیبه، کاشیکاری و … ندارد.
مسجد جامع فهرج بر روی ۸ ستون‌ عظیم و مستحکمی بنا شده که تزیینات زیبای معماری آن در جای جای مسجد خودنمایی می کنند. درب بزرگ چوبی و سرخ رنگ این مسجد هم در جای خود بی نظیر و دیدنی می باشد. این اثر ارزشمند در تاریخ ۳۰ آذر ۱۳۴۹ با شماره ثبتی ۹۰۶ به‌ عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده ‌است.

مجموعه شهدای فهرج

مجموعه شهدای فهرج ، مجموعه ای خشت و گلی متعلق به قرن ۹ هـ. ق و واقع در ۲ کیلومتری روستای فهرج یزد می باشد که تقریبا به آن وصل شده و در تاریخ ۱۸ آبان ۱۳۷۸ با شماره ثبتی ۲۴۴۴ به ‌عنوان یک اثر ملی ثبت گردیده ‌است. بقعه شهدای فهرج یزد مجموعه ای از مقبره، مدرسه و خانقاه می باشد که اینک تنها بخش هایی از آن سالم مانده است. ورودی رومی اصلی بنا، طاق ­های ضربی، ایوان، اتاق گنبدی، طاقچه دار بودن اتاق ها، قرینه وار بودن جبهه شمالی و … از ویژگی ها و زیبایی های این بنای تاریخی می باشند.
ورودی جنوبی این بنا به ایوان و ورودی شرقی آن به حیاط متصل است. پوشش کف بنا که ترکیبی از آجرهای ۶ ضلعی و کاشی های مثلثی می باشد، ستاره شش پَری را شکل داده که زیباترین و جالبترین قسمت بنا است. همچنین فضای داخلی و بیرونی آن، مزیّن به کاشی کاری های زیبا و کتیبه ­های قرآنی می باشد. این مجموعه دارای سه حیاط می باشد، در یکی از حیاط‌ ها درخت سرو کهنسالی وجود داشته که با خشک شدن آب قنات مریم آباد آن هم خشک شده، پایاب قنات هم از حیاط کوچک وسط عمارت می‌ گذشته است. همچنین ورودی یک آب انبار در حیاط سرو وجود داشته که آب مصرفی اهالی روستا را تأمین می کرده است.

مجموعه بناهای ویران شهدای فهرج ، مدفن« ابی عبدالله … بن تمیمی، حویطب بن هانی و عمر بن عاص» می باشد که همگی در زمان یزدگرد، توسط اهالی یهودی و زرتشتی خویدک و فهرج به قتل رسیده‌اند. در دو اتاق ‌بزرگ این حیاط، چندین قبر وجود دارد که خوانا نیست و تنها نام حک شده« مجدالدین حسن نامی» بر روی یک سنگ باقی مانده ‌که مربوط به قرن نهم هـ. ق می باشد و نیز سنگ دیگری با کتیبه« بنت غیاث­ الدّین بن نعمه ‌الله از نوادگان شاه نعمت­ الله ولی» به یادگار مانده که متعلق به قرن ۱۰ هـ. ق است.

چاه چهل دخترون فهرج

چاه چهل دخترون فهرج متعلق به دختران و زنان آزاده ای می باشد که مرگ با عزّت را به زندگی با ذلّت ترجیح دادند. تقریبا حدود ۱۴۰۰ سال پیش، روستاییان زرتشتی فهرج با شنیدن خبر حمله عرب ها برای حفظ آتشکده خود، آن را به مسجد تبدیل کرده و ادعای مسلمان شدن می کنند. اما می دانستند که به هرحال، زنها و دخترانشان به غنیمت گرفته خواهند شد. از این رو زنان و دختران نجیب این روستا، دل به کویر زده تا به چاهی با دو اتاقک مخروبه می رسند و خود را در آن رها می کنند.

قلعه فهرج

آثار و ابنیه موجود در روستای فهرج مربوط به دوره ی صدر اسلام است. قلعه فهرج نیز هم‌عصر آن بناها می‌باشد اما نمای فعلی و تزئینات نمای بنا مربوط به قرن دهم و یازدهم می‌باشد. فضای داخلی این قلعه با گذشت زمان دچار فرسایش شده و در معرض خطر ریزش قرار گرفته است. هرچند این بنای تاریخی در سال ۸۹ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، اما ثبت ملی هم کمکی به قلعه فهرج نکرده است و همچنان در معرض فرسایش قرار دارد.

مالکیت این اثر عمومی است بدین معنی که هرکدام از اهالی روستا در قلعه اتاقی دارند و گهگاهی به عنوان انبار از آن استفاده می‌کنند. ویژگی این اثر نسبت به بناهای مشابه، ورودی کوچک آن و تعداد طبقات آن دوسه طبقه ساخته شده است.  ظاهراً قلعه درگذشته کاربری مسکونی، دفاعی داشته و در حال حاضر بلا استفاده است.  قلعه تاریخی و قدیمی فهرج که اکنون در وسط بافت مسکونی روستای فهرج قرار دارد، دارای پلانی چهار ضلعی است و دارای چهار برج مدور درچهار گوشه آن است. برج‌ها دارای دوطبقه و سوراخ‌هایی برای دیده بانی و نگهبانی از قلعه بوده است.  کلیه بناها دارای طاق‌های ضربی باقوس جناغی است و بر بالای دیوارها نیز سوراخ‌هایی وجود دارد که احتمالاً برای دیده‌بانی بوده است.

برج معاذ

برج معاذ از لحاظ جمعیتی بعد از شهر فهرج بیشترین جمعیت شهرستان را به خود اختصاص داده‌است و از لحاظ ساختار بیشتر به یک شهر شباهت دارد تا روستا اما تاکنون هیچ اقدامی جهت بخش یا شهر شدن آن صورت نگرفته‌است.  تاریخ برج معاذ به با توجه به نوع معماری قلعه تاریخی برج معاذ که در قسمت جنوب غربی این روستا واقع است و همچنین با توجه به سخنان معاونت اداره میراث فرهنگی استان کرمان در سفر خود به شهرستان به دوره ساسانیان بر می‌گردد.

سوغات و غذای محلی فهرج

در سفر به فهرج می توانید سوغاتی های خوبی را از بومی ها بخرید. محصولات کشاورزی و باغی روستا از جمله آنها هستند که در فصول مختلف به آنها دسترسی خواهید داشت. انواع قالی با طرح و نقش قالی های کرمان و خراسان نیز صنایع دستی این روستا را تشکیل می دهند. انواع آش های محلی مانند آش جو، ماش و سوپ غذاهای محلی فهرج هستند و می توانید آنها را بچشید. در کنار اینها از گیاهان دارویی و طبیعی در غالب نوشیدنی های گرم و سرد غافل نشوید و شربت شاتره، خاکشیر و چای آویشن را امتحان کنید.

راه دسترسی

رسیدن به روستای فهرج بسیار آسان است، کافیست خودتان را به یزد برسانید و وارد جاده یزد-بافق شوید و تابلوهای راهنما را دنبال کنید.

ویدئوی معرفی روستای فهرج

منابع

۱- روستای فهرج یزد ، تجربه سکوت زیر آسمان کویر- سفرزون

۲- دهستان فهرج (یزد) – ویکی‌پدیا

۳- مجموعه فهرج یزد- gotoyazd.com

۴- قلعه تاریخی فهرج، گنج فراموش شده – جوان آنلاین

۵- روستای فهرج یزد- کارناوال

۶- مسجد جامع فهرج – ویکی پدیا

۷- برج معاذ- ویکی‌پدیا