بیدل دهلوی:یکدو دم هنگامهٔ تشویش مهر و کینه بود هرچه دیدم میهمان خانهٔ آیینه بود

هیچ شکلی بی هیولا قابل صورت نشد آدمی هم پیش ازان کادم شود بوزینه بودای مثل بوزینه بود که افعال وحرکات اش نزدیک به افعال وحرکات انسان است اما انسان به او گفته نه میشود ازین خاطر که آدمیت عبارت است از قابلیت محبت الهی واستعداد نبوت ورسالت و ولایت و قبول امانت الهی و مسجودیت ملائکه علیهم السلام و..... واین آدمیت نتیجه آن نفخ روح است که خداوند تعالی مسجودیت ملائکه علیهم السلام را بران مرتب کرده و فرموده است (و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین ) و این روح غیر از روح حیوانیست که این روح خداوند تعالی به خود نسبت داده وگفته است که (من روحی) پس اگر این نفخ روح نه میبود آدم هم مثل دیگرحیوانات بلکه مثل بوزینه میبود که نه قابل فضیلت کرمنا میباشد ونه مستعد بار امانت میباشد ـ پس لفظ مثل درین جا مقدراست یعنی مثل بوزینه میبود که در علم نحو ازان تعبیر به حذف مضاف میشود ـ و نبایدکسی توهم کند که حضرت ابوالمعانی تایید آن عقیده فاسد میکند که انسان در اصل بوزینه بود ـ و حذف مضاف یک اصطلاح عام است مثلا درحدیث شریف مبارک آمده است که ( علی اسدالله واسد رسوله) ای مثل اسدالله و الا از انسان تعبیر به حیوان خواهد بود و همچنان (خالد سیف الله) ای مثل سیف الله و هکذا ـ حضرت ابوالمعانی رحمه الله در مصرع اول سه چیز ذکر کرده است شکل و هیولا و صورت - شکل عبارت از همان ماده است که انسان ازو تخلیق شده است که خداوند تعالی ذکر آن فرموده وارشاد فرموده است که (خلق الانسان من صلصال کالفخار) ـ وروح انسانی همان منبع کمالات وامتیازات است که خداوند تعالی ارشاد فرموده که (ونفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین) که حضرت ابوالمعانی ازان تعبیر به هیولا فرموده است ـ وصورت همان نتیجه است که حضرت انسان بلکه حضرت آدم علیه السلام است که به بشارت (ولقد کرمنا بنی آدم) اورا نوازش داده و مسجود گردیده و همان صورت در حدیث شریف مبارک هم آمده است که ( ان الله خلق آدم علی صورته) ـ پس اگر همین هیولا و همین روح انسانی که غیر از روح حیوانی است نه میبود فقط همان شکل میبود و هیولای دیگر مثل روح حیوانی درو داخل میشد بغیر از روح انسانی انسان آدم نه میبود بلکه مثل بوزینه یک حیوان بی فضیلت وبی امتیازات میبود ـ واگر به بیت اول همین غزل حضرت بیدل علیه الرحمه مراجعه کنیم وخوب تعمق در او بکنیم همین نتیجه بدست میآید بلکه میتوانیم که آنرا شرح این بیت محسوب کنیم جائی که میگوید ـ یک دو دم هنگامه تشویش مهر وکینه بود هرچه دیدم میهمان خانه آیینه بود ـ والله تعالی اعلم وعلمه اتم واحکم

مصرع دوم بیت آخر به نظر می رسد با توجه به قوافی، پینه به جای پنبه درست است (پینه به معنای : تکه پارچه ای که بر قسمت پاره شدة جامه دوزند/فرهنگ معین- رقعه . وصله . درپی . پاره . ثفنه . لدام . پیوند جامه . رقعه ای که بر جامه یا کفش دریده و جز آن دوزند./ لغتنامه دهخدا)

می بینیم که بیدل، سالها پیش از داروین، به مراتب زیستی انسان به شیوه علمی آگاه بوده است. و این جذاب و حیرت آور است.

با درود و سپاس ، در بیتِ آخر گمانم پینه درست باشد و پنبه غلط است . می‌گوید وصله‌ی روی خرقه‌ی ما از جنسِ دل است . پینه با قافیه‌ها هم سازگارتر است. ارادت

قافیه‌ی بیت آخر درسته؟پنبه؟همچنین "درویشی" به‌اشتباه "دروبشی" نوشته شده

تصحیح میکنم قدیمی ترین باقیمانده از میمون متعلق به 20 تا 34 میلیون سال پیش است

خطاب به عزیزی که نقبی به بریده روزنامه سال 1330 زده بودند (به میلادی سال1951) این هم یکی از مطالب جعلی روزنامه های ایران باید باشه.من تمام نت رو زیر و رو کردم.هیچ مطلبی در این مورد پیدا نکردم. اگر مرجع شما برای تقبیح داروین و نظریه اش همان روزنامه و ارجاع جعلی روزنامه ایرانی به خبرگزاری یونایتد پرس بوده که مثل خشت بر دریا زدن است و از پایه بی اساس. نه اینکه این احتمال از پایه نادرست باشد، نه، ولی مرجع شما مجعول است. قدیمی ترین باقیمانده ای که میتوان اولین انسان نامید مربوط به دو میلیون سال پیش است که البته تمام چیزی که پیدا کرده اند شاید در کف یک دست جای بگیره و 9 فوت و نیم! نیست . قدیمی ترین اسکلتی که از یک انسان ماقبل تاریخ تابحال کشف شده متعلق به حدود 300 هزار سال پیش و در منطقه ای بنام جبل ایرهود در مراکش است. در حالی که قدمت میمون و گوریل به بیش از 6 میلیون سال میرسه.من طرفدار نظریه داروین نیستم ولی چه بخواهید و‌ چه نخواهید یک حفره بزرگ بین پیدایش انسان و قضیه آدم و حوا وجود دارد. در پایان نکته ظریفی در متن آن روزنامه وجود دارد که مسافت جنگل مزبور را تا لیما به کیلومتر نوشته و اندازه اسکلت پیدا شده را به فوت !!!! فقط برای کنجکاوی خودم اگر لطف کنید و این جنگل اکوراکو را در نقشه یا حداقل به انگلیسی پیدا کنید متشکر خواهم شد( برای احترام تلاش کردم ادبی بنویسم ... “””ولی واقعا چه معنی داره وقتی میشه راحت نوشت و منظور رو به طرف رسوند”””” )

هیچ نقشی بی‌هیولا قابل صورت نشدآدمی هم پیش از آن‌ کادم شود بوزینه بوددوستان، در عصر ارتباطات و علوم در دسترس و حقایق علمی زندگی می کنیم. در زمانی که هرروز کشف و اختراع جدیدی صورت میگیرد و منابع علمی دائما در حال تغییر و تصحیح است.... رای بر اساس روزنامه ها و مجلات دهه 30 و 40 ایران در زمینه های علمی از دوستان فرهیخته این سایت عجیب و بعید به نظر میرسد.... کاری به منظور بیدل عزیز ندارم و قصد ندارم با تفسیرهای عجیب و غریب که از اعتقاداتم نشات می گیرد ایشان را به نفع عقاید خودم مصادره کنم.... منظور بیدل هرچه که باشد باشد اما نظریه تکامل یا فرگشت یک نظریه علمی است. توجه داشته باشید نظریه و نه فرضیه!!! و هنوز رد نشده بلکه بسیار قدرتمند تر هم شده و هر روز دلایلی در قوت و ارتقا آن بدست می آید. و با تفسیر های غیر علمی نمی شود آنرا رد کرد.... علم کاری به رد و قبول ما ندارد و بر اساس مشاهده و آزمایش سعی در توضیح مسائل مختلف دارد. لازم است به اطلاع برسانم که نظریه جاذبه عمومی نیوتن هم هنوز یک نظریه است و البته قوانین حاکم برآن.... ولی بر اساس آن محاسبه می کنیم و ماشین آلات و هواپیما و قمرهای مصنوعی و فضا پیما میسازیم..... برای جا افتادن بهترمطلب بهتر است با تعاریف اولیه علوم مخصوصا معانی واژگان فرضیه و نظریه و اصل علمی و.... بیشتر آشنا شویم.... یادمان باشد امکان نوشتن و خواندن و نشر این حاشیه توسط علم در اختیار ما قرار گرفته و اعتقادات شخصی ما نقشی در آن نداشته است. در ضمن ایده اولیه این نظریه مربوط به داروین نیست. داروین روی این ایده تحقیقات بسیاری کرده و نتایج را به صورت نظریه منتشر نموده..... این دیدگاه سابقه طولانی در تاریخ دارد. در ایران باستان و حتی در آثار اندیشمندان اسلامی.... رجوع شود به کلاس درس دکتر شفیعی کدکنی تاریخ 98/1/20 در دانشگاه تهران.

آقای mohibullah عزیز تشکر از توضیحاتتوناول اینکه خود داروین وقتی در حال احتضار بودن کتاب آسمانی رو به سینش چسبونده بوددوم در اینکه نظریه داروین اشتباه یا فاسد یا صحیح و ...من چند مدرک دارم روزنامه اطلاعات تاریخ 16/ 2/ 1332 ه ش مطابق 22 شعبان 1372 ه ق:لیما- یونایتدپرس- دیروز از طرف اداره باستان شناسی کشور پرو اعلام شد که عده ‏ای از دانشمندان باستان شناس آن کشور، ضمن کشفیات و حفر آثار قدیمه جنگلهای «اکوراکو» واقع در 155 کیلومتری لیما اسکلت یک انسان عظیم الجثه ‏ای را پیدا کرده‏ اند که طول قد آن نه پا و نیم می ‏باشد. ساختمان استخوان‏ بندی این اسکلت به اندازه‏ ای قوی و محکم است که پس از چندین هزار سال که زیر مقدار زیادی سنگ و خاک بوده مع ذلک آسیبی بدان وارد نیامده است.دانشمندان باستان شناسی پرو معتقدند که اسکلت مزبور متعلق به انسان ششصد هزار سال تا یک میلیون سال قبل بوده است. با اظهار نظر این دانشمندان فرضیه «داروین‏» مبنی بر این که انسان از نژاد میمون است باطل گردیده است زیرا در اسکلت جدید هیچگونه علامتی که حاکی از آثار اسکلت میمون باشد مشاهده نشده است.تقریبا یک سال قبل یک ظرف قدیمی در همین جنگل کشف شد که مربوط به یک میلیون سال قبل بوده است. این ظرف از سنگ ساخته شده بود و وزن آن به بیست و پنج کیلو می‏ رسیددر این اواخر، طبیعیین در دنیا در مقابل الهیین طغیان فراوان کرده ‏اند و جمعی از آنها نظریه داروین‏ انگلیسی را دست آویز کرده و هیاهوی شدید برپا نمودند، در صورتی که نظریه وی ربطی با مرام آنها نداشت، ولی اخیرا بطلان نظریه داروین‏ درباره انسان بر دانشمندان دنیا واضح گشت و محقّق شد که انسان میلیونها سال قبل از میمون در دنیا وجود داشته است. بعضی از دانشمندان کشف کرده ‏اند که انسان یک میلیون سال قبل در دنیا بوده، در صورتی که میمون 700 هزار سال قبل بوده و اخیرا نیز دانشمندان دیگر کشف نموده‏ اند که بشر چهارده میلیون سال پیش بوجود آمده است؛رجوع شود به مجله «دانشمند»، ص 60، شماره 10، سال 1349 شمسی.

به نام خداهیچ شکلی بی هیولا قابل صورت نشدآدمی هم پیش ازآن کادم شود بوزینه بوددراین بیت یک نکته ی فلسفی به زبان شعر درمصرع اول و یک نکته ی اجتماعی درمصرع دوم بیان شدهبین هردو مصرع هیچ پیوند دستوری وجود ندارهبنابراین بیت مورد نظر رو میشه دارای آرایه ی معادله شناختدر ضمن میتونیم اون رو درصنعت مدعا مثل بپذیریم ...دراین صورت مصرع اول بیانگر مدعا نه بلکه مثال استهیچ شکلی بی هیولا قابل صورت نشد، یعنی نشده یا نمیشه درغزلی که این بیت جا داره هیچ بحث فلسفی هیولا صورت نیستشبنابراین مدعا را درمصرع دوم باید جستجو کرد و دراین مصرع که یک جمله ی خبری هستش یک نکته ی ذهن فریب است واون واژه ی صورت درکنارشکلبیدل صورت رو به معانی رخسار، فورم شعر، ظاهرهرچیزی و مترادف شکل نیز به کاربرده..مانند:بیدل این صورت وشکل آن همه نیستآدمی معنی دیگرداردصورت دراین بیت به معنای فلسفی آن یعنی تحقق پذیری، عینیت یابی و هست شدن چیزی به کاربرده شدهیعنی شکل،بدون هیولا _ همان جوهر سیال که درهمه ی هستان ودر همه ی هستی هست، نمی تواند عامل عینیت یابی شی باشهچکاد تکاملی و « آدم » دربرابر آدم درهمین مصرع معنای همه جامعه ی بشری رو داره و « آدمی » مدعا درمصرع دومهفرهیختگی آن و راس مخروط آدمیه. آدمی هم برای رسیدن به مقام آدم به هیولا نیازمنده وهیولا همانا معنویتی است که زیرعنوان آدمیت شناخته میشه یعنی همه هوش وخرد و تخیل وعواطف وزبان،یا شرط بنیادی آدم شدن آراستگی بههیولای آدمیته نه شکل آدمی.مگربیدل باوردارد که انسان ازبوزینه پدیدآمده است؟ اگر چنین نیست، چرا « بوزینه بود » نکتۀ ذهن فریب دیگر عبارتمیگه؟ « بود » حکم قاطع می کند واکنون اندکی درحاشیه، به این بیتهای بیدل توجه بفرمایید:شعله یی بودم کنون خاکسترم مفت طلبسوختن عریانی ام را جامۀ احرام کردشگفتا که بیدل گویا کدام زمانی شعله بوده وبعد خاکستر شده است!؟چون سبحه دراین سلسله بیگانگیی نیستسرهاهمه پا بود، که پاها همه سر شدوباز شگفتا که درتاریخ،کدام زمانی، گویا سرها همه پا بوده اند! ؟زین باغ بس که بی ثمری آشکاربوددست دعای ما همه برگ چنار بودوبازهم عجبا که درزمانی ودرروزگاری دستهای دعا برگهای چنار بوده اند!نه، چنان نبوده ..نه بیدل شعله بوده ونه خاکسترشده ونه سرها همه پابوده اند ونه دستهای دعا برگهای چنار بوده اندفعل هم برای پیوند دادن گزاره با نهاد می آید وهم برای گره زدن طرفین تشبیه در « است » و» بود » معین یا فعل معاون یا رابطه ی تشبیه بلیغتشبیه بلیغ اونه که طرفین تشبیه، مشبه ومشبه به ذکرمی شود مگر ادات تشبیه و وجه شبه محذوف میشندرمثالهای آورده شده بیدل درروزگاری مانند شعله می سوخته است وسپس مانند خاکستر سرد شده است. درروزگاری سرها یاذهنها مانند پاها به هرسومی شتافته اند و دستها ی دعا هم از بی اثری مانند برگهای چنار بوده اند.وبرهمان بنا درمصرع : آدمی هم پیش ازآن کادم شود بوزینه بود.یعنی آدمی هم پیش ازآن کادم شود، یا به اوصاف عالی ووالای آدمیت آراسته گردد، مانند بوزینه بوده.. توضیح این که آدمیبا شکل محض آدم شمارشده نمی تواند وزمانی آدم شناخته می شود که با هیولای آدمیت آراسته گردد.ویا آدمی پیش ازآن که باهمه معنویت انسانیت آراسته گردد، ذیروحی شبیه بوزینه هستشپیام شاعراینه : همچنان که درکاینات برای پیدایی هرپدیده هیولایی می باید وشکلی، تحقق انسان نیزبا وجود و پیوستنشکل ومعنویت انسانی میسر میشه نه تنها با داشتن اندامها وهیکل وپیکر آدمی.هیچ شکلی بی هیولا قابل صورت نشد

بیت اخیر مشکل وزن و قافیه دارد...

کسی که تایپ کرده اشتباه املایی از ایشانرسر زده است

بند اخر مقطع این غزل که مشکل معنی و قافیه دارد ،در کلیات چاپ کابل صفحه ۶۹۳ هم ناقص است.کلیات چاپ کابل از روی چاپ (صفدری) چاپ گردیده باید به آن رجوع گردد. از سویی از نظر بند بیت شاید اینطور بهشد هرکجا رفتیم بیدل درد ما پنهان نماند خرقه ی درویشی ما لختی از دل،پینه بود پینه با خرقه مطابقت دارد.بیدل میفرماید که خرقه درویشی ام با توته یا لخت دل (پینه)گردیده..........