پروین اعتصامی:گفت با زنجیر، در زندان شبی دیوانه‌ای عاقلان پیداست، کز دیوانگان ترسیده‌اند

معنی ابیات :بیت اول :یک شب دیوانه ای در تیمارستان به زنجیری که به آن بسته شده بود گفت :معلوم است عاقلان از دیوانگان می ترسند که آنها را با زنجیر می بندند .بیت دوم :ارزش من به اندازه این زنجیر است که به پای من بسته اند . ای کاش کسی از عاقلان می پرسید که آنها چند می ارزند. ( ایشان : یعنی عاقلان )بیت سوم : دیشب چند سنگ را در آستینم پنهان کردم . در عجبم از این عاقلان که حتی آن سنگ های بی ارزش را از من دزدیده اند .بیت 4: با این همه ادعای عقل سنگ را از دیوانه می دزدند . مسائل قابل فهم را اینها به این صورت فهمیده اند . بیت 5. انسانهای عاقل با آن همه زیرکی با دزدیدن سنگ ها از من عقل دوراندیش خود را می سنجند ؛ یعنی از عقل بی بهره اند . بیت 6 . عاقلان بارها به خاطر دیدن من دور هم جمع شده اند بله همه آنها عاقلند و دیوانه ای مانند من کم دیده اند . بیت 7 . زمانی که در اتاق مرا باز کردند به همه آنها گفتم دیوانه . اگر دیوانه لفظ بدی است چرا مرا دیوانه نامیده اند .بیت 8 . از روی نادانی به آواز خواندن من خندیده اند در حالی که خودشان در هر جایی می رقصند . بیت 9 . عاقلان هم مثل من دیوانه اند ؛ زیرا خودشان را در آیینه من تما شا می کنند ودر حقیقت به خودشان می خندند .بیت 10 . آب صاف و تمییز از جوی نوشیدم مرا پست می دانند گرچه خودشان خون یتیم و پیر زن می خورند .

بیت 11.سرهایی که با سنگ ما شکستند همه بدون عقل بودند . سنگ سر آن ها راشکسته چرا از من دلخورند . بیت 12-. اگر این عاقلان غیر از این زنجیر چیزی به من داده اند بهتر است که آن را از من بگیرند وآزار و اذیت خود را کم کنند .بیت 13 . سنگ را به من می دهند تا به مردم پرتاب کنم و کار خود را از من می خواهند که اتجام دهم . ریسمان خویش را با دست دیگری تابیدن ؛کنایه از انجام کار خود را از دیگران خواستن . بیت 15 .بوریا : حصیر ی که از نی می بافند بیت 16 .ما عیب خود را پنهان نمی کنیم اما دیگران عیب های زیادی دارند و همه را از ما پنهان می کنند .بیت 17 .عیب های زیادی در اعمال و رفتارشان دیدیم به خاطر همین می خواهند ما را نابود کنند . دفتر و طومار کسی را پیچیدن :نابود کردن کسی (کنایه )بیت 18 . ما بی عقلیم و چاره ای جز اشتباه کردن نداریم . یعنی به ناچار اشتباه می کنیم .انسان های عاقل با این وقار چرا اشتباه می کنند . گرانسنگی : یعنی ارجمندی ، وقار ف

در جواب به ف-شباید می بزنی تا فرق حالت عاقلی و مستی را دریابی.

بنام خداجای سئوال است که چرا پروین اعتصامی وبسیاری دیگر از اهل معرفت از دیوانگان ومستان جا نبداری کرده اندو عقلا رامورد انتقاد قرارداده اند( در آثار عرفای خارج از سرزمین ما نظیر جبران خلیل هم این معنی دیده میشوداو مقصود گسترده تری در باره دیوانه دارد)اگر بررسی کنیم معلوم میشود که آنها عقل مصلحت اندیش را که در خد مت خود خواهی وریا کاری قرارمیگیرد نقد میکنند ودیوانگانی را که فاقد این عقل وحالات منفی هستند بر عقلائی چنین ترجیح میدهند ومیگویند عقلا عامل فساد هائی در جهان هستند که دیوانگان از آن مبرایند البته این سخن از نظرمعرفتی درست در میآید ومثلادر زندگی روزمره و ازنظرنظم امور جامعه قابل طرح نیستدر اینجا مسئله دو وجهی بودن عقل مطرح است بقول مولوی عقل جزئی داریم و عقل کلی یا عقل اکتسابی داریم و عقلی که موهبت یزدانی است واین د و وجه کاملا با هم متفا وتند در حدیث هم آمده است: العقل عقلان..یعنی عقل دو نوع استمعنی دیوانگی هم دووجه دارد گاه مثلا گفته میشود کسی دیوانه قدرت یا ثروت یا تجاوز است این معنی ازنظرهر عا رف وعامی محکوم است ولی یک دیوانه معمولی که ظاهرو باطنش را آنطور که هست نشان میدهد نه تنها قابل ملامت نیست بلکه بر عقلای مفسد ترجیح دارد در ابیات بالا آمده است :ما نمیپوشیم عیب خویش اما دیگرانعیبها دارند وازما جمله را پوشیده انددر مجموع اهل معرفت با اینگونه تعبیرات میخواهند بگویند که مدعیان عقل یا اکثرمردم ازحق وحقیقت دورند وادعای خلاف آنرا میکنند ظاهرا بیان قرآنی :"اکثرالناس لایعلمون" مؤید آنهاست