چه کار و دعایی باعث افزایش همت و تمرکز و حافظه می شود؟

در کتاب شریف مفاتیح‏الجنان در فصل اول از باب اول که درباره تعقیبات است این دعا را نقل نموده است و مى‏گوید: این دعا را پیغمبر(ص) به امیرالمؤمنین(ع) براى حافظه تعلیم نمود: «سبحان من لایعتدى علی اهل مملکته ، سبحان من لایأخذ اهل الارض بالوان العذاب، سبحان الرؤوف الرحیم، اللهم اجعل لى فى قلبى نورا و بصرا و فهما و علما انک على کل شى‏ء قدیر». و در کتاب باقیات صالحات که در حاشیه مفاتیح‏الجنان و در بعضى از چاپ‏هاى اخیر در پایان مفاتیح چاپ شده است در اواخر باب پنجم از کتاب «مجتنى» سیدبن طاوس نقل مى‏کند که براى احیاى قلب این دعا را سه بار بخواند: «یا حى یا قیوم یا لااله الا انت اسئلک أن تحیى قلبى اللّهم صل على محمد و آل محمد». و در باب ششم مى‏گوید: نوزدهم و نیز در خلاصه الاذکار است که در وقت مطالعه بخواند: «اللهم اخرجنى من ظلمات الوهم و اکرمنى بنور الفهم اللّهم افتح علینا ابواب رحمتک و انشر علینا خزائن علومک برحمتک یا ارحم الراحمین». و در شماره سى و نهم: … مؤلف گوید که کسى که مى‏خواهد حافظه‏اش زیاد شود مسواک کند و قرآن بخواند و خصوص آیه‏الکرسى و استمرار خوردن مویز در ناشتا، به خصوص اگر سرخ و بیست و یک دانه باشد، براى فهم و ذهن و حافظه نافع است خوردن حلوا و گوشت نزدیک گردن و عسل و عدس نیز مورث حفظ است … و هر روز بعد از نماز صبح پیش از آنکه تکلم کند بگوید: «یا حى یا قیّوم فلا یفوت شیئا علمُه و لایؤده …» و اجتناب کند از چیزهایى که سبب نسیان مى‏شود و آن … و کثرت معاصى و کثرت هموم و احزان در امر دنیا و کثرت اشتغال و علائق و … است. در کتاب شریف کافى نیز از امام معصوم نقل شده است که از خدا بخواه که عقل تو را قوى بگرداند و از خدا طلب فهم و درک نما V}(بحارالانوار، ج ۱، ص ۲۲۴ روایت ۱۷ روایت عنوان بصرى){V علاوه بر دعاها و امور ذکر شده بطور کلى به دست مى‏آید که امور معنوى و عبادى براى تقویت قواى ذهنى مؤثر است و امور گناه و مکروه براى قواى ذهنى و عقلى مضر است. آنچه در مورد تقویت حافظه و هوش از کتب روایی و ادعیه بیان شد، علت تامه محسوب نمی شود. بعضی از عوامل مربوط به هوش و حافظه در اختیار ما نیست و مربوط به عوامل ژنتیکی و وراثتی است. به عبارت دیگر هوش و حافظه و استعداد هر انسانی برآیندی از عوامل متعدد وراثتی و محیطی است که بعضی از این عوامل در اختیار ماست. از قبیل آنچه در بالا گفته شد و بعضی از آنها از حوزه اختیار انسان خارج است مانند نقش عوامل ژنتیکی اجداد گذشته. بنابراین توقع نداشته باشید که با انجام کارهای فوق که قطعا مؤثر هستند معجزه ایجاد شود که ناگهان بهره هوشی شما از ۹۰ به ۱۳۰ ارتقاء پیدا کند و اگر این چنین نشد اعتقاد به این توصیه هایی که معصومین کرده اند کم شود. بنابراین همان طور که یک فردی که مثلا ۱۷۰ سانتی متر است نمی شود قد او را به ۱۹۰ ارتقاء داد. همین طور هوش ۱۰۰ را نمی توان به ۱۲۰ ارتقاء داد. بله، یک فرد با ۱۷۰ سانتی متر قد را می توان از طریق ورزش و تغذیه سالم تقویت کرد تا کارآیی بهتری داشته باشد. یک هوش با نمره ۱۰۰ را می توان تقویت کرد تا کارآمدتر باشد. البته در یک دوره هایی از رشد مثل دروان جنینی و سال های اولیه زندگی کودک می توان براساس یک برنامه صحیح تغذیه مادر و همچنین تغذیه کودک و علاوه بر آن غنی کردن محیط رشد کودک با فراهم کردن محرک های سالم محیطی، حتی بهره هوشی را افزایش داد ولی در دوران جوانی و میان سالی باید بیشتر به این فکر بود که موانع کارآیی هوش را حذف کرد و عوامل شکوفایی و قابلیت ها را فراهم نمود تا آنچه دست آفرینش در خلقت انسان تعبیه کرده است به منصه ظهور رساند و این روایات و توصیه ها بیشتر ناظر به همین مسائل است. ولی آنچه روانشناسان درباره حافظه و تقویت آن گفته اند آن است که می توان با استفاده از راهکارهای زیر به تقویت حافظه پرداخت. ۱. تقطیع : یعنی حروف را به قطعه های واژه ای و قطعه های واژه ای را به قطعه های عبارتی دسته بندی کردن از طریق تقطیع می توان حروف یا ارقام را به قطعه های معنادار تبدیل کرده و ظرفیت حافظه ی خود را افزایش داد مثلا زنجیره ی عددی ۸۳ – ۶۱۹ – ۲۱۷۷ – ۱۴۹ را به زنجیره ی ۱۴۹۲ – ۱۱۷۶ – ۱۹۸۳ (که سالهای میلادی است ) تبدیل نموده و حافظه ی خود را افزایش می دهیم . ۲. معنادار کردن : این روش بهتر از هر شیوه دیگر به حافظه کمک می کند و هر چه معنا عمیق تر یا با جزئیات بیشتری رمزگردانی شود, مطلب بهتر به یاد می ماند. بنابراین وقتی می خواهید نکته ای را از کتابی به خاطر بسپارید احتمال یادآوری آن در صورتی بیشتر است که توجه خود را بیشتر بر معنای آن مطلب متمرکز کنید تا بر واژه ها. هر چه عمیق تر و کامل تر به معنا توجه کنید بهتر آن را به یاد خواهید آورد. ۳. سازماندهی : با سازماندهی مطالب به راحتی می توان مطالب را یاد گرفت , حفظ کرد و سپس به یاد آورد.