مولانا:تو را ساقی جان گوید برای ننگ و نامی را فرومگذار در مجلس چنین اشگرف جامی را

هر چه گویی ای دم هستی از آن پرده دیگر بر او بستی بدانگر چه تفسیر زبان روشنگر استلیک عشق بی زبان روشن تر استیک ظرافت و لطافت خاصی در این غزل هست که هر چه بگویی حق مطلب را نمی توانی بیان کنیپس خموشی پیشه کن و از ظن و گمان ملاف و آنچه نمی دانی نگو

تو را ساقی جان گوید برای ننگ و نامی رافرومگذار در مجلس چنین اشگرف جامی راز خون ما قصاصت را بجو این دم خلاصت رامهل ساقی خاصت را برای خاص و عامی رابکش جام جلالی را فدا کن نفس و مالی رامشو سخره حلالی را مخوان باده حرامی راغلط کردار نادانی همه نامیست یا نانیتو را چون پخته شد جانی مگیر ای پخته خامی راکسی کز نام می‌لافد بهل کز غصه بشکافدچو آن مرغی که می‌بافد به گرد خویش دامی رادر این دام و در این دانه مجو جز عشق جانانهمگو از چرخ وز خانه تو دیده گیر بامی راتو شین و کاف و ری را خود مگو شکر که هست از نیمگو القاب جان حی یکی نقش و کلامی راچو بی‌صورت تو جان باشی چه نقصان گر نهان باشیچرا دربند آن باشی که واگویی پیامی رابیا ای هم دل محرم بگیر این باده خرمچنان سرمست شو این دم که نشناسی مقامی رابرو ای راه ره پیما بدان خورشید جان افزااز این مجنون پرسودا ببر آن جا سلامی رابگو ای شمس تبریزی از آن می‌های پاییزیبه خود در ساغرم ریزی نفرمایی غلامی راعرض ادب و احترام خدمت فرهیختگان زبان و ادب پارسی با تشکر از همایون عزیز و استفاده از برداشت ایشان از کلام به قول خود ایشان جلال جان طبق مشی و شیوه ی معمول این کمترین جسارت شرح و تفسیر غزل نکرده سوالاتی که به ذهن رسیده در بادی امر طرح کرده چرا که یقینی است تفکر در پاسخ سوالات خود راهگشایی هرچند ناکافی به سمت و سوی بواطن معانی مستتر در ظاهر لفظ می تواند باشد مخاطب غزل توی بسیط متحقق به شرایط استحقاق خطاب ساقی است در تمامی زمان ها و مکان ها ؟! تو را ساقی همی گوید (توی جمعی نه توی شخصی منفرد و یگانه ی زمان و مکان مند )این ساقی ، ساقی جان توست ( اشاره به مبحث درازدامن مراتب سقایت ساقی و انواع و اقسام آن به حسب ظرف سعی مستسقی)ساقی جان به تو می گوید در هر مقام و جایگاهی که هستی به حسب آن ننگی و در مقابل نامی تو را از سقایت ساقی آن مقام و شراب در خور آن جای و جایگاه محروم می دارد ( تفکر در همین خطاب صرف، مفتاح بسیاری فروبستگی ها می تواند باشد در مقام تعمیم به ساحات ذو وجوه وجود انسانی )فروگذاشتن جامی که ساقی آگاه آن را شگرف می خواند به هر علت و سببی نشان از خامی دارد ( به جهت هر ننگی و هر نامی که تعریف کننده ی انسان مادون مقام حقیقت انسانیت است و محدود کننده ی او .... ما ننگ را خریده و از عار فارغیم فریاد هر انسان حر و آزاد در گوش اعصار و امصار است )مجلس محل جلوس است با اعزه ی کرامی که مفتخر به محضر حضور ساقی جانند هر یک در جای و جایگاه و درجه و مقام خویش و با ننگ و نام متناسب با آن که بدون تذکار و تحذیر ساقی بازدارنده ی آنهاست از شگرفی جام عنایت ساقی .....لایق خطاب ساقی جان شدن از جنس جان شدن می طلبد ( سمع جان شنو )بیت دوم : ز خون ما قصاصت را بجو این دم خلاصت رامهل ساقی خاصت را برای خاص و عامی را خون ما کنایه می تواند باشد از شراب سرخرنگ در جام جان ساقی و به تعبیری خود کلام می تواند مست کننده باشد قصاص هر آنچه از جنس قصور را از شراب اشگرف ما بستان و از بند طلب قصاص فارغ و آزاد شو قصاص خون ریخته ی ننگ و نامت را از مایی بجو که در مقام امر تو را از هر ننگ و نام و قید خاص و عامی رها می خواهیم و به تعبیری خون شخصیت پندارین موهوم تو را که شکل یافته از ننگ و نام ها و نظر و قضاوت خاص و عام هاست ریخته ایم و خود قصاص آنیم که ( انا دیته)ساقی در مواجهه با هر صاحب بصیرتی که خود را مخاطب این تذکار بیابد و از بند هر آنچه از سنخ و جنس ننگ و نام و پندار اهمیت قضاوت خاص و عام است برهد ساقی خاص است ..... ساقی خاص کسی باشد یعنی انفراد ارتباط خداوند با هر بنده ای در مقام تجلی تام با تمامی اسماء و صفات و کلمات تامه ی اللهیه ( و علم الآدم اسماء کلها) ابیات بعد در فرصتی دیگر چرا که سخن به درازا کشیده اساعه ی ادب محضر صاحب نفسان خواهد بود ....

زیبا غزلی که از جان زنده می‌‌گوید هر چند که کلام چنین ظرفیتی ندارد ولی توانائی جلال دین و عشقی‌ که با او همراه است از عهده آن بر می‌‌آید، این غزل یک جام می‌‌است که جام جلالی نامیده می‌‌شود که بسیار شگرف است و سفارش می‌‌کند که مبادا از آن غافل شوی و آن را به کناری بگذاریفرق جان زنده با بقیه جان‌ها این است که جان‌ها با غذا زندگی‌ می‌‌کنند و همواره پس از بلوغ به سوی کاهش و نقصان می‌‌روند و گاهی‌ با شهرت و مقامی کمی افزایش می‌‌یابند ولی بطور کلی رو به کاهش دارند، در طبیعت بسیاری از جان‌ها پس از بلوغ و جفت گیری از بین می‌‌روند این جام از دست شمس هم اینک به جلال دین داده شده است و او آن را به ما پیش کش می‌‌کند در همین لحظه زیرا صحبت از جانی است که همیشه هست زیرا در افزایش است نه کاهش این فرهنگ نو را جلال دین آورده است و حقیقتا فرهنگی‌ جلالی است که از انسان جانی می‌‌سازد که در هستی‌ رو به افزایش دارد و از هر آسیبی‌ در امان است و راهی‌ است که خود راه رو آن است یعنی‌ انسان هم راه است و هم راه رو و مقصد او خورشیدی است که هر چه با آن نزدیک می‌‌شود جانش افزایش می‌‌یابد و به خورشید تبدیل می‌‌شود یعنی‌ مقصد هم خودش است جلال دین ما را راهی‌ این راه می‌‌کند و می‌‌گوید سلام مرا نیز با خود ببرید و به یاد من و شمس باشیدکه ساقی این میخانه ایم و ساغر ما همیشه پر از می‌‌است و پیش کش شما

3- بکش جام جلالی را فدا کن نفس و مالی را - مشو سخره حلالی را مخوان باده حرامی را [علامه سید محمدحسین طباطبایی] پیاپی بکش جام و سرگرم باش  –  بهل گر بگیرند بیکارها [یزدانپناه عسکری] سعی در رسیدن به تجرید از طریق ارتقاء سطح آگاهی خود کن و باقی کارها را به عهده آنان که مشغله معرفتی ندارند بسپار