سعدی:آفرین خدای بر جانت که چه شیرین لبست و دندانت

گو "بجو" در چه زنخدانت

آفرین خدای بر جانتکه چه شیرین لبست و دندانت"آفرین" از "فری" میآید و در اوستایی "فرینا" به معنی خرسند ساختن و ستودن است.واژه نفرین از همین ساخته شده است و نه آفرین بوده است.

غزل ۱۴۵ سعدی  وزن : فاعلاتن مفاعلن فع لن  معنی بیت اول  درود خدای بر تو باد که چه لب و دندان شیرینی داری ! [آفرین : دعا و تحسین .] معنی بیت دوم  به هر کس که دلش مثل یوسف گم شده است ،بگو که آن را در چاه زنخدانت ببیند . [تشبیه : دل به یوسف ( اضافه ء تشبیهی ) /استعاره ء مصرحه : چَه : ( گودی چانه در زیر لب ) ] معنی بیت سوم  در پارس هیچ آشوبی به پای نمی شود ، مگر آنکه چشمان فتنه انگیز تو آن را به وجود آورده باشد . [ فتنه : آشوب و غوغا / فتان : فتنه انگیز و فتنه جو ، زیبا و دلفریب که به زیبایی مردم را به مفتون سازد /جناس اشتقاق : فتنه ،فتان ] معنی بیت چهارم  اگر سرو حرکت هم می داشت و رفت و آمدی می کرد ، باز هم به گرد حرکات تو نمی رسید . [ شدن : رفتن / جولان : گردیدن و گشتن / کنایه: به گردچیزی یا  کسی نرسیدن ( نرسیدن به کسی یا چیزی به جهت سریع رفتن و یا در نیافتن پایه و مقام کسی یا چیزی ) /تشبیه مضمر و تفضیلی : تشبیه خرامیدن معشوق به سرو و  برتری خرامیدن او بر آن .] معنی بیت پنجم :  تو مثل آفتابی و شبستان تو بر اثر وجودت مثل روز روشن می گردد ، پس شب تو با روز دیگران برابر است . [ شبستان : خوابگاه و شب خانه ، اندرونی و خلوت خانه ./تضاد : شب ، روز / تناسب : روز ، آفتاب /تشبیه مضمر : معشوق به آفتاب مانند شده است /جناس زاید : شب ، شبستان /] معنی بیت ششم  ای معشوق زیبا و روحانی  ، تا کی باید از دست نگهبان تو شکوه داشته باشیم ؟  [ استعاره ء مصرحه : بوستان روحانی  ( معشوق زیبا و لطیف ) ،بوستان بان ( رقیب ) ] معنی بیت هفتم  ما همانند بلبلان نغمه سرای رخسارت هستیم ، پس بگذار لحظه ای در گلستان وجودت ناله سر دهیم . بلبل : پرنده ای ست که نماد عاشق نالان است و معشوق او گل سرخ /یک نفس : یک دم و یک لحظه / نالیدن : به آواز اندوه خود را بیان کردن ،بانگ و فریاد زدن ./تشبیه : ما ( عاشقان ) به بلبلان و معشوق به گلستان مانند شده است ] معنی بیت هشتم  اگر هزار بار بر من جور و جفا روا داری ، باز هم هزار برابر دوستت دارم . [ هزار چندان : هزار برابر.]  معنی بیت نهم :  توانایی بازوی شکیبایی را امتحان کردیم ، گویی توانایی آن  مثل توانایی شیشه است در برابر سندان دوری تو . [ آبگینه : شیشه /سندان:  ابزاری است که آهنگران و مسگران بر آن چیزها کوبند./استعارهء مکنیه : زور بازوی صبر /تضاد : آبگینه ، سندان .] معنی بیت دهم  اگر تو بر سر پیمان خویش بمانی یا نه ، ما عهد خویش را  باتو به پایان می بریم و وفادار می مانیم . [ به آخر بردن : به پایان رساندن و به عهد خود وفا کردن .]  معنی بیت یازدهم  اگر در دوری از تو جان بسپارم ، این مرگ را مژده ای دان که برای رسیدن به تو می پردازم .مردن من رسیدن به توست . [ تضاد : وصل ،هجران .] معنی بیت دوازدهم  ای سعدی ، اگر در راه طلب معشوق جانت را فدا سازی   ،عارفی زنده و جاوید خواهی بود . [ عارف : دانا و شناسنده  /کنایه : جان بر آمدن ، رنجور و دردمند گشتن .] منبع : شرح غزلهای سعدی  دکتر محمدرضا برزگر خالقی  دکتر تورج عقدایی  سعدی : به چه کار آیدت ز گُل طبقی ؟ از گلستان ِ ما بِبَر طبقی  شاد و تندرست باشید .