خیام:امروز تو را دسترس فردا نیست واندیشهٔ فردات به جز سودا نیست

با أدب و احترام خدمت ادیبان گرامکناب خیام نامه نوشته محمد رضا قنبری که به چاپ سوم و چهارم رسیده است بهترین مرجع برای شناسائی حضرت عمر خیام نیشابوری نابغه بی همتای تفکر ایران زمین میتواند باشد- که هر چند بسرعت مورد مطالعه و استناد بزرگان شعر و أدب پارسی بویژه خیام دوستان قرار گرفت ولی متاسفانه هنوز بحد کافی برای شناخت حضرت عمر خیام نیشابوری در سطح گسترده قرار نگرفته است فلذا مطالعه و بکار گیری این کتاب بسیار وزین را که با زحمت وافر به رشته تحریر در امده به ادیبان توصیه مینمایم- همین بس که برای تألیف این کتاب ، تمام کتاب هائی را که تا بحال در بیان خیام بزبانهای فارسی ، انگلیسی و عربی بچاپ رسیده مورد مطالعه ، بیان و ماخذ قرار گرفته است و صرف نظر از تحلیل عمیق در مورد خیام و رباعیات او ، هر گونه شک شبهه ای در مورد اصالت هر یک از رباعیات را بر طرف مینماید

سلامبه نظر من عطار میفرماید، تا زمانی که به خیال و توهم زمان و مکان بپردازی به هیچ دست خواهی یافت و همه عمرت بیهوده بگذرد. وقت را باید غنیمت دانست و اگر عاشق و آشفته حال نباشی دراین عالم، هستیِ دائم پیدا نخواهی کردعیشم مدام است از لعل دلخواهکارم به کام است الحمدللهای بخت سرکش تنگش به بر کشگه جام زر کش گه لعل دلخواهما را به رندی افسانه کردندپیران جاهل شیخان گمراهاز دست زاهد کردیم توبهو از فعل عابد استغفراللهجانا چه گویم شرح فراقتچشمی و صد نم جانی و صد آهکافر مبیناد این غم که دیده‌ستاز قامتت سرو از عارضت ماهشوق لبت برد از یاد حافظدرس شبانه ورد سحرگاه

شاعران برای خلق شاهکارهای خود از ابزار کلام و زبان استفاده میکنند. اما در مواردی که با نابغه ای مثل خیام و یا حافظ روبرو میشویم... همین ابزار ناکارآمد بنظر می رسد. چرا که بدست ما افتاده است. تلاش شدیدی برای نقد و حلاجی معانی کلام این بزرگان انجام شده است . . ولی کافی نیست. بنظر می رسد ابزار کلام و زبان برای رسیدن به مفهوم حقیقی (مفهوم مد نظر شاعر) نه تنها کافی نیست. . . بلکه کلا ناقص است.برای همین سوء برداشتهای فراوانی از دوستان را همیشه شاهد هستیم

ناشناس گرامی: شما شعر را به درستی تصحیح کردید، اما به نادرستی تفسیر :)

1-در ماخذ ی دیگر بیت دوم رباعی اینگونه است:ضایع مکن ایندم ار دلت بیدار است کاین باقی عمررا بقا پیدا نیست ودر رباعی مصرع سوم با مصرعهای دیگر معمولاهم قاقیه نیست2-زمان حال ولحظه از نظر اهل معرفت غنیمت است ومعمولا درپای گذشته وآینده قربانی میشودهمه عرفا این مهم را تذکر داده اند واحادیث هم موید آستاما کسانی خیال کرده اند مقصود اینست که مثلا امروز هرچه دارد خرج کند وبه فکرآینده نباشد یا اهل خوشگذرانی وبطالت باشد وبرای فردا کاری نکند وحال آنکه مقصود درست آنست که از لحظه وحال حد اکثر استفاده بشود وبه بطالت وبیهودگی نگذرد زیرا تحول وتغییر احوال درونی وحضور قلب در لحظاتی که انسان محو گذشته وآینده نیشت وازخود غفلت ندارد ممکن میگردداین دو وجهی بودن معانی وسؤ تفاهم مطلب مهمی است که دربسیار ی از معانی پیش میآیدچنانکه مثلا عشق ورزیدن فکر کردن تعقل کردن ترسیدن یابی باک بودن بزرگی کردن ودهها یا صدهامفهوم دیگر دو وجهی است وبسته به اینکه کدام وجه مورد نظر باشد مطلوب یا نا مطلوب است وجا دارد که مورد رسیدگی اهلش قرار گیرد

از امروزت استفاده کن. فقط حال کن.

این بیت ها در ناسازی سرتا بنی با شعر بلبل و مور پروین میباشد که در ان مورانه رنج بردن و خرحمالی را أرج نهاده ،بلبلانه کام جستن و باعشق ورزی روز گار در نوشتن را نابخردی دانسته است

شاکرباش و از داشته هات لذت ببر

رباعی عربی از احمد رامی : غد بظهر الغیب والیوم لیوکم یخیب الظن فی المقبلولست بالغافل حتی أریجمال دنیای ولا أجتلیفردا نامعلوم است، در حالی که امروز سهم من از زندگی است . چه بسیار آرزوها و امیدهایی که در آینده ناامید شده اند! و من از این موضوع غافل نمی مانم تا زیبایی های روزگار را تجربه کنم و نگران فردا نباشم.

امروز ترا دسترس فردا نیستاندیشه فردات به جز سودا نیستضایع کنی این دم ار دلت شیدا نیست شیداست دلی که عشق او دنیا نیست

گرامی علی ضایع مکن این دم ار دلت شیدا نیستکاین باقی عمر را بها پیدا نیستبیت صحیح است و نمی دانم چرا بدون آشنایی به شعر دیگران را به گمراهی می کشانی.

لطفا اصلاح کنین درستش(( ار دلت بیدار است )) است

To day , tomorrow is not within your reach To think of it is only morbid If the heart is a wakeDon't wast this momentThere is no proof of life's continuanceOmar khayyam

( Waste ) تلف کردن - ضایع کردن (awake) بیدار

در پاسخ به دوستی که فرموده بود که مصرع سوم در ماخذی دیگر اینطور بیان شده که "ضایع مکن ایندم ار دلت بیدار است " باید بگم به نظر اشتباه هست چون از لحاظ وزنی، به وزن رباعی نیست.

دوستانی که اصرار میکنند همه شعر های خیام را طوری جلوه دهند که انگار حتما منظور خیام این است که در هر لحظه فقط کار و تلاش کن و منظور از می خوردن هم باز هم کار و تلاش است حالا سوال من از ایشان این است ک پس چرا خیام شعر زیر را سروده؟ ای آمده از عالم روحانی تفت||حیران شده در پنج و چهار و شش و هفتمی نوش ندانی ز کجا آمده‌ایخوش باش ندانی به کجا خواهی رفت

تکه ازفردایت خبرنداری وارزش فردای خودترا نمیدانی،پس بانگرانی فرداامروزت راهم خراب نکن.امروزداشته باشی فرداداری امروزنه،فردانه. زندگی همین لحظست

تکه ازفردایت خبرنداری وارزش فردای خودترا نمیدانی،پس بانگرانی فرداامروزت راهم خراب نکن.امروزداشته باشی فرداداری امروزنه،فردانه. زندگی همین لحظست

امروز ببر زآنچه ترا پیوندست  کانها همه بر جان تو فردا بندست  سودی طلب از عمر که سرمایه ی عمر  روزی چندست و کس نداند چندست  (سنایی غزنوی ) رباعی شماره ۵۲

کل کل با خیام بزرگ که کار چندان آسانی هم نیست. دیروز گذشته است و فردا هم نیست و امروز که گویند در آن باید زیست فرداست به دیروز  که رفته،وآنگه فردا که نیامدست را،دیروزیست _________________________ امروز که گویند غنیمت دانش در دسترس تو نیست،جز یک آنش آندم که گذشته ست،همان دیروز ست وآندم که نیامدست،فردا خوانش

گر در دل تو امید فردا باشد فردای تو نیز بس فریبا باشد با نور امید جان و دل روشن کن تا آتیه از بهر تو زیبا باشد

"ضایع مکن این دَم ار دلت شیدا نیست" مصرعِ کلیدی این رباعی همین مصرع است که اگر درست نفهمیم شیرینی این رباعی را نچشیده ایم! ابتدا مفهوم لغوی کلمه به کلمه: " اگر دلِ تو عاشق نیست, (حداقل تلاش کن که)  این لحظه (هایِ زندگی ات) را بی فایده مصرف نکنی! ما با دل عاشقِ راستین می شویم نه با ذهن, عشق برخاسته از ذهن,  عشقی دروغین و به قول مولانا ننگی بیش نیست!  عشق هایی کز(که از) پیِ رنگی بود  /  عشق نَبوَد عاقبت نَنگی بُوَد خیام یا دیگر بزرگانی که این رباعی را به خیام منسوب کردند به این نکته ظریف اشاره می کند که: کسانی که عاشق هستند, تمامی لحظات زندگیِ ایشان در بهترینِ حال و شورِ ممکن است! ولی همه یِ ما خوب می دانیم که عاشق شدن و عشق ورزی کارِ آسانی نیست و هرکس توانِ انجام دادنِ آن را ندارد! به قولِ حافظ: عشقبازی کارِ بازی نیست ای دل سر بباز  /  زآنکه که گویِ عشق نتوان زد به چوگانِ هوس حال که اکثریتِ ما عاشق نیستیم پس حداقل سعی کنیم با استفاده از قوه عقل و ذهن اختیارِ لحظاتِ زندگی را در دست گرفته و از نابودی و ضایع شدن لحظاتِ زندگی جلوگیری کنیم! متاسفانه ما علاوه بر اینکه عاشق نیستیم, دربَست در اختیارِ ذهن مان نیز هستیم که نتیجه می شود همینِ حالِ خرابی که روز و شب در آن دست به گریبانیم و  شرایطی که در آن گرفتاریم! راستی: انتگرال یا سیگمایِ لحظاتِ زندگی از بَدو تا مرگ میشود هنرنمایی ما بر صفحه یِ روزگار یا همان زندگی ما! باز به قولِ حافظ: هرگز نمیرَد آنکه دلش زنده شد به عشق  / ثبت است بر جریده یِ عالَم دوامِ ما فَکّه >میسان >عراق {۱۵ آوریل ۲۰۲۳}

و اندیشه یِ فردات بجز سودا نیست! سودا: دلتنگی, افسردگی, حالِ خراب( زمانِ حال که باید در آن خوش باشیم, ناخوش و غمگین باشیم) این که در زمانِ حال, نگران فردا هستیم و براحتی نقد را به نسیه می دهیم ,به چیزی جز دلتنگی و افسردگی نمی توان تعبیر کرد! فکر کردن به فردا و وانهادن زمانِ حال, نتیجه یِ افسردگی و دلتنگی و شاد نبودن! است وگرنه اگر کسی واقعا شاد باشد چرا باید این شادمانی را با فکر کردن به فردا ضایع کند!   همچنین سودا ایهام به بیماری روحیِ سودایی! نیز دارد. سودایی به معنی افسرده! در واقع خیام می گوید تمامی کسانی که زمانِ حال را با اندیشه یِ فردا ضایع می کنند همگی از بیماری روحی رنج می برند!   فکه> میسان> عراق {سحرگاه ۱۵ آوریل ۲۰۲۳}