ملا احمد نراقی:اشاره شد به اینکه کسی که به مقام انس رسید طالب خلوت و عزلت می گردد و دوری از مردم را...

اشاره شد به اینکه کسی که به مقام انس رسید طالب خلوت و عزلت می گردد و دوری از مردم را می خواهد، زیرا مصاحبت مردمان، دل او را از توجه تام به خدا مشغول می سازد و گاه باشد که بعضی از علما، مخالطه با مردمان را بر گوشه گیری و خلوت ترجیح دهند به سبب اخباری که در مدح الفت با مردمان و آمد و شد با ایشان رسیده و تفصیل این مقام آن است که ظاهر جمعی از علما آن است که عزلت و گوشه گیری افضل است از مصاحبت و الفت با مردم، به جهت اخباری که در مدح عزلت رسیده و به سبب فوایدی که بر آن مترتب می گردد.
و اما اخبار، مثل آنچه از حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده است که «خدا دوست دارد بنده پرهیزگار پنهان را» و فرمود: «بهترین مردمان مومنی است که با مال و جان خود در راه خدا جهاد نماید و بعد از او مردی است که در بیشه ای از بیشه ها گوشه نشینی اختیار کند» از راه نجات از آن حضرت پرسیدند، فرمود: «در خانه خود بنشینید و دین خود را نگاهدارید و بر گناه خود گریه کنید» حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرمود که «روزگار فاسد شد و احوال برادران دگرگون شد و تنهایی دل و اطمینان خاطر بهتر شد» «و فرمود که کم کن آشنایان و شناسندگان خود را و بیگانه شو از آنهای که می شناسی» و نیز از آن حضرت منقول است که فرمود: «گوشه نشین در حصن خدا متحصن است و در حفظ و حمایت او محفوظ است پس خوشا به حال او اگر در ظاهر و باطن از همه کس جدا و بیگانه باشد» عیسی بن مریم علیه السلام فرمود: «زبان خود را نگاهدار از برای تعمیر دل خود و در خانه خود بنشین و بگریز از ریاکاری و فضول معاش و گریه کن بر گناه خود و فرار کن از مردم همچنان که از شیر واقعی فرار می کنی به درستی که پیش از این، مردم دوا بودند و حال مرض و دردند».

ربیع بن خثیم گوید که «اگر توانی در موضعی باشی که تو کسی را نشناسی و کسی هم تو را نشناسد چنان کن و در گوشه نشینی محافظت اعضا و جوارح است از معاصی و استراحت دل است و سلامتی زندگانی است و شکستن اسلحه شیطان است و دوری از هر بدی است و فراغت خاطر است و هیچ پیغمبری و وصی پیغمبری نیست مگر اینکه در زمانی گوشه نشینی و عزلت اختیار کرده، یا در ابتدای زمان خود، یا در آخر آن».
و اما فواید عزلت: پس بسیار است، چون فراغت از برای عبادت و ذکر خدا و یاد او و انس به مناجات خدا و سیر در ملکوت آسمان ها و زمین و خلاصی از کثرت معاصی و آموختن اخلاق بد از مردم و مسامحه در امر به معروف و نهی از منکر و استخلاص از فتنه و فساد مردم و مخاصمه و شر و ایذای ایشان و قطع طمع مردم از او و خلاصی از نگاه کردن به اهل ظلم و فسق و جهال و احمقان و غیر اینها.

و از بعضی دیگر از علما ظاهر می شود که مخالطه با مردم و آمد و شد با ایشان از عزلت افضل است و آن نیز به جهت اخباری است که علی الظاهر دلالت بر آن می کند و فوایدی که بر آن مترتب می گردد.
و اما اخبار، مثل آنچه از پیغمبر رسیده که «مومن با مردم الفت می گیرد و مردم با او الفت می گیرند و خیری نیست در کسی که الفت با مردم نمی گیرد» و اینکه فرمود: «حذر کنید از بیشه ها و کوهستانها، و با مردم عامه بنشینید و در مساجد حاضر شوید» و همچنین اخباری که وارد شده است در مذمت مهاجرت و دوری از اخوان.