مولانا:بگفتم حال دل گویم از آن نوعی که دانستم برآمد موج آب چشم و خون دل نتانستم

به نظر میرسد که مولانا به هنگام سرایش این غزل 60 ساله بوده باشند.

حال و هوای این غزل بسیار نزدیک به غزل «چه دانستم که این سودا مرا زین سان...»، که در کنار غزل «اگر شد سود و سرمایه چه غمگینی چون من هستم» و بویژه بیتِ «جهان ماهی، عدم دریا، درون ماهی این غوغا/کنم صیدش اگر گم شد که من صیاد بی شستم» میتواند راهگشای درک حالت غوغایی جناب مولانا در غزلِ «چه دانستم...» که بسیاری از دوستان فهمش را مشکل دانسته اند، باشد

سبال مالیدن : کنایه از لاف زدن ، ادعا کردن خستم از خستن /xastan/ به معنی زخمی شدن و آزرده شدن میاد تو مصرع بود اندیشه چون بیشه در او صد گرگ و یک میشه . تبدیل گفتار به گفتار محاوره و تبدیل است به ه جالب توجه

انسان همواره در کار اندیشیدن است حتی در خواب و هدف اندیشه در انسان برتری است از خود، از آنچه هست رها شود و به بالا تر برسد، چرا؟ چه کسی‌ این اندیشه را به انسان داده است، هر کسی‌ هست درون دل‌ انسان پنهان است.این غزل به دوست داران جلال دین می‌‌گوید هرگز فکر نکنید که به جایی‌ رسیده اید، که فکری کاذب است، زیرا خود او که مدت‌ها در این راه بوده و شصت سال را سپری کرده است هنوز نمیداند دل‌ چیست و آنچه تا کنون گفته، شکسته بسته و ناقص است، هر چند زندگی‌ او بسیار فرخنده و پر برکت بوده است و عشق و یگانگی را برای همه به ارمغان آورده است و شادی را چون گنجی رایگان به انسان‌ها بخشیده ولی در وادی اندیشه مکتب و دست آوردی پایدار که قابل آموزش باشد پدید نیاورده است که در آنجا اگر یک میش پیدا شود هزار گرگ آماده اند که آنرا بدرند روی سخن به خصوص به کسانی است که کودن وار فکر می‌‌کنند با یاد گیری از جلال دین به مقام استادی رسیده اند و شاگردان زیادی به دورشان جمع شده اند و منبع درآمدی پیدا و شهرتی دست و پا کرده اند