عمان سامانی:رجوع به مطلب و بیان حال آن طالب و مطلوب حضرت رب اعنی شیرازه‌ی دفتر توحید و دروازه‌ی کشور...

--------------------------------------------------------------------------------اعنیلغت‌نامه دهخدااعنی . [ اَ ] (ع فعل ، حرف تفسیر) قصد میکنم ومراد میدارم . این صیغه ٔ متکلم واحد است از «عنی ، یعنی عنایة». (آنندراج ) (غیاث اللغات ). کلمه ٔ فعل که در تفسیر و بیان چیزی استعمال می کنند. یعنی چنین قصد میکنم من . (ناظم الاطباء). آن میخواهم . آن خواهم که قصد میکنم . مرادم اینکه . این خواهم . میخواهم بگویم . مقصودم این است . از آن این میخواهم . میخواهم . قصد کرده ام . مراد من است . (یادداشت بخط مؤلف )مترادف شیرازه: ته بندی، عطفتجرید عبارتست از ترک اغراض دنیوی ظاهراً و نفی اغراض اخروی و دنیوی باطناًو مجرد حقیقی کسی بود که بر تجرد از دنیا طالب عوضی نباشد بلکه باعث بر آن تقرب به حضرت باری بود. هر که بظاهر غرض دنیا را بگذارد و بباطن بدان عوضی در آجل یا عاجل طمع دارد بحقیقت مجرد نگشته باشد و در معرض معاوضه و متاجره بود. (از نفائس الفنون ). || (اصطلاح بدیع) به اصطلاح شعرا صنعتی است و آن چنانست که از امری که دو صفت خیزد انتزاع امری دیگر مثل او کند و در آن مبالغه کمال باشد مثلاً گویند: بزم توچون باغ لیکن چنان باغی که صد بهشت از او نمایان باشد.تفریدلغت‌نامه دهخداتفرید. [ ت َ ] (ع مص ) فقیه شدن . (منتهی الارب ). فقیه و دانا شدن . (آنندراج ). تفقه . (اقرب الموارد). || کرانه گزیدن از مردم برعایت و محافظت بر امر و نهی خدای . (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). یگانه کردن و گوشه گرفتن و خلوت گزیدن جهت رعایت امر و نهی . (آنندراج ). یگانه کردن و تنها ماندن . (غیاث اللغات ). گوشه گرفتن و کرانه گزیدن . (ناظم الاطباء).سراندازفرهنگ فارسی معین(سَ . اَ) (ص مر.) 1 - پاکباخته ، از جان گذشته . 2 - سیاه مست . 3 - کسی که از روی ناز و نخوت بخرامد.پاکبازفرهنگ فارسی معین(ص مر.) 1 - وارسته ، زاهد. 2 - عاشقِ صادق و پاک نظر.انیسلغت‌نامه دهخداانیس . [ اَ ] (ع ص ) مونس . (مهذب الاسماء). انس دهنده . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ). || انس گیرنده . (ناظم الاطباء). خوگرفته شده .(غیاث اللغات ). همدم و غمخوار و مصاحب . (غیاث اللغات ). همدم و یار و رفیق و دوست و مصاحب . || هم خو و هم طبع و هم خصلت غمخوارفرهنگ فارسی معین( ~ . خا) [ ع - فا. ] (ص فا.) 1 - آن که دارای غم و اندوه بود، مغموم . 2 - آن که در غم دیگری شریک باشد، دلسوز.غمخوارلغت‌نامه دهخداغمخوار. [ غ َ خوا / خا ] (نف مرکب ) آنکه غم خورد. تیماردار. دلسوز. مهربان . غمگسار. آنکه در غم و اندوه شخصی شریک باشد. (از ناظم الاطباء). کسی که از غم و درد دیگری متألم شود،و دلسوز وی باشدسر حلقهرئیس قوم سردسته . یا سر حلقه ده عقل . عقل اول .مولی الموالی . [ م َ لَل ْ م َ ] (ع اِ مرکب ) مولای مولایان . سرور سروران . سرور بزرگان . (از یادداشت مؤلف ).کونینلغت‌نامه دهخداکونین . [ ک َ ن َ ] (ع اِ) دو کون که مراد دو عالم باشد، یعنی این جهان و جهان آینده یا دو قسم از موجودات یعنی ابدان و ارواح و یا انس وجن . (ناظم الاطباء). هر دو جهان و دارین و عالم ارواح و عالم اجسام . (آنندراج ). تثنیه ٔ کون ، دو عالم . این جهان و آن جهان . دنیا و آخرت . (فرهنگ فارسی معین ).دنیا و عقبی . این عالم و آن عالم . دو جهان . نشأتین . دو سرا.ازدحاملغت‌نامه دهخداازدحام . [ اِ دِ ] (ع مص ) انبوهی کردن بر. (مجمل اللغة) (منتهی الارب ) (تاج المصادر بیهقی ). زحام . زحمت . تزاحم . (مجمل اللغه ). مزاحمت . بک . مک . هجوم و انبوهی کردن . (مؤید الفضلاء): که غالب همت ایشان بمعظمات امور مملکت متعلق باشد و تحمل ازدحام عوام نکنند. (گلستان ). || فراهم آمدن . (منتهی الارب ). || (اِ) انبوه . (غیاث اللغات ). جمعیت . || انبوهی . کبکبه .- ازدحام کردن ؛ تتایع. (از منتهی الارب ). مزاحمت . تزاحم . باده خوارلغت‌نامه دهخداباده خوار. [ دَ / دِ خوا / خا ] (نف مرکب ) شرابخوار. (آنندراج ). شرابخواره . می خواره الست. [اَ ل َ] (ع جمله ٔ فعلیه ٔ استفهامی) در عربی تاء آن مضموم است ولی فارسی زبانان به سکون آن تلفظ میکنند بمعنی آیا نیستم ؟ یا آیا نباشم ؟ الف در اول آن برای استفهام، و «لست » صیغه ٔ متکلم وحده از «لیس » است، و لفظ «الست » اشاره است به آیه ٔ «الست بربکم ؟ قالوا: بلی ». (قرآن 172/7). (از غیاث اللغات) (از آنندراج). جزء آیه ای از قرآنست یعنی خداوند تعالی قبل از خلق اجساد به ارواح فرمود: آیا من پروردگار شما نیستم ؟ گفتند بلی. (از فرهنگ نظام). روزی که خداوند در عالم ذر خطاب به مردم کرده الست بربکم فرمود. (ناظم الاطباء). در تفسیر کشف الاسرار (ج 3 ص 784) درباره ٔ آیه ٔ «و اذ أخذ ربک من بنی آدم من ظهورهم ذریتهم و أشهدهم علی انفسهم الست بربکم قالوا بلی شهدنا...» (قرآن 172/7) روایتی از ابی بن کعب آمده است که ترجمه ٔ آن چنین است: «خدای تعالی آن روز (روز خلقت آدم) همه ٔ آنچه را تا روز رستاخیز به هستی می آمد فراهم آورد، پس آنان را ارواح ساخت سپس آنان را صورت بخشید و ایشان را بسخن آورد و با ایشان سخن گفت و از آنان عهد و پیمان گرفت و آنان را بر خودشان گواه کرد و فرمود: آیا من خدای شما نیستم ؟ گفتند: آری، گواه شدیم. آنگاه فرمود: تا شما در روز رستاخیز نگویید که ما از رستاخیز ناآگاه بودیم... بدانید که شمارا جز من خدایی نیست چیزی را به من شریک مدانید، و من رسولان خود را بسوی شما میفرستم تا پیمان مرا بیادتان آرند و کتابها بشما خواهم فرستاد. گفتند: گواهی میدهیم که تو خدای مایی و جز تو ما را خدایی نیست. در آن روز گروهی از روی طوع و گروهی از روی تقیه اقرار کردند و خدای بر این پیمان گرفت، شیخ طبرسی در ضمن بیان اقوال، قول مذکور را رد کرده گوید: قول دوم اینست که خداوند بنی آدم را از اصلاب پدرانشان به ارحام مادرانشان بیرون آورد و پس از آن ایشان مراحلی چند پیمودند تا آنکه بشر کامل و مکلف شدند، سپس آثار صنع خود را به آنان نمود و ایشان را به معرفت دلایل توحیدراهنمایی کرد، گویی آنان را بر این امر گواه کرد و گفت: الست بربکم ؟ و آنان گفتند: بلی، بنابراین معنی اشهاد در این آیه راهنمایی بشر به توحید بوسیله ٔ آفرینش خود اوست زیرا به وی خردی داد تا بوسیله ٔ آن راه یگانه پرستی را پیش گیرد. خلاصه ٔ این قول که شیخ طبرسی ظاهراً آن را پسندیده، اینست که اشهاد فطری و نظیرزبان حال است و اگر عالم ذری نیز وجود داشته باشد آیه بدان ناظر نیست. رجوع به تفسیر مجمعالبیان شود.میبدی در تفسیر کشف الاسرار (ج 3 ص 795) آرد: الست بربکم - اینجا لطیفه ای نیکو گفته اند، و ذلک انه قال تعالی «الست بربکم ؟» و لم یقل «الستم عبیدی ؟» نگفت نه شما بندگان منید؟ بلکه گفت نه من خداوند شماام ؟ پیوستگی خود را بنده در خدایی خود بست نه در بندگی بنده، که اگر در بنده بستی، چون بنده بندگی بجای نیاوردی در آن پیوستگی خلل آمدی، چون در خدایی خود بست، و خدایی وی بر کمال است که هرگز در آن نقصان نبود، لاجرم پیوستگی بنده به وی هرگز گسسته نشود، ونیز نگفت که من که ام ؟ که آنگه بنده درو متحیر شدی. و نگفت که تو که ای ؟ تا بنده بخود معجب نشود و نه نومید گردد. و نیز نگفت خدای تو کیست ؟ که بنده درماندی، بلکه سؤال کرد با تلقین جواب، گفت نه منم خدای تو؟اینست غایت کرم و نهایت لطف. شیخ الاسلام انصاری گفت قدس اﷲ روحه: کرم گفت: «الست بربکم »، برّ گفت «بلی »، چون داعی و مجیب یکی است دو تعرض چه معنی ؟ ملک رهی را با خود خواند، او را بخود نیوشید، بی او خود جواب داد و جواب به بنده بخشید. این همچنانست که مصطفی راگفت: و ما رمیت اذ رمیت. (قرآن 17/8) عهدفرهنگ فارسی معین(عَ) [ ع . ] 1 - (مص م .) شناختن امری . 2 - حفظ کردن . 3 - (مص ل .) پیمان بستن . 4 - (اِ.) پیمان ، میثاق . 5 - روزگار، عصر، دوره . 6 - به گردن گرفتن و ملتزم شدن امری ، ضمان . ؛ ~ بوق یا دقیانوس کنایه از: زمان بسیار دور.سرمستلغت‌نامه دهخداسرمست . [ س َ م َ ] (ص مرکب ) که مستی شراب به سر او رسیده . مست و ملک سر. مغرور. متکبر و مواج . درخشان . روشن . خروشان و مدهوش

ذوفنونلغت‌نامه دهخداذوفنون . [ ف ُ ] (ع ص مرکب )بسیار فن . صاحب هنرها. صاحب فن ها. دانای به فن ها. خداوند هنرها. خداوند فندها. بوالعجبلغت‌نامه دهخدابوالعجب . [ بُل ْ ع َ ج َ ] (ع ص مرکب ) غریب و عجیب . مسخره و مضحکه . شعبده باز. (ناظم الاطباء). پدر تعجب ؛ یعنی صاحب تعجب و مشعبد و بازیگر. (آنندراج ) (غیاث ). بازیگر. (شرفنامه ٔ منیری ). ابوالعجبجنونفرهنگ فارسی معین(جُ) [ ع . ] (اِ.) 1 - دیوانگی ، تباه گشتن عقل . 2 - شیفتگی ، اشتیاق . 3 - کم عقلی ، نادانیخیره شدنلغت‌نامه دهخداخیره شدن . [ رَ / رِ ش ُ دَ ] (مص مرکب ) متعجب شدن . بشگفت درآمدن . مات شدن از فرط تعجب . حیران شدن از نهایت شگفتی . متحیر شدن . مدهوش شدپنجه زدن . [ پ َ ج َ/ ج ِ زَ دَ ] (مص مرکب ) پنجه انداختن برای زورآزمائی . || ستیزه کردن . نزاع کردن قرینلغت‌نامه دهخداقرین .[ ق َ ] (ع اِ) همسر. (ترجمان ترتیب عادل ). همسر و همسال مرد. (اقرب الموارد)|| یار. || شتر که با دیگری با هم بندند. (اقرب الموارد) (منتهی الارب ) (آنندراج ). || نزدیک . || همنشین مدغمفرهنگ فارسی معین(مُ غَ) [ ع . ] (اِمف .) ادغام شده ، حرفی که در حرف دیگر همجنس یا قریب المخرج داخل شود و یک حرف مشدد تلفظ گردد. مثلاً دال در «مدت ».تریاقلغت‌نامه دهخداتریاق . [ ت َ / ت ِرْ ] (معرب ، اِ) معرب تریاک و آن دوایی مرکب است معروف ، که چند ادویه را کوفته و بیخته در شهد آمیزند و آن دافع اقسام زهرهای نباتی و حیوانی باشد. (غیاث اللغات ). مأخوذ از یونانی ، معجونی مرکب از داروهای چند که وقتی آنرا دوای مخصوص همه ٔ اقسام سموم حیوانی و لاغ افعی می دانستند و هر بیست نخود آن دارای یک گندم تریاک است . (از ناظم الاطباء). از راه لفظ، اطبا گویا او را تفسیری نکرده اند اما معنی او، از روی تفهیم در روزگار ما آن است که هر دارویی که مضرات زهرها را دفع کنداو را تریاق تعریف کننداشفاقلغت‌نامه دهخدااشفاق . [ اِ ] (ع مص ) کم کردن . (منتهی الارب ). اشفاق چیزی ؛ کم کردن آن . (از اقرب الموارد). || ترسیدن و یعدی بمِن ْ و حکی ابن درید و ابن فارس شَفَق َ و اشفق بمعنی و انکره اهل اللغة. (منتهی الارب ). اشفاق از کسی و بر کسی ؛ ترسیدن و بیم داشتن . || مهربانی کردن . و یعدی بعَلی ̍. (منتهی الارب ). اشفاق ناصح بر کسی ؛ مهربانی کردن به وی و صفت آن مشفق است . (از اقرب الموارد). || حرص ورزیدن . || اشفاق بر کودک ؛ مهر و تلطف کردن به وی و اسم آن شَفَقَة است عذرافرهنگ فارسی معین(عَ) [ ع . عذراء ] (ص .) 1 - بکر، دوشیزه . 2 - گوهر سوراخ نشده .وامقلغت‌نامه دهخداوامق . [ م ِ ] (اِخ ) نام مردی که بر عذرا عاشق بود.نزهتلغت‌نامه دهخدانزهت . [ ن ُ هََ ] (ع اِمص ) نُزْهة. خوشحالی . (غیاث اللغات از خیابان ) (ناظم الاطباء).سُرور. (ناظم الاطباء). دوری از ناخوشی و غمگینی لاجرمفرهنگ فارسی معین(جَ رَ) [ ع . ] (ق مر.) ناچار، ناگزیر.هم قران . [ هََ ق ِ ] (ص مرکب ) قرین . همنشین : رفیق خیل خیالیم و همنشین شکیب ۞ قرین آتش هجران و همقران فراق . حافظ. || هم ارزش : با ارزلامکانلغت‌نامه دهخدالامکان . [ م َ ] (ع ص مرکب ، اِ مرکب ) (از: لا به معنی نه + مکان به معنی جای ) بی جای . بی مکان . بیرون جای . صقع باری تعالی . صقع واجب . ناکجاآباد- از دست (ز دست ) برآمدن ؛ از عهده برآمدن . اعمال شدن . ممکن بودن نازم ! بنازم ! به معنی ؛ زهی ! حبذا! زه ! آفرین ! مریزادناز شستلغت‌نامه دهخداناز شست . [ زِ ش َ ] (ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) پیش کشی است که نزدیکان پیشگاه شهریاری هنگامی می گذرانند که پادشاه به دست و تیر خود نشان یا شکاری را می زند بدانگونه که شایسته ٔ آفرین و ستایش باشد. (از آنندراج ).- ناز شست کسی ؛ در تداول ، آفرین ! زه ! احسنت ! حبذا!- ناز شستم ؛ در تداول ، نوش جانم ! مزد دستم ! مفت جانم ! خوب کردم !|| جایزه یا مشتلق یا انعامی که به کسی به پاداش هنرنمائی یا آوردن خبر خوش یا کردن کاری بجا می دهند.چار جانبچار سمت . چار طرف . چار سو .مترادف فوج فوج: دسته دسته، گروه گروه، گله گله لشکر غم:غم زیادسرخیللغت‌نامه دهخداسرخیل . [ س َ خ َ / خ ِ ] (اِ مرکب ) رئیس گروه و سردارجماعت . (آنندراج ). سرکرده و سرلشکر. (شرفنامه ٔ منیری ) : خالی گردانیدن و آوردن سرخیلان و مقدمان و مردمان آن بقاع را به سیستان مخمورلغت‌نامه دهخدامخمور. [ م َ ] (ع ص ) کسی که او را خمار است . (منتهی الارب ) (آنندراج ). کسی که وی را خمار باشد.مست و مدهوش و می زده . (ناظم الاطباء). کسی که به خمارمستی دچار شده باشد. (از محیط المحیط) درد سرگرفته . (منتهی الارب ). || دردسر. کنایه از سرگردانی . تصدیع. مزاحمت . (ناظم الاطباء). کنایه از محنت و رنج . و با لفظ آوردن و بردن و بیرون بردن و دادن و کردن و گرفتن و کشیدن مستعمل است . (آنندراج ). چیزی یا کاری مایه ٔ تعب . ایذاء. اذیت . زحمت . رنج . اندوه . گرفتاری . مشقت . (یادداشت مرحوم دهخدا) یکسر /yeksar/فرهنگ فارسی عمید(قید) ‹یکسره، یک‌سراسر› [مجاز] 1. یک‌باره؛ یک‌بارگی.2. همه؛ همگی؛ سراسر.این المفر( جمله اسمی ) کجاست گریزگاه ? هوا خانه :(اِ) آرزو. تمنی . مراد و کام . امید خانه

اصلاح بفرمایید/ به جای " جنوب ( پایان مصراع دوم ) جنون بگذارید .جنون اندر جنون. سپاسگزار.

در مصرع دوم بیت پنجم" بوالعجب عشقی، جنون اندر جنون" درسته