رضاقلی خان هدایت:اسمش میرزا محمد و از افاضل شهر مذکور و به محامد پسندیده و صفات حمیده مشهور. معاصر س...

سلام بر دوستان و علاقمندان به ادبیات پارسی  منظور شاعر از بیت زیر برای من روشن نیست. از اساتید محترم اگر کسی تفسیری در خصوص این بیت دارد ما را مستفیض فرمایند :  با چنین دعوی چرا ای کم عیار برگ خود می‌ساختی هر نوبهار

سلام علیکم و رحمه الله جناب احسان الف یک ادعائی برای نی شدن روزانه؛ تلاش برای از بین رفتن منیت زانکه می‌گفتی نی‌ام با صد نمود      همچنان دربند خود بودی که بود مدعی نی بودن می‌شوی ولیکن در عمل همچنان در بند منیت هستی با چنین دعوی چرا ای کم عیار       برگ خود می‌ساختی هر نوبهار حال با این که  می‌دانی در سایه منیّت راه به جائی نخواهی برد از آن جا که عیار حقیقی وجود خودت را بالا نبرده‌ای، روزانه(نوبهار) نو شدن هر روز؛ باز هم روی خودت حساب می‌کنی! می‌خواهی خودت اسباب و علل را فراهم آوری! خودت داری سر و سامان می‌دهی زندگیت را؛ خودت خواهان حل مسائلت هستی

در بیت دهم، نی با صد نمود میگوید «نیم» یعنی نیستم ولی این فقط یک ادعاست. بنابراین آتش وی را میسوزاند تا دیگر ادعای پوچ نکند.

ما هیچیم و در هیچ می پیچیم این چیزها که به آنها می چسبیم و خود را ارزشمند و برتر می پنداریم نشانه حماقت است از خردمندی نیست. مثل مقام و شهرت و ثروت .ما حتی به جسممان نیز نمی توانیم مباهات کنیم چون خودمان را خود نساخته ایم و تو که خودت را نمی دانی که ساخته برای چه ساخته و خودت را نمی شناسی چطور می خواهی خود را از دیگران جدا و بالاتر و برتر بدانی ای خودخواه مثل درختی که به میوه ها و ساقه و رنگ برگهایش بنازد و در حماقتش غرق شود او نمی داند اگر خاک نبود آب نبود نور نبود آن درخت چه بود؟ نادانی بلای بی درمانی است که همه چیز را بسوی باطل و فانی و کوچکی و زشتی و بدی می برد.

می‌دانیم که "نی" به معنی "نیستی" است و نی که ادعای نیستی و فنا را دارد چگونه در هر بهار با افزودن به برگ و بند، به خود می‌پردازد و چگونه می‌تواند ادعای فنا داشته و از رنگ تعلق آزاد باشد؟!

سلام

ممنونم از پاسخ شما بزرگوار  ولی در مصرعی که می گوید : زانکه می گفتی نی ام با صد نمود .... شما می فرمایید که نی مدعی هیچ بودن شده. در حالی که اگر اینطوره چرا در انتهای مصرع گفته با صد نمود ؟ آدم برای ادعای هیچ کردن که نمود نمی کنه.  به نظر من میاد که منظور بیت اینه که تو انقدر مغرور شده بودی که با صد نمود و با غرور می گفتی من نی ام... پس این نشان می دهد که همچنان در بند خود هستی و بودی. برای همین غرورت هم بود که من تو را سوزاندم. 

البته حدس می زنم اینجا منظور از نی ام یعنی نی هستم نه اینکه نیستم

فکر میکنم شاعر، منظورش از "زانکه میگفتی نی ام با صد نمود ... "،  گوشه و کنایه ای به مولانا و شعر معروفش باشه: بشنو از نی چون حکایت می کند / از جدایی‌ها حکایت می‌کند ... همچو نی زهری و تریاقی که دید / همچو نی دمساز و مشتاقی که دید نی حدیث راه پر خون می‌کند / قصه‌های عشق مجنون می‌کند ... در نیابد حال پخته هیچ خام / پس سخن کوتاه باید و السلام ...  

منظور مولانا در نی نامه از نی گیاه نیست بله تکه ای نی است که به عبارتی فلوت هم میگن. نی حریف هرکه از یاری برید. همان سازی است که چوپانها در بیابان مینوازند. که در ابتدا هم میگه بشنو از نی چون حکایت میکند...... مقصود همان ساز است که بعد در ادامه به آن رنگ عرفانی میبخشد و در ادامه گفته میشود که از نیستان برده و جدا شده است پس به نیستی رسده است ( از نیستان تا مرا ببریده اند از نفیرم مرد و زن نالیده اند) اما در این شعر بالا مقصود از نی، گیاه نی هست که هنوز به نیستی نرسیده است.و ادعای نیست بودن را دارد.

من هم این موضوع به ذهنم رسید. جالب بود که این نظر شما رو دیدم.