باغ دولت آباد یزد

معرفی باغ دولت آباد یزد

یکی از مکان‌های دیدنی در استان زیبای یزد، باغ دولت آباد است که این جاذبه‌ی دیدنی هرساله پذیرای گردشگران و طبیعت گردانان بسیاری از داخل و خارج کشور است. اگر قصد سفر دارید و هنوز تصمیم نگرفته‌اید که به کجای ایران بروید، پیشنهاد ما به شما این است که کوله بار سفر ببندید و به یزد سفر کنید و به باغ دولت آباد سری بزنید. با مجله گردشگری تاریخ ما در این مقاله همراه باشید تا درباره‌ی این باغ زیبا بیشتر بدانیم.

تاریخچه باغ 

باغ دولت‌آباد از باغ‌های قدیمی شهر یزد در کشور ایران است و یکی ازبلندترین بادگیرهای خشتی جهان با ارتفاع ۳۳ متر و ۸۰ سانتیمتر در این مکان ساخته شده است. طرح باغ دولت آباد یکی از اصیل ترین و بدیع ترین طرح های باغ رسمی ایرانی است. این باغ هم ردیف باغ فین در کاشان و باغ شاهزاده ماهان در کرمان می‌باشد. باغ دولت آباد یزد یکی از باغ‌های ایرانی ثبت شده در میراث جهانی یونسکو است.

این باغ در ایام نوروز پذیرای تعداد زیادی از علاقمندان به طبیعت و معماری است و در این ایام روزانه حداقل هزار نفر از آن بازدید می کنند.

باغ دولت‌آباد در یزد در اواخر دوره افشاریه و در سال ۱۱۶۰ ه‍.ق توسط محمد تقی خان بافقی معروف به (خان بزرگ) که وی سرسلسله خاندان خوانین یزد بود احداث گردید. مرحوم محمدتقی خان ابتدا قناتی به طول ۶۵ کیلومتر را احداث نمود و آب را از مهریز به یزد و محل کنونی باغ دولت‌آباد رساند و سپس مجموعه حکومتی (دارالحکومه) خو د را بنا کرد. این باغ با مساحتی درحدود ۷۰/۰۰۰ مترمربع شامل ساختمان‌ها، حوض‌ها و آبنماهای بسیاری بوده که در فضای بین آن‌ها باغ‌های با درختان انار و انگور و… باگل‌های فراوانی زینت بخش محیط بوده‌اند.

قنات تاریخی عظیم دولت‌آباد با قدمتی بیش از ۲۰۰ سال از احداث پنج رشته قنات تشکیل شده و از ارتفاعات مهریز سرچشمه می‌گرفته و پس از مشروب کردن بخشی از زمین‌های مهریز و به کار انداختن چند آسیاب آبی و طی بیش از ۵۰ کیلومتر به یزد می‌رسیده و باغ دولت‌آباد را آبیاری می‌کرده. اما این باغ در حال حاضر توسط چاه نیمه عمیق مجاور آبیاری می‌شود.

این باغ در دوران قاجاریه متصل به دروازه”چهار منار” بود اما همچنان خارج شهر قرار می‌گرفت. اما با گذشت زمان، بافت شهری اطراف آن را پر کرد ، بطوریکه در دوران پهلوی ساخت‌وساز حومه شهری پیرامون آن را فراگرفت و به‌تدریج باغ در مرکز شهر یزد واقع شد. هنگام ورود از یک هشتی نسبتاً بزرگ عبور می‌کنیم که محل ارائه و فروش صنایع‌دستی از قبیل سفال است. فضای داخلی باغ تا حدودی سبز است و به فضای باغ فین کاشان بی‌شباهت نیست.

در زمان محمدتقی‌خان، باغ از سمت شمال به خیابانی می‌رسید که درختان بسیاری داشت؛ بطوریکه این درختان ،مانع دید از خارج به داخل باغ می‌شدند.

به این سبب این خیابان را “هزار درخت” نیز می‌گفتند که عرض ۴ تا ۵ متر و طولی بیش از ۲۰ کیلومتر داشت و به سمت رحیم‌آباد می‌رفت. در سمت شرق باغ نیز خیابانی به طول ۸ کیلومتر قرار داشت و از سمت غرب باغ به مسیل رودخانه‌ی خشک محدود می‌شد. در این زمان باغ خارج از حصار شهر یزد قرار داشت.

ساختار باغ دولت آباد یزد

این باغ به دو قسمت کلی اندرونی و بیرونی (جلوخان) تقسیم می شود.

بخش اندرونی شامل: ساختمان های هشتی(بادگیر تابستانه) بهشت آئین (زمستانه) حرمخانه(حرمسرا) مطبخ (آشپزخانه) اتاقهای خدمه، اصطبل های تابستانه و زمستانه، درشکه خانه و یک  برج دیده بانی و آب انبار خصوصی است.بخش اندرونی محل سکونت حاکم بوده است.

بخش بیرونی (جلوخان) شامل: ساختمان های تالارآئینه، تهرانی، ساختمان سردر اصلی، دو بازارچه، دو برج دیدبانی، آب انبار عمومی ودیوانخانه است.

از مصالح شاخصی که در بناهای این باغ بکار رفته سنگ مرمر است که تماماً از شهر مراغه آورده شده است. در این امر جای تعجب است زیرا سنگ مرمر یزد خود مرغوب بوده و همیشه شهرت داشته است.

در داخل به غیر از زیر بادگیر که با سنگ مرمر در قسمت مفروش شده، بقیه کف های با آجر به صورت گل و موج پوشیده شده است.

هنوز بعضی از درها و مشبک ها گروه چینی از چوب چنار با شیشه های رنگی بسیار زیبای قدیمی آن موجود است.

عمارت های باغ عبارتند از عمارت بیرونی که در طرف شرق واقع و دارای حوضخانه و بادگیر بلندی است، عمارت واقع در جهت غربی اندرونی و عمارت سردرکه همان ایوان خانه بوده است.

مهم ترین ساختمان باغ، عمارت هشتی است که در انتهای محور اصلی باغ و متصل به دیوار جنوبی قرار دارد. این عمارت، ساختمان اصلی باغ را تشکیل داده است و تلفیق جریان هوا و آب را به زیباترین شکل مورد استفاده قرار می دهد. در این ساختمان باد و آب داخل حوض ها تلفیق می شوند و هوای خنک را از زیر بادگیر به قسمت شاه نشین و تالارها انتقال می دهند. به دلیل همین خنکای هوا به این بنا، ساختمان تابستانه یا بادگیر تابستانه نیز گفته می شود.

در سمت غرب عمارت هشتی، ساختمان بزرگ و مجللی به نام عمارت یا تالار طَنَبی قرار دارد که بادگیری مربع شکل بر فراز آن دیده می شود. در دو طرف تالار طنبی، تالارها، صفه ها و شبستان هایی در یک طبقه جای گرفته اند که از طریق درها و روزنه ها به طنبی راه می یابند. در زیر این تالار، زیر زمینی عمیق وجود دارد که به وسیله دو پله به باغ راه پیدا می کند و از طرف جنوب توسط یک راهرو به محوطه زیر بادگیر می رسد.

بهشت آیین (زمستانه) اقامتگاه زمستانی خانواده در باغ بوده و رو به تابش جنوب احداث شده است. این ساختمان دقیقا در روبه روی هشتی قرار دارد و مرز بین بیرونی و اندرونی نیز به شمار می رود. یعنی یک سوی آن در اندرونی و سوی دیگر ساختمان در بیرونی مجموعه قرار دارد. نواری میان دو ساختمان هشتی و این اقامتگاه (که عمارت سردر هم محسوب می شود) شکل گرفته است که در راستای محور مرکز قرار دارد. در این محور گیاه شبدر کاشته شده است و در دو طرف این محدوده درختان گیلاس و انار به چشم می خورند.

به جز بخش های یاد شده، فضاهای دیگری همچون حرمخانه (حرمسرا)، مطبخ (آشپزخانه)، اتاق های خدمه، اصطبل های تابستانه و زمستانه، درشکه خانه و یک برج دیده بانی و آب انبار خصوصی نیز در این بخش وجود دارد.

مسیر دسترسی ، باغ دولت آباد یزد کجاست؟

باغ دولت آباد در محله چهار منار  و خیابان شهید رجایی واقع شده. اگر ماشین ندارید، می‌توانید در ایستگاه شحنه که در بلوار دولت آباد قرار دارد پیاده شوید و ۱۰ دقیقه تا باغ دولت آباد قدم بزنید، برای این کار باید وارد خیابان رجایی و بعد خیابان معلم بشوید.

ویدئوی باغ دولت آباد

*از این که با مجله گردشگری تاریخ ما همراه بودید، سپاسگزاریم!

منابع

۱ – باغ دولت آباد یزد – تریپ یار

۲ – باغ دولت‌آباد – ویکی پدیا

۳ – عمارت هشت‌باغ دولت‌آباد؛ بلندترین بادگیر جهان بر نگین سبز کویر – کجارو

۴ – باغ دولت آباد یزد – کارناوال

۵ – از باغ دولت آباد چه می‌دانید؟ – اسنپ تریپ

۶ – باغ جهانی دولت آباد یزد، تلفیقی از ذوق و هنر معماری – ایرنا