تعریف جبلی یا سرشت چیست؟

بنـــابراین، انسان جنبــه‌های مختلفــی دارد: ۱ـ کششها و غرایز مادی و طبیعی ۲ـ جنبه‌های الهی و معنوی انسان و گرایش به سوی ارزشهای ملکوتی ۳ـ دیگر خواسته‌ها از قبیل: علاقه به جاه و مقام که ریشه در گرایشهای فطری انسان دارد ولی در فهم و درک هدف و مصداق آن اشتباه صورت گرفته است که موهومات هستند. کمال نفس انسان در گرو به‌کارگیری صحیح جسم، به عنوان وسیله و ابزاری برای ارتقای روح است. جسم ما، مانند باغچه‌ای است که بعد الهی ما، در آن کاشته شده و انبیا و اولیا، باغبانانی هستند که از این بذر مراقبت می‌کنند. دستورات دین و شرع مانند ابزاری هستند که این بذر را خوب نهادینه می‌کنند و در جهت حقیقت سوق می‌دهند و آفات آن، نواهی خداوند است؛ به تعبیر دیگر جسم ما ظرفی است که مظروفش روح که حامل صفات خداست می‌باشد، به هر اندازه ارزش مظروف بیشتر باشد، ارزش ظرف نیز بیشتر خواهد بود.
غریزه و کششهای مادی نفس انسان ظرفی است برای روح و کششهای فطری و اگر ظرف شکسته شود، مظروف نیز نخواهد بود. تعدیل غرایز و کششها، تصفیه خواسته‌ها و هدایت و راهنمایی انسان بر اساس مبانی دینی برای اجتناب از لغزشهای عقلی و فکری، انسان را به سوی منبع نور و سیر الی الله سوق می‌دهد و به کمال مطلق رهنمون می‌سازد.
فطرت ، منشأ حرکت و تکاپوی دایمی انسان به سوی کمال است. گرایشهای فطری نیز ناآگاهانه است و شکوفایی استعدادهای فطری، مشروط به برطرف کردن موانع آنها و قرار گرفتن در جهت اصلی کمال است. انسانی که به دنیا می‌آید، حیوانی است که درونش استعداد انسان شدن را دارد، بنابراین گرایشات فطری، قابل تربیت و پرورشند. شکوفایی این گرایشها نیاز به مجاهده دارد. انسان همانند دانه‌ای است که برای رسیدن به کمال و سعادتش باید مسیری را بگذراند . دانه باید زیر خاک در ذات خود سیر کند، از پوسته خود جدا شود، ریشه بدهد از ریشه ، ساقه و از ساقه، شاخه و سپس گل و میوه ـ که نهایت کمالش است‌ـ ظهور بدهد. تمام اینها در ذاتٍ دانه است. اما دانه اگر این مسیر را طی نکند هرگز نمی‌تواند این استعدادها را ظهور دهد. میوه ما، جانشینی خداوند است. انسان باید در مسیر خود غایت را در نظر بگیرد؛ غایت استعدادهای فطری، لقاءالله است. ریشه فطرت بتدریج فروعات خود را ظهور می‌دهد. البته این ظهور باید با در نظر گرفتن غایتی باشد که همان وحدت حقیقیه ذات اقدس الله است. بنابراین انسان «احسن تقویم» را بالقوه دارد اما در «اسفل سافلین» تدریجاً ظهور می‌کند