خیام:گاویست در آسمان و نامش پروین یک گاو دگر نهفته در زیر زمین

با سلامبنده تصور می کنم که شکل صحیح این رباعی باید به این صورت باشد:یک گاو در آسمان، قرین ِ پروین / یک گاو دگر نهفته در زیر زمینچشم خردت باز کن از روی یقین / زیر و زبر دو گاو مشتی خر بینگاو زمینی را دوستان شرح دادند، اما گاو آسمانی همان دومین برج سماوی است که "ثور" یا گاونر نامیده می شود و خوشه پروین جزئی از اجزای خارجی این صورت فلکی به شمار می آید. لذا بنده نیز همچون دوست عزیزمان آقا فرهاد معتقدم که از منجم بزرگی مانند خیام همچین اشتباهی بسیار بعید است که نام یک صورت فلکی را از نام یک خوشه ستاره ای باز نشناسد و به اشتباه نام آن را به صورت فلکی ثور نسبت دهد.

در تایید نظر آقایان پیمان و بهرام، شکل درست رباعی "گاوی است در آسمان 'قرین' پروین" درست میباشد. و منظور صورت فلکی "ثور" یا گاونر است که در نزدیکی خوشه پروین قرار دارد. خیام که خود ستاره شناس بوده نمیتواند چنین اشتباهی کرده باشد که خوشه پروین را "گاو" بنامد!

با سلاماین رباعی در کتاب ترانه های خیام صادق هدایت آمده ولی بنده دسترسی به این کتاب در حال حاضر ندارم و به خاطر هم ندارم شکل دقیقش را .پس دوستان میتوانند عنان زبان را به خرد هدایت سپرده و از حدس ورزی های عالمانه خودداری کنند!

باسلامنظر بنده اینه که منظور خیام از مصرع آخر دقیقا خود کلمه خَر بوده چرا که ایشون میفرمایند زیر و زبر دو گاو یعنی مابین دوگاو که یکی در زیر زمین و دیگری در آسمان است بنابراین وسط این دو گاو زمین است که اشاره به حماقت و خرافاتی بودن مردم دارد.از طرفی صحبت از گاو و حیوان است و اینجا کلمه خَر مناسب است.در واقع به نظر بنده مصرع آخر این گونه است:زیر و زِبَر دو گاو ، مُشتی خَر بین

با درود،با توجّه به اندیشه‌ها و آرای فلسفی و اجتماعی و مدارج علمی و شیوة خیّام، بعید به نظر می‌رسد که این رباعی اصالت داشته باشد و دانشی‌مردی چون خیّام، به مسایل جهان پیرامون خود این‌گونه سطحی و بی‌مایه نگریسته باشد. به‌ویژه وجود نسخه بدل‌های گوناگون این شعر و اشتباه فاحشی که در خصوص صورت فلکی پروین در شعر وجود دارد و تخصّص عمیق خیّام در نجوم و ریاضیّات در زمان خود، مؤیّد دیدگاه اصالت نداشتن این شعر است. به نظر می‌رسد کسی با دیدگاه سطحی‌نگرانه و دانشی اندکک این شعر را سروده است و به خیّام منسوب کرده است و کسان دیگری در صدد تصحیح آن برآمده‌اند.

شادروان پدربزرگم اینگونه می خواند و نیز در کتابخانه فریبرز ناوی در سبزوار کتابی دیدم که اینگونه نگاشته بودگاوست در آسمان و نامش پروینیک گاو دگر نهفته در زیر زمینچشم خردت بگشای چون اهل یقینزیر و زبر دو گاو مشتی خر بین

یک شکل دیگر از این شعر چنین است :گاویست در آسمان قرین پروینگاویست دگر بر زبرش جمله زمینگربینائی چشم حقیقت بگشازیر و زبر دو گاو مشتی خربین

درود به روح پاکت.. نیک و درست گفتی.. شرح حال همه ی دوران زندگی بشر همین بوده، هست و خواهد بود... درود بر تو

شک نکنید خیام اگر زنده بود تو همین زمان هم همین شعر را می سرود شک نکنید

"خیام در مصرع اول اشاره به صورت فلکی گاو دارد که در آسمان است . و در مصرع دوم به یکی از اعتقادات مردم قدیم اشاره می کند که عوام بر این معتقد بودندکره زمین بر شاخ گاوی قرار دارد و مثلا زلزله ها زمانی بوجود می آیند که زمین بر این شاخ می لغزد."با توجه به اشاره خرافه قرار داشتن زمین بر روی شاخ گاو، می توان پی برد که خیام از خرافه گرایی، انجماد فکری و قلبی و خشکه مقدسی مردم در همه اعصار گلایه دارد و تشبیه به حیوان که نماد بی انعطافی است کرده است

خیام در مصرع اول اشاره به صورت فلکی گاو دارد که در آسمان است . و در مصرع دوم به یکی از اعتقادات مردم قدیم اشاره می کند که عوام بر این معتقد بودندکره زمین بر شاخ گاوی قرار دارد و مثلا زلزله ها زمانی بوجود می آیند که زمین بر این شاخ می لغزد. همچنین اصطلاح سال تحویل یا سال گردش ، که دومی هنوز هم در برخی از مناطق استان خراسان رواج دارد؛ بر همین ایده استوار است که در نوروز زمین چرخش دارد.خیام ادعا می کند که اکثر مردم روی زمین (بین این دو گاو) قدرت فهم ندارند و آنها را با حیوان قیاس میکند. احتمالا این رباعی در حالتی گفته شدهکه خیام از دست مردم عصر خود بسیار رنجیده خاطر بوده است.

باید بگویم که من در مورد رباعی های خیام بسیار تحقیق کردم واصل این شعر را اینگونه می دانم.گاویست در آسمان قرین پروینگاویست دگر نهفته در زیر زمینگر بینایی چشم حقیقت باز کنزیر و زبر دو گاو مشتی خر بینبه اعتقاد من این رباعی اشاره به مردم نادان وخشکه مذهبی متعصب دارد.با سپاس

من این رباعی را چنین شرح میدهم:گاویست در آسمان که نامش پروین ( منظور خیام از ستاره بنام پروین است) یک گاو دیگر نهفته در زیر زمین (به احترام به اعتقادات مردم راجع به گاوی زیر زیمن است) چشم خردت باز من از روی یقین ( اشاره به عقل و بینش است، یعنی اینکه اگر آن دو گاو باشند و یاهم نباشند اما تو باید به این عقیده باشی که با چشم خرد ببینی که: زیر و زبر دو گاو مشتی خر بین (اشاره به کره زمین است کره زمین و نابسامانی های زمین را به مشت خر تشبیح کرده است)

این رباعی زیبا داستان ریوژن که با فانوس روشن درروز به دنبال انسان میگشت و نیافت را تداعی میکند

دیوژن

پیوند به وبگاه بیرونی

انسانی که هدفی دارد و به دنبال ان حدکت میکند نشان گاو در اسمان انسانی که هدفی ندارد و به هدفی اعتقاد و باور ندارد نشان گاو زیر زمین و انسان که هدفی دارد اما گاهی به این سو گاهی به ان سو به صورت زیگزاگی حرکت میکند و به هیچ جایی نمیرسد این انسان در حکم خر بین دو گاو ...... این نظر من است درستی یا نادرستیش الله اعلم

گاو مصرع دوم اشاره داره به حدیث امام علی که از او پرسیدند زمین بر چه چیز بنا شده است؟ گفت بر شاخ گاو ! و خیام به تمسخر بکار برده !خیام از تو اندیشمند تر در تاریخ نیست!

خیام اعتقاد داشته است که زمین معلق است و برخلاق اعتقاد آن زمان که زمین بر شاخ گاو است را مسخره کرده و معتقدان را به خر تشبیه کرده است.از زمان قدیم تمام مردم جهان اعتقاد داشتند که زمین بر روی شاخ گاوی قرار دارد. خیام در این رباعی مخالفت خود را با این اعتقاد مردم ابراز می دارد و معتقدان را به خر تشبیه می کند. (زیر رو زبر دو گاو: یعنی مرم روی زمین). یعنی خیام به کسانی که میگویند زمین روی شاخ گاو است می گوید چشم خردت باز کن کسانی که چنین اعتقاد احمقانه ای دارند را به خر تشبیه کرده است.

گاویست بر آسمان قرین پروینگاویست دگر بر زبرش جمله زمینگر بینائی چشم حقیقت بگشا زیر و زبر دو گاو مشتی خر بین

گاویست در آسمان قرین پروینیک گاو دگر نهفته در عمق زمینچشم خردت بازکن از روی یقینو اندر وسط دو گاو مشتی خر بین!همانطور که دوستان عزیز آگاهی دارند در بین شاعران ایرانی آثار " خیام " بیشترین تحریف رو داشتن!!!دلیلش هم ساده بودن اشعار و راحت بودن شاعر هستش که هرکس یک‌ذره شعر سرودن بلد بوده و سرسوزنی طبع‌شعر داشته ، اومده چهار بیت بهش اضافه کرده و ب عنوان اشعار خیام به خورد مردم داده!!!باید رجوع کرد به کتاب رباعیات‌خیام اثر حضرت استاد "صادق‌هدایت" ایشون توی این کتاب 143 رباعی رو ذکر کرده که توی انتساب این 143رباعی به حضرت خیام شکی نیست!فکرشو بکنید که چند رباعی دیگه توسط افراد غیر به رباعیات خیام اضافه شده و استاد هدایت تاییدشون نکرده!!!!!!!((( بشدت لازم به ذکر هستش که من هدفم از نوشتن کامنت این نیست که بگم علامه دهر هستم و استاد ادبیات!!!!!!!)))

این شعرها از خیام نیستنویسنده: رضا ضیابنگر ز جهان چه طرف بر بستم؟ هیچ/ وز حاصل عمر چیست در دستم؟ هیچ شمعِ طربم ولی چو بنشستم، هیچ/ من جامِ جمم ولی چو بشکستم، هیچ این رباعی مشهور که به نام خیام و نیز ابن سینا (در تیتراژ سریال ابن سینا با آهنگ عالی فخرالدینی و اجرای زیبای صدیق تعریف) آمده است، در دیوان خاقانی (ص712) با صورتی کهن تر آمده که بر متن ترجیح دارد: دانی ز جهان چه طرف بر بستم؟ هیچ/ وز حاصل ایام چه در دستم؟ هیچ شمع خردم ولی چو بنشستم، هیچ/ آن جامِ جمم ولی چو بشکستم هیچ آثار «نوسازی» در رباعی آشکار است: با تغییر در مصراع دوم خواسته اند، آن را روان تر کنند: حاصل عمر/ حاصل ایام. نیز نوعی تقارن در ضبط دیوان خاقانی بینِ «چه طرف بربستم/ چه در دستم» هست، که در صورتِ جدید از میان رفته است. خاقانی هم اصولا خودش را «شمع خرد» می خواند، نه شمعِ طرب. □ روزنامه اعتماد، شماره 4086 به تاریخ 23/2/97، صفحه 16 (صفحه آخر)

این بیت عجیب من یاد گاو قدیم خودمون می ندازه که مظهر پاکی بود و ایرانیان باستان ان را مقدس شمرده چون اعتقاد داشتن به افرادی که از پروین جهت نجات زمین وارد شدن در افسانه های باستانی اینگونه نوشته شده استِ که بعداز جنگ با اهریمن، اهورا به زمین فرو رفته تا ابادانی و برکت ببخشد به زمین بی شک خیام منظورش این اتفاق بوده است نه ان گاوی که اعتقاد عامه بر ان بوده است که اعتقادات یونانیان بودا نه اریایی ها در عجبم از این شعر واقعا او عاشق ریاضیات بوده است.

@ کامبیزمنبع و مرجع این باور ایران باستان را که افرادی از پروین برای نجات زمین آمدند و...کجاست؟

در اصل این منجمِ مشهور داره میگه کوچکترین ذره دنیا(اتم) شبیه بزرگ ترین ذره دنیاست(کائنات) مشت نمونه خروار(مُشتی خر بین) از طریق خردت به این یقین برس . پروین قابلِ رویته حتی با چشم غیرِ مُسلح و گاو دگر(اتم) نهفته در هر جسمی و دیده نمیشه خلاصه میگه از جزء به کل بنگر

گاو نماد قدرت در اکثر فرهنگ های عصر باستان از هند و چین تا ایران و مصر است ولی به صورت خاص از دیرباز مفهوم قدرت نزد قوم یهود را دارد و لذا این شعر اشاره به مکر قوم یهود دارد که جهان را همچون بازیچه ای و به شکل زیر زمینی می‌گردانند.

اینکه خیام هیچ اعتقادی به یکتا پرستی نداشته شکی نیست بماند عده ایی طبق امیال و دل خود رباعیات و اشعار خیام بزرگ را انطور که میخواهند تحریف کرده و مانند مولانا به عرفان و سوفیگری ربط میدهند درحالی که ابدا اینطور نیست واقعیت زندگی در سده زندگی خیام این بوده رباعی قبل این رباعی هم به نوعی اشاره به لائیک بودن دارد که به هیچ وجه در ان زمان مانند اکنون نبوده والا به جرم ارتداد اعدام میشد بنده خدا

از منشا معلومه که خیام بوجود اومدن بعد حیات در زمین رو از تاثیر صورت فلکی ثور یا همون بقره در قران یا همون ثور و چکش معروفش تو سری مارول میدونسته که خوب بنظر درست هم میاد پس اگه اینجوره خود کره زمین گاو زمینی هست حالا اگه درست نگاه کنیین میبینین که انسان دقیقا در جایگاه خر نشسته چون مثل خر کم میخوره زیاد کار میکنه پس اگه درست ببینی احسان جان متوجه میشی که اصلا از دست کسی هم شاکی نبوده برعکس به ریش خرها داره میخنده

از خواندن حاشیه ها لذت بردم. من از علاقمندان شعرای کالسیک فارسی هستم و بنظر من هم استفاده از کلمه «خر« در رباغی خیام از کرکتر و سبک او دور است. مولانا چرا. بیدل هم هجو هایی دارد ولی خیام فلسفی تر و کائناتی تر ازان است که چنین تشبیهی را بر آخرین مصرع رباعی تحمیل کند مخصوصا که در مقایسه با اکثریت مصرع های رباعیات این مصرع آخر با یک حشو ختم می شود: «بین» پس شاید رباعی از خیام نباشد.

با سلام و خسته نباشید،استاد ادبیات بنده، خانم دکتر رسمی، این شعر را این گونه می‌خوانند؛ با منطق نجوم نیز، الحق که درست آن است:گاویست در آسمان سنامش پروین...سنام به معنی کوهان می‌باشد. ما می‌بینیم که خوشه‌ی پروین در کوهان ثور قرار دارد پس بهترست این‌گونه ویرایش شود. البته قابل ذکر است که مرحوم علامه دهخدا ذیل واژه‌ی سنام این شاهد شعری را آورده‌اند.والله اعلم.

یادش بچه بودیم طرفدار استقلال بودیم این شعر را میخوندیم گاوی است در اسمان به نام پروین به علی پروین ربط می دادیم

خیام یه نابغه واقعی بوده ای کاش زنده میبوداین اشعار به عقل جن هم نمیرسیده

ای کاش سانسور نکنه سایت گره باز بشه. دو بار زدم سانسور شد . حکما قسمت نیست

اصل داستان شعر اینه:خیام به درخواست ملک شاه تقویم اریایی رو درست میکنه که همون تقویم هفت هزار ساله اس،اما زمانیکه پیشنهاد میده این تقویم بعنوان تقویم رسمی استفاده بشه ملاهای دربار همه مخالفت میکنن و میگن همین تقویم هجری بهتره و ملک شاه هم نمیتونه جواب انتقاد ها رو بده،خیام تو همون جلسه این شعر رو میگه و با افسوس و ناراحتی خارج میشه.در ضمن اسم اصلیش کیوان خیام میباشه و لطفا از کلمه عمر استفاده نکنین چون خودش از این اسم بدش میومده،این اسم اصلش عُمر(سن و سال) نیشابور بوده که نظام الملک این لقبو تو هقت سالگی بهش میده و میگه تو عمر و افتخار این شهری،ولی مردم به اشتباه عُمَر تلفظ میکردن

@ جاوید کاویاندوست عزیزتقویم آریایی؟ آنهم هفت هزار ساله ؟ از کجا سبز شد؟دو تقویم (گاه شماری) از ایران کهن داریم: یکی زرتشتی که سی روز ماه نامهای ایزدان دارند و دوم تقویم هخامنشی که همگی ماه ها نامهای ایزدان را ندارند مانند ماه چهارم (گرما پادا، زمان گرما) یا ماه دوازدهم (ویاخنا، معنی آن ناشناخته است) ولی ماه هفتم (باگا یادیش، بغا یادیش->پرستش باگا یا بغا= خدا ) ماه نهم (آتی یادیا-> آدی یادیه = ستایش آتش ، آت(th)ور-> آذر)...گاه شماری ایرانیان بر مبنای سال خورشیدی/شمسی بوده بر خلاف سالهای سامی که قمری بوده اند...همچنین تحت تاثیر گاه شماری ایلامی/عیلامی در جنوب ایران، آشوری و بابلی از بین النهرین، و مصریان شکل گرفته...ماه سی روزه از مصر و هفته هفت روزه از بین النهرین آمده...جهت کسب اطلاعات بیشتر گاه شماری دکتر معین توصیه می شود...

بخش اول که باز رفت در حبس،ولی نام عمر همان عربی عُمَر است و ربطی هم به عُمر نیشاپور ندارد!!! که همانند شهر بی شاپور یادگار شاپور اول ساسانی اند...اینها را در قصه های هزار و یک شب و امثالهم نجویید...

ندانم کجا دیده ام در کتاب:جز آدمی نزاد ز آدم در این جهانواینان کز آدمند ، چرا جملگی خرند؟

البته طبق تحقیقات مرحوم پدرم بیشتر این رباعیات منسوب به خیام هستند و ایشان رباعیات محدودی دارد. او یک منجم و ریاضیدان بود و چند رباعی که افکار فلسفی او را بیان میکند (کمتر از ۲۰ رباعی). متاسفانه ما بعد اصلی خیام که علم و اعتقاد هست به گوشه‌ای پرت کردیم و برای جستن بهانه تنبلی روانپریشی خود به رباعیات خیام چنگ می‌زنیم.

دقیقاهمین شعری ک شما فرمودین درسته.

لقب حکیم در اسم ایشون نشاندهنده اینه که ایشون در تصوف مقام و منصب داشته و در جدول تناوبی تصوف از جایگاه حکمت برخوردار بوده است.

سلام برهمراهان گرام  راهیست ز کهکشان و نامش شیری  بی حد به روی زمین راه قیری  گر رهرو آدمی ره خود می رو  ره را ز چه برخلق خدا می گیری  سپاس از دوستان  😂😂😂🌹🌹