شیخ محمود شبستری:خراباتی شدن از خود رهایی است خودی کفر است ور خود پارسایی است

در ادامه :از دوستم که فردی کاملا مذهبی بود پرسیدم عزیزم میدانی علت این رفتار مسئول ارائه پاسخ ازمایش چیست ؟گفت نه !گفتم شرک است دیگر .کارمند مربوطه یا میپندارد اصلا خدایی وجود ندارد که خدمت به عیالش خدمت به او باشد یا بر این باور است ان پزشک متنفذ در بیمارستان شریک در قدرت خداوند است که اگر کار بستگانش را راه بیندازد ان پزشک به دردش می خورد یا اگر کارشان را به تعویق اندازد پزشک عالیمقام به خدمتش خواهد رسید .التوحید اسقاط الاضافات یعنی این !یعنی همه اضافات را بریزیم دور ...یعنی نگوییم کسی چوب لای چرخم گذاشت کسی کارم را راه انداخت کسی به من توهین کرد کسی اب داد کس دیگری نان داد ....یعنی اندیشه توحیدی داشته باشیم و بدانیم همه زنجیره های علت و معلولی در واقع همه معلول هستند و تنها یک علت حقیقی وجود دارد ...مولانا می فرماید :ان عداوت اندرو عکس حقستکز صفات قهر انجا مشتق استوان گنه در وی ز جنس جرم تستباید آن خو را ز طبع خویش شستیعنی اگر همه علت ها را که در اصل معلول هستند یک به یک بررسی کنی در نقطه مبدا به قوانین الهی میرسی که علت حقیقی هستند و تحت تاثیر ان قوانین بوده که تو یا کامیاب شدی یا ناکام ماندی ...

نشانی داده‌اندت از خراباتکه «التوحید اسقاط الاضافات»دوستی به بیمارستانی در محدوده طرح ترافیک رفته و تست انجام داده بود . کارمند مسئول ارائه پاسخ تست گفته بود جواب فردا حاضر است . بیمار خود را معرفی کرده که فلان پزشک سهامدار بیمارستان فامیل اوست .کارمند مربوطه پس از عذر خواهی فراوان پاسخ را بلافاصله تحویل بیمار می دهد !!!دوستم این ماجرا را با ناخرسندی برایم تعریف کرد که می بینی چقدر مردم را اذیت می کنند ؟!در حالی که جواب حاضر است انها را بی جهت سر می دوانند !ادامه دارد ...

در باب خوراباد استاد کدکنی اشاره دارند به اینکه جاییست که به خور اباد است و به خراب و خربان عربی ارتباط ندارد

در باب خرابات استاد کدکنی اشاره دارند به اینکه جاییست که به خور ،اباد است و به خراب و خربان عربی ارتباط ندارد البته چنانچه میدانیم صوفیان دوباره تاویل و هزوارش را خوش داشته اند

سلاماسقاط اضافات؛ به‌به عجب شعری، عجب گوهریاسقاط اضافات راهی است، برای شروع کافیست حلال را بگیری و حرام را رها کنی، در ادامه ... در ادامه باید برخی حلال‌ها را هم رها کنی تا آنجا که ...

معنای التوحید اسقاط الاضافاتچیزهای اضافی ، زندگی را سخت و عذاب آور می کند:تفکر و أفکار زائد ، گفتار اضافی، کار زائد ، پرخوری ، سکس زائد، پول اضافی، خانه اضافی ، ……توحید یعنی مراقبه و در حضور بودن و چیزهای اضافی را دور ریختن.

«اشارت به خرابات»  (ابیات ۸۳۹ تا ۸۶۴) خرابات اشاره به وحدت اعم از وحدت افعالی، صفاتی و ذاتی است که ابتدای آن عبارت از مقام فنای افعال و صفات و نهایت آن، فنای ذات است است. خراباتی، افعال، صفات و همه ذوات جمیع اشیاء را محو افعال، صفات و ذات الهی دانسته، هیچ صفتی را به خود یا دیگران نسبت نمی دهد. ابیات زیر در مورد تعریف خرابات و خراباتی است. 839  خراباتی شدن از خود رهایی است        خودی کفر است، اگر خود پارسایی است خراباتی شدن آن است که سالک، ترک رسوم، عادات و احکام کثرات گفته و از خود رهایی و خلاصی یابد، چون خودی که عبارت از نسبت دادن فعل و صفت به خود می باشد در حقیقت کفر است. کفر، عبارت از پوشاندن حق است. هر کس فعل و صفت را به خود نسبت دهد در واقع حق را پوشانده است. پارسایی که صفت پسندیده ای است اگر آن نیز موجب خود بینی باشد حتی آن هم کفر است، چون در این حالت سالک هنوز از مقام خود نگذشته و از آن رهایی نیافته است. 840   نشانی داده اندت از خرابات            که التّوحید اسقاط الاضافات اهل عرفان و اهل یقین از خراباتی شدن نشانی داده اند و گفته اند که «التوحید اسقاط الاضافات‌». یعنی توحید آن است که هرگونه اضافات اعم از صفات و وجود هستی از غیرِ حق اسقاط نمایند. می دانیم هست یا وجود واقعی، ذات حق است و بقیه موجودات با اضافه شدن تعینِ ذاتِ احدیت موجود شده و با حذف و اسقاطِ تعین او معدومند، در واقع ذات حق است که به صورت اشیاء تجلی نموده و اضافۀ وجود نموده است. و هرگاه این اضافۀ وجود اسقاط شود از غیر حق چیزی دیگری باقی نمی ماند و این معنی «التوحید اسقاط الاضافات » می باشد. 841   خرابات از جهان بی مثالی است      مقامِ عاشقانِ لا اُبالی است خرابات که عبارت از مقام وحدت است، به جهت آنکه مرتبه محو و فناء نقوش و اشکال است از جهان بی مثالی است. یعنی این مرتبه منزه از صور، اعم از حسی و خیالی است و توهم غیریت و دویی در این مرتبه، محال است. این مرتبه مقام عاشقان بی باک است که بی باکانه از هر چه قید تعین دارد، عبور می نمایند و در هیچ منزل متوقف نمی گردند. 842  خرابات آشیان مرغ جان است    خرابات آستان لامکان است خرابات، مقام وحدت، آشیان مرغ جان، منزلگاه حقیقی و آستان لامکان توحید ذاتی  است، به عبارت دیگر خرابات عبارت از مقام وحدت و توحید صفات و افعال می باشد. سالک اول به توحید صفاتی رسیده، از آنجا به توحید ذاتی نایل می شود و تا از آستانۀ توحید صفاتی نگذری به توحید ذاتی نمی توانی قدم بگذاری 843   خراباتی خراب اندر خراب است      که در صحرای او عالم سراب است خراباتی، خراب اندر خراب است یعنی خراباتی اول از طریق محو صفات خراب می شود و از این آستانه عبور کرده و به فنای ذاتی می رسد که این نیز خرابی دوم است و به همین جهت شیخ این خرابی دوم را خراب اندر خراب گفته است و در این حالت صفات و ذات او همه محو و مضمحل گشته و خود را و عالم را گم کرده است. در مصرع دوم مراد از صحرا، فضای اطلاق و وحدت ذات است و در این صحرا، عالم و آدم نمودِ سراب و نمود بی بود است. 844 خراباتی است بی حد و نهایت    نه آغازش کس دیده نه غایت خراباتی که مراد از آن وحدت ذاتی است نه محدود به حدود و جهات است و نه منتهی به نهایت. نه آغاز و مبدأ آن معلوم و نه نهایت آن معلوم است چون در مقام اطلاق، تمامت این عبارات محو و متلاشی است. 845 اگر صد سال در وی می شتابی      نه خود را و نه کس را بازیابی صد سال اشاره به زمان طولانی است و مراد از آن قید صد سال نیست. شیخ می فرماید: اگر زمان طولانی صدسال یا هزارسال یا بیشتر در عالم وحدت ذاتی تفکر نمایی، در آن عالم نه خود را می توانی یافت و نه دیگری را، چون در آن عالم هیچ تعین و تشخص وجود ندارد. چون یافتن خود و غیر خود وقتی میسر است که تعین خواه روحانی یا جسمانی باشد و در این مقام تعین گنجایی ندارد. 846 گروهی اندر او بی پا و بی سر   همه نه مومن و نه نیز کافر یعنی گروهی از رندان لابالی در این مقام وحدت منزل کرده و همه هستی را محو و نابود ساخته اند و هر چه هست، همه را در قمارخانۀ وحدت پاک در باخته اند، در نتیجه همه بی پا و بی سرند. پا و سراشاره به اول و آخر است یعنی نه اول ایشان پیداست و نه آخر ایشان، نه ازل دارند و نه ابد و نه مؤمن هستند و نه کافر. چون تمام الفاظ نشان از هستی و تعین است. لذا به واسطۀ عدم تعین، اطلاقِ این احکام یعنی کفر و ایمان جایگاهی ندارد. 847 شراب بیخودی در سر گرفته    به ترک جمله  خیر و شر گرفته یعنی آن گروه که خراباتی اند و بی سر و بی پا هستند، شراب ناب بیخودی و محو و فنا درکشیده، ترک خیر و شر گرفته و از خود و عالم فارغ شده اند، چون خیر و شر از لوازم هستی است، در حالی که ایشان در مقام نیستی و اتحادند. بنابراین ترک همه خیر و شر گفته اند. 848 شرابی خورده هریک بی لب و کام     فراغت یافته از ننگ و از نام یعنی آن گروه خراباتی و بی سر و پا، شرابی را بی لب و کام خورده اند، چون لب و کام نیز از لوازم هستی و تعین هست. در نتیجه شراب بیخودی با لب و کام نیز منافات دارد. این گروه از ننگ و نام نیز فارغ شده اند که ننگ و نام نیز از لوازم هستی و تعین است. 849  حدیث ماجرای شطح و طامات       خیال خلوت و نور و کرامات 850 به بوی دُرده ای از دست داده         ز ذوق نیستی مست او فتاده این دو بیت موقوف المعنی هستند یعنی گروهی که خراباتی بوده، شراب بیخودی در کشیده اند، حدیث ماجرای شطح،  طامات، خیال، نور و کرامات را به بوی دُرده ای از دست داده اند و از ذوق نیستی، مست افتاده اند. حال شرح و تفسیر عبارت فوق را ذیلاً بیان می داریم. وصول به مبدأ حقیقی مستلزم معرفت یقینی است که از طریق کشف حاصل می شود. کشف نیز با ارشاد و راهنمایی عارفِ کامل و سیر و سلوک حاصل می گردد. برای اینکه بستر این ارشاد فراهم شود، باید تمام حواس ظاهر بسته شود چون هر حجابی به او رسد، او را از مشاهده جمال دوست محروم می سازد و برای بسته شدن حواس ظاهره، سالک باید عزلت، خلوت و انزوا اختیار کند .سالک را قبل از وصول به مقام، حالاتی دست می دهد و منازل و مقاماتی بسیار می بیند، مثل مقامات سبعه که هر کدام در اصطلاح صوفیه اسم مخصوص دارند و کرامات و خرق عادت روی می دهد. سالک وقتی وجد می یابد کلماتی بر زبان او جاری می شود که شنیدن آن از طرف دیگرموجب طعن و انکار و تکفیر شان می گردد و این کلمات را شطح و طامات گویند. حال شیخ  در این دو بیت می فرماید: هدف سالک از جمیع این حالات و مراتب چشیدن دُردی از آن شرابِ بیخودی است بنابراین سالک برای چشیدن این دُرد تمام این حالات از دست داده و از ذوق آشامیدن شراب نیستی، مست افتاده و خود را و همه را بر باد فنا داده است و از این طریق به مراد خود که مشاهدۀ جمال یار است، رسیده است. 851 عصا و رکوه و تسبیح و مسواک       گرو کرده به دُردی جمله را پاک گروهی که خراباتی اند به ظاهر اعتنایی ندارند. عارفان حقیقی همۀ ظواهر از جمله عصا و رکوه و تسبیح و مسواک که آلات و اسباب صوفیان هست، را در گرو نوشیدن شراب بیخودی و نیستی و وحدت حقیقی گذاشته اند و مقید به هیچ قیدی از قیود نیستند. رکوه به معنی مشک و کوزه است. 852  میان آب و گل افتان و خیزان      به جای اشک، خون از دیده ریزان سالک بعد از نوشیدن شراب بیخودی و فنا به حالت صحو و بیداری بر می گردد در این حالت از حسرت آن خوشی دچار اضطراب گشته، در میان آب و گل، افتان و خیزان می شود که نشان و کنایه از اضطراب شدید است. او در این حالت به قدری متأسف و متأثر است که از دیده اش به جای اشک، خون جاری است. 853 گهی از سر خوشی در عالمِ ناز   شده چون شاطران گردن سرافراز به کسی که آن حالت سکر و مستی دست می دهد از سرخوشی در عالم ناز و تنعم است و مانند شاطران گردنفرازی می کند و خوشحال و شادمان است. اگر به کسی یک ساعت یا یک لحظه چنین حالی دست دهدُ الحق جای شادمانی و سرور است. شاطر کسی است که پیشقراول پادشاهان با لباس مخصوص راه می رود و چون پیشاپیش شاه می رود،  گردن افراز است. 854 گهی از روسیاهی رو به دیوار      گهی از سرخ رویی بر سرِ دار سالک همیشه بر یک حال نیست، گاهی در مقام سکر، فنا و نیستی است و گاهی از حالت نیستی به حالت تعین، هستی و تفرقه بر می گردد و گرفتار ظلمت تعین و هستی مجازی می شود. در این حالت از بُعد و حرمانی که دارد روسیاه است و روی به دیوار تعین دارد و گاهی از مرتبۀ تعین و تفرقه بیرون می آید و به مرتبۀ عروج، نیستی و جمع می رسد و از شراب وحدت می خورد، در نتیجه سرخ روی می گردد و در این حالت  مورد طعن و انکار بی خبران می گردد، این مصرع اشاره به داستان منصور حلاج است. 855  گهی اندر سماعِ  شوق  جانان     شده بی پا و سر چون چرخ گردان گاهی از حالت استغراق و فنا خارح شده ولی در مرتبه سکر و بیخودی است و نمی تواند آرام و قرار گیرد و در سماع و وجد و شوق وصال جانان است و مانند چرخ فلک بی پا و بی سر می گردد، یعنی در اضطراب است 856  به هر نغمه که از مطرب شنیده      بدو وجدی از آن عالم رسیده با هر نغمه و آهنگی که خراباتی مست و بی سر و پا از آن مطرب می شنود، وجدی خاص از آن عالم به او می رسد. یعنی به مقتضای هر تجلی و ظهور، وجدی به او می رسد و در هر تجلی، محبوب به گونه ای دیگر جلوه گری می کند. مطرب کسی است که با خوانندگی، سرود به مستان یاد می دهد و اهل ذوق را به طرب می آورد. 857  سماع جان نه آخر صوت و حرف است    که در هر پرده ای سرّ شگفت است سماع جان و روح که اهل حال و ارباب کمال از مطرب می شنوند، از سیاق سماع معمولی نیست که از صورت و حرف معمولی ساخته شده باشد. هر پرده و آهنگی که خوانده و نواخته می شود سرّی از اسرار پنهان دارد و این سرّ برای محرمان، پرده از رخ می اندازد و خود را به هر نا اهلی نمی نمایاند. 858  ز سر بیرون کشیده دلق ده توی    مجرد گشته از هر رنگ و هر بوی دلق ده توی اشاره به حواس دهگانه است. سالک هنگام شنیدن آن نغمه و آهنگ و اسرار نهفته، دلق ده توی یعنی حواس دهگانه ظاهری و باطنی را از سر بیرون کشیده و دور انداخته است و با گوش عشق مستمع آن آهنگ می شود و در هنگام شنیدن این سماع هر رنگ و بویی را که نشان از ریا، هستی، خودنمایی و خود فروشی است از خود مبرا می سازد. 859  فروشسته بدان صاف مروق     همه رنگ سیاه و سبز و ازرق خراباتیان بی سر و پا جمیع رنگ ها را که از امتزاح نور وجود و ظلمت امکان صورت بسته و متعین گشته است، یعنی کثرات و تعینات ارواح و اجسام را از خود فرو شسته و تبدیل به شراب ناب صاف و مروّق یعنی خالی ازکدورات شده اند. رنگ سیاه اشاره به تعینات جسمانی و رنگ سبز و ازرق به سبب لطافت اشاره به تعینات روحانی است. 860 یکی پیمانه  خورده از می صاف     شده زان صوفی صافی ز اوصاف یکی از آن می صفا که اشاره به توحید ذاتی است و از هر گونه تعینی صاف می باشد، خورده و با نوشیدن آن می و به سبب فنای از خود، صوفی شده است و در نتیجه پاک و صاف از اوصاف بشری و تعین انسانی و تقید جسمانی و روحانی گردیده است. 861 به جان خاکِ مزابل پاک رُفته     ز هر چه آن دیده از صد یک نگفته خراباتی در مقام عبودیت، خاک صفات ذمیمه شیطانی و نفسانی را از زباله دان های، طبع و نفس اماره پاک روبیده و تزکیه نموده است و در حالت کشف و شهود که مشحون از لذات معنوی و کمالات عیانی بوده، در اوج مستی است، مطالبی بیان داشته ولی از صد تا یکی را هم نگفته و اسرار فاش نکرده است. 862 گرفته دامن رندان خَمّار    زشیخی و مریدی گشته بیزار خراباتی بی سر و پا از غایت عیش و خوشی که در خرابات وحدت یافته است، دامن رندان خمار را گرفته است، رند آن کس را گویند که از اوصاف کثرات و تعینات معرا گشته و همۀ تعینات را به رَندۀ محو و فنا از خود دور ساخته است. خمار نیز کسی است که بسیار خمر خوار و یا خمر فروش است و شراب نیستی فروخته، نقد هستی می ستاند. خراباتی از عناوینی مانند شیخی و مریدی بیزار گشته است، چون این ها همه از لوازم کثرت و دویی است. هم چنین خراباتی در حال استغراق که مقام معرفت است، حتی اگر به علم بپردازد از حقیقت محجوب می گردد، چه رسد به اعمال و آداب و رسوم که این ها به ترتیب اولی حجاب ذات مطلق می باشند. لازمه شیخی و مریدی نیز مراعات اعمال و آداب رسوم است، لذا خراباتی از این ها هم بیزار است. 863 چه شیخی و مریدی این چه قیداست     چه جای زهد و تقوی این چه شید است شیخ می باید که در نفس مرید تصرف نماید تا او را به هدایت دلالت نماید و این یک نوع قید است، در صورتی که خراباتی از همه قیود و کثرات خلاصی یافته و در مقام اطلاق وحدت و بیخودی است پس برای خراباتی، شیخی و مریدی محلی ندارد و همین گونه است زهد و تقوی که از لوازم بیداری و آگاهی است و با مستی و بیخودی شید و ریا است، یعنی اگر کسی مست است و ادعای زهد و تقوی دارد، شید و ریا می کند 864 اگر روی تو باشد درکِه و مِه      بت و زنار و ترسایی تو را به اگرروی تو در که و مه است، یعنی یکی را کوچک و دیگری بزرگ می پنداری و یا یکی را کافر و دیگری را مؤمن می دانی، هنوز تو اسیر رسوم، عادات، عالم تفرقه و کثرت هستی، برای اینکه از این قید نجات یابی، بهتر است که روی به وحدت آری که بت اشاره به آن است. هم چنین بهتر است که زنار خدمت بر کمر بندی و ترسایی یعنی تجرید و تفرید اختیار کنی تا به مقام اطلاق وحدت وصول یابی.