مولانا:نقش درویشست او نه اهل نان نقش سگ را تو مینداز استخوان

بر سماع راست هر تن چیر نیست/ طعمه هر مرغکی انجیر نیست

تصوف عامیانه و عارفانهمحمدامین مروتیمولوی در دفتر دوم می گوید خداخواهی آدم ها انگیزه های مختلفی دارد:آن گدا گوید خدا: از بهر نانمتقی گوید خدا : از عین جاندر دفتر اول هم بین دینداری عامیانه که به طلب نان است و دینداری عارفانه که به طلب جان است، تفاوت می نهد. همین طور ضمن تعریضی به صوفیانی که با گدایی کردن، نمایش فقر می دادند، می گوید که آنان فقرِ شکم دارند نه فقرِ حق و از درویشی فقط به صورت و ظاهر و نقش اکتفا کرده اند: نقشِ درویشست او، نه اهل نان (=یعنی مستحق نان نیست)نقشِ سگ را تو مینداز استخوانفقر لقمه دارد او، نه فقر حقپیش نقش مرده‌ای کم نه طبق (=سفره)عاشق حقست او بهر نوال(=لقمه)نیست جانش عاشقِ حسن و جمالاین نوع خداپرستی، بر توهم و فرافکنی مبتنی است. پیش خود گمان می کند عاشق ذات الهی است در حالی که توهمات خود از اوصاف خدا – یعنی خدای مخلوق و برساخته و برخاسته از ذهن ذهن خود- را می پرستد:گر توهّم می‌کند او عشق ذات،ذات نبود، وهمِ اسما و صفاتخدای او لم یولد نیست. بلکه مولود ذهن اوست:وهمِ مخلوقست و مولود آمدستحق نزاییده‌ست، او لم یولدست(= یعنی زاییده نشده است)عاشق تصویر و وهمِ خویشتنکی بود از عاشقانِ ذوالمنن (=صاحب نعمت ها و احسان ها)با این وجود اگر به قدم صدق، طیِّ طریق کند، همین خدای مجازی او را به حقیقت خدا راهنمایی می کند:عاشق آن وهم، اگر صادق بودآن مجاز او، حقیقت‌کِش شودمولانا در ا دامه می گوید می دانم این بحث محتاج شرح بیشتری است ولی از کهنه اندیشانی که درک و فهم این مباحث را ندارند، می ترسم و زبان در کام می کشم. چرا که هرکسی معنای راستین سماع را نمی داند و هاضمة هضمِ چنین معارفی را ندارد:شرح می‌خواهد بیان این سخنلیک می‌ترسم ز افهامِ کهنفهم های کهنه ی کوته‌نظرصد خیال بد، در آرد در فِکَربر سماعِ راست(=راستین) هر کس چیر(=چیره) نیستلقمة هر مرغکی، انجیر نیستروزنوشته های کوتاه کانال اختصاصی " محمدامین مروتی " در تلگرام.پیوند به وبگاه بیرونی

شرح می‌خواهد بیان این سخن لیک می‌ترسم ز افهام کهن   چقدر این بیت زبان حال خیلی از ماست... 

نقشهایی کاندرین حمامهاست   از برون جامه‌کن چون جامه‌هاست     یعنی چه