حافظ:به روز شنبهٔ سادس ز ماه ذی الحجه به سال هفتصد و شصت از جهان بشد ناگاه

فتح الله تنها در این اثر بکار رفته است

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادپرش به ناوبریپرش به جستجوخواجه برهان‌الدین ابونصر فتح‌الله وزیر فرزند کمال‌الدین ابوالمعالی از وزیران قرن هشتم هجری قمری در فارس بود. اصلیت او مشخص نیست. پس از مرگ پدر عازم شیراز شد ولی امیر مبارزالدین محمد او را طلبید. وی به مدت 10 سال در یزد وزیر امیر مبارزالدین محمد بوده‌است. در سال 756 هجری قمری موقعیکه امیر مبارزالدین، فارس را تسخیر می‌کند، دوباره خواجه برهان‌الدین را به وزارت بر می‌گزیند. او در اوایل سلطنت شاه شجاع معزول شد و به سال 780 درگذشت.[1] ‌

سادس یعنی ششم. ۳ احتمال دربارۀ معنیِ این شعر مطرح هست. اگر شنبۀ سادس را به معنیِ «ششمین شنبۀ  ماه» معنی کنیم، غلط است چرا که یک ماه هرگز نمی‌تواند ۶ تا شنبه داشته باشد. (حداکثر در بعضی از ماه‌ها ۵ روزِ شنبه در یک ماه واقع می‌شود) اگر این‌طور معنی کنیم که ششمین شنبۀ سال ۷۶۰ منظور بوده، باز هم ممکن نیست، چون ماه ذی‌الحجه آخرین ماهِ قمریست و ششمین شنبۀ سال، محال است درین ماه قرار بگیرد. پس تنها راه این است که معنی، اینگونه باشد: شنبه، ششم ذی‌الحجۀ سال ۷۶۰. ولی ششم ذی‌الحجۀ سال ۷۶۰، در قسمت «تبدیل تاریخ» در اپلیکیشن باد صبا بررسی شد و نتیجه این بود که این روز، چهارشنبه بوده. تکلیف چیه؟ شاید نکتۀ خاصی درین شعر درج هست که من سر در نمیارم. 🙎 البته روزهای سال قمری، پس و پیش می‌شن، ولی بین شنبه و چهارشنبه از یه طرف ۳ روز فاصله شده (یکشنبه، دوشنبه، سه‌شنبه) و از طرف دیگه ۲ روز (پنج‌شنبه، جمعه) و این اختلاف قابل چشم‌پوشی نیست.