فرخی سیستانی:چون پرند نیلگون بر روی پوشد مرغزار پرنیان هفت رنگ اندر سر آرد کوهسار

در واپسین تحقیق دکتر امیدسالار در مقاله ی پیشنهادی در تصحیح بیت آغازین قصیدة داغگاه فرخی بیت نخست را چنین تصحیح کرده اندتا پرند بیدگون بر روی پوشد مرغزارپرنیان هفترنگ اندر سر آرد کوهسار

تشبیهات و توصیفات آنقدر خیال انگیز و تر وتازه و با شکوه است که انسان را تا مرحله لمس و حس کامل طبیعت پیش می برد. آیا این اشعار نشان می دهد که افکار مردم آن زمانه اینچنین لطیف و زلال بوده است چون حتما آن پادشاه خوش گذران هم با درک زیبایی این کلمات به شاعر صله میداده است.

این شعر را این شاعر توانا بدون دیدن ان داغگاه سروده. فرخی این شاعر توانا در توصیف طبیعت به دربار امیر چغانی می‌رود تا از فرط تنگدستی به ان دربار پناه ببرد. امیر در داغگاه است و در دربار حضور ندارد.فرخی قصیده معروف: با کاروان حله برفتم به سیستان.... را به وزیر تقدیم می‌کند. وزیر که باور ندارد این شعر از خود فرخی باشد به او دستور می‌دهد یک شبه قصیده ای مدحی در وصف داغگاه بسرایید که حاصل تراوش طبع وی این قصیده بی نظیر است.

این شعر را این شاعر توانا بدون دیدن ان داغگاه سروده. فرخی این شاعر توانا در توصیف طبیعت به دربار امیر چغانی می‌رود تا از فرط تنگدستی به ان دربار پناه ببرد. امیر در داغگاه است و در دربار حضور ندارد.فرخی قصیده معروف: با کاروان حله برفتم به سیستان…. را به وزیر تقدیم می‌کند. وزیر که باور ندارد این شعر از خود فرخی باشد به او دستور می‌دهد یک شبه قصیده ای مدحی در وصف داغگاه بسرایید که حاصل تراوش طبع وی این قصیده بی نظیر است.

این شعر نمونۀ کامل سبک خراسانیست. تشبیهات محسوس به محسوس، روحیۀ شاد، برون گرایی، اغراق و...نکتۀ لغوی بحث انگیز این شعر کلمۀ "ساده" است. آنجا که میگوید "لعبتان ساده" لعبت که عروسک و زیبارو معنی مشخصی است، اما ساده؛ یکی می توان به معنی بدون آرایش گرفت، دیگر به معنی زیبارویی که هنوز موی بر رخسارش نروییده و یکی هم به معنی ایستاده. چنانچه معین ساده را مخفف ایستاده هم معنی کرده است.

کمند شصت بازی به معنی کمندیست که به اندازۀ شصت دست باز(شصت متر) طول دارد. در قدیم برای متر کردن دستانشان را کامل باز میکردند و تقریباً یک متر میشد. البته اگر معنی دیگری هم کسی یافته بنویسد بهره مند شویم.کمند شصت خم هم به معنی کمندیست که شصت دفعه تا می شده است. در کل تمام این ترکیبها برای نشان دادن قدرت صاحب کمند است.

در بیتی که شانزده چیز را ذکر کرده و سپس برمیشمارد صنعت ایضاح بعد ابهام به کار رفته است.صنعت استعاره هم خصوصاً در ابیات قبل از تخلص بسیار است.

بیت اخر عجب حکایت شگفتی دارد !

چون پرند نیلگون بر روی پوشد مرغزارپرنیان هفت رنگ اندر سر آرد کوهسارتوصیف زیبایی است از طبیعت و آسمان از شاعر شوریده ی سیستانیهر بیتش انسان را به طبیعت ناب بر می گرداند به راستی که در اوج وقار و زیبایی سروده شده است روانش شاد

اندر احوال این چکامه نظامی عروضی حکایتی آورده در کتاب خود(چهار مقاله) که خواندن آن خالی از لطف نیست فرّخی «برگی بساخت و روی به چغانیان نهاد و چون به حضرت چغانیان رسید بهارگاه بود و امیر به داغگاه … و عمید اسعد که کدخدای امیر بود به حضرت بود و نُزلی راست می‌کرد تا در پی امیر بَرَد. فرّخی به نزدیک او رفت و او را قصیده‌ای خواند و شعر امیر بر او عرضه کرد. خواجه عمید اسعد مردی فاضل بود و شاعردوست. شعر فرّخی را شعری دید عذب و تر، خوش و استادانه. فرّخی را سگزیی دید بی‌اندام. جبّه‌ای پیش‌وپس‌چاک پوشیده. دستاری بزرگ، سگزی‌وار، در سر؛ و پای و کفش، بس ناخوش؛ و شعری در آسمان هفتم. هیچ باور نکرد که این شعر آن سگزی را شاید بود. بر سبیل امتحان گفت: «امیر به داغگاه است و من می‌روم پیش او و تو را با خودم ببرم به داغگاه، که داغگاه عظیم خوش جایی است. جهانی در جهانی سبزه بینی، پرخیمه‌وچراغ چون ستاره… قصیده‌ای گو لایق وقت و وصف داغگاه کن تا تو را پیش امیر برم.» فرّخی آن شب برفت و قصیده‌ای پرداخت سخت نیکو و بامداد در پیش خواجه عمید اسعد آورد و آن قصیده این است: چون پرند نیلگون بر روی پوشد مرغزار/ پرنیان هفت رنگ اندر سر آرد کوهسار… چون خواجه عمید اسعد این قصیده بشنید حیران فروماند که هرگز مثل آن به گوش او فرونشده بود، جملهٔ کارها فروگذاشت و فرّخی را برنشاند و روی به امیر نهاد و آفتاب‌زرد پیش امیر آمد و گفت: «ای خداوند! تو را شاعری آورده‌ام که تا دقیقی روی در نقاب خاک کشیده است، کس مثل او ندیده است» و حکایت کرد آنچه رفته بود. پس امیر فرّخی را بار داد. چون درآمد، خدمت کرد. امیر دست داد و جای نیکو نامزد کرد و بپرسید و بنواختش و به عاطفت خویش امیدوارش گردانید، و چون شراب دوری چند درگذشت، فرّخی برخاست و به آواز حزین و خوش این قصیده بخواند که: با کاروان حله برفتم ز سیستان… چون تمام برخواند، امیر شعرشناس بود و نیز شعر گفتی. از این قصیده بسیار شگفتی‌ها نمود. عمید اسعد گفت: «ای خداوند باش تا بهتر بینی.» پس فرّخی خاموش گشت و دم درکشید تا غایت مستی امیر. پس برخاست و آن قصیدهٔ داغگاه برخواند. امیر حیرت آورد. پس در آن حیرت روی به فرّخی آورد و گفت: «هزار سر کُرّه آوردند همه روی‌سپید، و چهاردست‌وپای‌سپید، خَتلی راه تو راست. تو مردی سگزی و عیّاری. چندانکه بتوانی گرفت برگیر. مال تو باشد.» فرّخی را شراب تمام دریافته بود و اثر کرده. بیرون آمد و زود دستار از سر فروگرفت. خویشتن را در میان فسیله افکند و یک گله در پیش کرد و بدان روی دشت برد، بسیار بر چپ و راست و از هر طرف بدوانید که یکی نتوانست گرفت. آخرالآمر رباطی ویران بر کنار لشکرگاه پدید آمد. کُرّگان در آن رباط شدند. فرّخی به‌غایت مانده شده بود. در دهلیز رباط دستار زیر سر نهاد و حالی در خواب شد از غایت مستی و ماندگی. کُرّگان را بشمردند، چهل‌ودو بود. رفتند و احوال به امیر بگفتند. امیر بسیار بخندید و شگفتی‌ها نمود و گفت: «مردی مقبل است. کار او بالا گیرد. او را و کُرّگان را نگاه دارید و چون او بیدار شود مرا بیدار کنید.» مثال پادشاه را امتثال کردند. دیگر روز به طلوع آفتاب فرّخی برخاست، و امیر خود برخاسته بود و نماز کرده. بار داد و فرّخی را بنواخت و آن کُرّگان را به کسان او سپردند، و فرّخی را اسب با ساختِ خاصه فرمود و دو خیمه و سه استر و پنج سر برده و جامهٔ پوشیدنی و گستردنی، و کار فرّخی در خدمت او عالی شد و تجملّی تمام بساخت.

در بیت آغازین پرند پارچه ای بوده از ابریشم و تک رنگ بوده و پرنیان نیز پارچه ای ابریشمین ولی رنگ رنگ بوده

با سلام در مصرع {کوکنار از بس فزع داوری بیخوابی شود} داروی یا داوری نوشته شده است.

( هرکه را ) اندر کمند شصت بازی درفکند

دیوانه کننده است این سروه جاودانه سخنگوی سیستان  -  شرزه زینها ر-  گردون ناپیدا کران دریای ناپیدا کنار

در بیت ۲۲  با کمند شصت خم در درشت چون اسفندیار...  درشت احتمالا اشتباه تایپ شده و درست آن  دست  است. با کمند شصت خم در دست چون اسفندیار