حافظ:مژدهٔ وصلِ تو کو کز سرِ جان برخیزم طایرِ قُدسم و از دامِ جهان برخیزم

شرح سرخی پوست خاییده است

در جواب امثال جناب سرخی قصد نوشتن پاسخی نسبتا طولانی را داشتم که متاسفانه یا خوشبختانه دوستی موضوع پیشانقد و ماقبلِ نقد را مجددا مطرح کردند و من نیز منصرف شدم.فقط فکر می کنم بازگوکردن جمله اول نقد جناب سرخی بر غزل حافظ و اندکی تعقل و تامل در همین جمله، برای نشان دادن کیفیت نوشتار ایشان کافی است:"تاریخ غزل در حدود سال 786 و قبل از وفات شاه شجاع است و حافظ در این سال نزدیک به هفتاد سالگی است و این است که به پیری خود اشاره می نماید" !!!!!!!!!!!!!!!! (عجب!)

وزن و بحر غزل : فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن ( بحر رمل مثمن مخبون محذوف )تاریخ و شان نزول غزل :تاریخ غزل در حدود سال 786 و قبل از وفات شاه شجاع است و حافظ در این سال نزدیک به هفتاد سالگی است و این است که به پیری خود اشاره می نماید و می فرماید :گر چه پیرم تو شبی تنگ در آغوشم کش تا سحــــــرگه ز کنار تـــو جوان برخیزمشاه شجاع که برای تصرف آذربایجان رفته بود و بعد از تصرف تبریز سپاهیان خود را برای تصرف ارمنستان می فرستد ولی به او خبر می رسد که شاه یحیی قصد تصرف شیراز را دارد و از این نظر پیروزی خود را ناتمام گذاشته و به شیراز باز می گردد و در بازگشت است که بیماری نقرس او شدت می گیرد و گفته ایم که دلیل آن افراط در نوشیدن شراب بود و این باعث می شود که پزشکان او را از سوار بر اسب شدن منع نمایند و شاه مجبور است به صورت خوابیده حرکت نماید و این باعث کندی حرکت شاه می شود و برای همین هم حافظ می فرماید :خیز و بالا بنما ای بت شیرین حـرکات کز سر جـان و جهان دست فشان برخیزمغزل به نظر می رسد که نوعی دلداری است که حافظ به شاه می دهد و این نشان گر آن است که طبیبان دست از معالجه ی شاه برداشته و دیگر امیدی به زنده ماندن او ندارند و این است که حافظ در بیت مقطع صریحا می فرماید :روز مرگم نفسی مهلت دیــــدار بده تا چــو حافظ ز سر جان و جهان برخیزمیعنی آرزو دارد قبل از مرگش او را ببیند . در ظاهر چنان به نظر می رسد که حافظ مرگ خود را می گوید ولی با کمی دقت متوجه می شویم که منظور مرگ شاه است و حافظ در واقع مرگ شاه را پیش بینی می نماید و مدتی نه چندان دور در همان سال یعنی 786 در شیراز فوت می نماید . در پایان اشاره می کنم که این غزل بر روی سنگ مزار حافظ که از مرمر است حک شده است .شرح غزل 336بیت 1مژده وصل تو کو کز سر جان برخیزمطایر قدسم و از دام جهـــان برخیزمشرح :سعدی :گفتی به غمم بنشین ، یا از سر جان بر خیز جانا برمت فرمان ، بنشینم و بــــــــــر خیزمچنان که در مقدمه اشاره شد به دلیل دیر آمدن شاه شجاع به شیراز این غزل را سروده است و می فرماید :آن لحظه ای که به وصال تو برسم جانم را به عنوان مژدگانی تقدیم خواهم کرد و به سوی مکان اولیه ی خودم که بهشت است و دار باقی خواهم رفت و این جهان فانی را ترک خواهم کرد . منظور حافظ این است که جز دیدار تو آرزویی ندارم .بیت 2به ولای تو که گر بنده خویشم خوانیاز سر خواجگی کـون و مکان برخیزمشرح :در ادامه ی بیت مطلع خواجه خطاب به شاه می فرماید :به دوستی تو قسم که اگر مرا غلام خود بخوانی در همان لحظه از هر چه که دارم ، حتی اگر سرور جهان هم باشم دست می کشم و به سوی تو می آیم .بیت 3یا رب از ابر هــــدایت برسان بارانیپیشتر زان که چو گــردی ز میان برخیزمشرح :روی سخن با خداوند است و می فرماید :خداوندا قبل از این که مانند غباری دار فانی را وداع گویم و به سوی تو بشتابم این محبت را در حق من بنما و مرا به دیدار شاه نایل گردان .باریدن باران سبب گل شدن خاک می شود و ذرات گرد و غبار در جای خود می ماند و به آسمان نمی رود و حافظ از خداوند می خواهد که تا آمدن شاه به او عمر دهد تا او بتواند شاه را ببیند .بیت 4بر سر تربت من با می و مطـرب بنشینتا به بویت ز لحـد رقص کنان برخیزمشرح :روی سخن حافظ با شاه است و می فرماید :اگر به شیراز آمدی و دیدی که من مرده ام بر سر گور من با می و مطرب بیا تا بوی تو مرا زنده کند و رقص کنان و دست زنان از گور بیرون بیایم . بیت 5خیز و بالا بنما ای بت شیرین حـرکاتکز سر جـان و جهان دست فشان برخیزمشرح :این بیت تاریخ دقیق سرایش غزل را نشان می دهد یعنی زمانی که شاه شجاع به دلیل بیماری نقرس و شدت یافتن آن زمین گیر شده است و حکیمان از سوار شدن بر روی اسب او را منع کرده بودند و این است که مجبور بود با حالت خوابیده حرکت کند و از این نظر حافظ می فرماید بلند شو و با حرکات شیرین خود ما را خشنود گردان که اگر چنین کنی ما دست افشان و پای کوبان به خاطر این حرکت تو از هر چه داریم دست بر می داریم . جان خود را تقدیم سلامتی تو می کنیم . بیت 5گر چه پیرم تو شبی تنگ در آغوشم کشتا سحرگه ز کنار تـــو جوان برخیزمشرح :این بیت هم نشان گر این است که غزل در دوران پیری حافظ سروده شده است و چنان که در مقدمه ی غزل اشاره کرده ایم که حافظ در تاریخ سرایش غزل یعنی 786 نزدیک به هفتاد سال دارد و خطاب به شاه شجاع می فرماید :هر چند که پیر و ضعیفم ولی تو یک شب مرا در آغوش بگیر تا هنگام صبح به صورت جوان از کنار تو بر خیزم . غزل نشان گر این است که هم شاه و هم حافظ و دیگران دریافته بودند که کار شاه تمام است و شاه از این بیماری جان سالم به در نخواهد برد . بیت 6روز مرگم نفسی مهلت دیــــدار بدهتا چــو حافظ ز سر جان و جهان برخیزمشرح :روی سخن حافظ با شاه است و از شاه می خواهد که قبل از مرگش به بالین او بیاید تا او بتواند فقط برای یک لحظه او را ببیند و سپس جان داده و از جهان مادی چشم بپوشد . جان و جهان جناس اضافی می باشند .نفسی مهلت دیدار بده یعنی به اندازه ی یک نفس کشیدن ... چنان که در مقدمه ی غزل گفتیم غزل نوعی دلداری است که حافظ به شاه می دهد .

ایول به خواجه غزل زیبایست بنده تفسیرچندمصراع ازاین غزلروازبرنامه زیبای تماشاگه،رازمجری این برنامه رادیوییسمع نمودم(تماشاگه راز)

لطفا خیلی ازین تفسیرهای سطح پایین رو در حاشیه این اشعار قدسی ننویسید!

از نگاه ما حافظ و اشعارش قدسی است دوست من!اما از نگاه عده ای دیگر قدسی و عرشی نیست و زمینی و فرشی است.از دیدگاه برخی دیگر هم گاهی قدسی است و گاهی غیر قدسی.یکی از دوستان مجازی من به اسم همیشه بیدار، بدین مضمون می گفت نباید مانع از اظهار نظر افرادی شد که در عرفان تخصص ندارند. خب من هم چیزی نگفتم و گفتم فرمایش ایشان محفوظ بماند.عارفان نیز فراز و فرود داشته اند ولی برای حافظی که ما می شناسیم فراز و فرود حاد روی نداده و به عقیدۀ باطل و الکی من اگر او را مجموعا قدسی تفسیر کنیم، مجموعۀ فکری و جهان بینی و انسان شناسی اش کم تناقض تر و یک دست تر است.راستی یک نسخل مشهور از حافظ هم داریم به نام حافظ قدسی. شما و ما بهتر است آن نسخه را داشته باشیم!

اصلاح:نسخل!: نسخۀ....من دربارۀ کلیت شرح سرخی و شروح امثالش سخنی نمی گویم. چون متخصص نیستم. دست همه شان درد نکند حتی شاملو نیز! ولی با این عقل ناقص و سواد نداشته ام، وقتی شرح برخی ابیات حافظ را در شروح سرخی و امثالش می خوانم، آن اوقات جزو بدترین لحظات تمام زندگی ام است. از بس توضیحات مزبور و شروح مذکور در عرصۀ آن ابیات، نچسب و موهن و نازیبا به نظر می رسند و المعصوم من عصمه الله....

با سلام و درود....خواستم بگم که این شعر زیبا با خطی زیبا بر روی سنگ مرمر مزار حافظ حک شده...

با سلامبیت دوم این غزل از نظر محتوایی بسیار شبیه این بیت از سعدی استبندگان را نبود جز غم آزادی و من پادشاهی کنم ار بنده خویشم خوانی

باسلام و درودبه نظر بنده جنبه های عرشی این غزل بر جنبه های فرشی آن کاملا برتری داردنمیتوانم بیت گر چه پیرم تو شبی چند در آغوشم گیرتا سحرگه ز کنار تو جوان برخیزمرا در هیچ تصویر و تصوری، فرشی قبول کنم ،نمیتوانم

بی ریا ، بی تعصب آنچه از ذهنم گذشت اعتقاد حافظ به معشوق زنده وغایب بود؛ یا صاحب الزمان

سلام و درودبر سر تربت من با می و مطرب بنشیناین مصرع به صورت دیگر در کتابی که دارم آمده است که به نظر من درست و زیباتر است:بر سر تربت من بی می و مطرب منشین

با عرض سلامدر معنی بیت گر چه پیرم توشبی تنگ در آغوشم کش تا سحر گه.............. آغوشم مربوط به حافظ است و لی کش که همان کشیدن است مربو به طرف مقابل است پس آغوش من و کشیدن تو اندکی نا هماهنک است .

درود و سپاس از آقای رضا ساقی بزرگوار بخاطر تفاسیر خوبشان. سخنی داشتم و آن اینکه من نمیفهمم چرا اغلب دوستان، عشق زمینی را امری بد میدانند؟؟؟ آن قدر در ذهنشان این مساله تابو، بد، پلید، و مرتبط با شهوت رانی است، که به شدت تمایل دارند و مصر هستند که از حافظ عزیز هرگونه عشق زمینی را بزدایند.چشمها را باید شست جور دیگر باید دید. شاید مشکل از شماست و شما رابطه جنسی را امری سطح پایین میدانید. در حالیکه باید به صراحت عرض کنم خدمتتان که تجربه عشق زمینی نیاز به روح بزرگ و از خودگذشتگی و بلوغ دارد. اینگونه رابطه ای بسیار هم سطح بالاست. کسی که عشق زمینی را پایین میبیند خودش سطح پایین است. فردی که از عشق ورزیدن به همسر خود ناتوان است و درگیر خودخواهی و مسائل مادی است، هرگز مفهوم یگانگی را درک نخواهد کرد. یگانگی با معشوق زمینی سعادتی است که نصیب هرکس نمیشود. اغلب زوج ها درگیر منیت هستند. متاسفانه اغلب در کشور ما رابطه جنسی را امری شهوانی و سطح پایین میدانند. برای همین اگر بگوییم حضرت حافظ برای معشوق زمینی اش چنین گفته، بشدت منقلب میشوند و حالشان بد میشود و میگویند نه نه نعوذبالله و..... . چرا اینگونه اند؟ بسیار واضح است چون همیشه عشق زمینی و رابطه جنسی را امری شهوانی قلمداد کرده اند. اینگونه که این عزیزان از عشق زمینی به عنوان امری پایین می نویسند ، خواننده دانا و زیرک ، میگوید وای به حال همسران اینها. خواننده زیرک میگوید وای به حال خامی و ناپختگی این عزیزان که عشق و رابطه جنسی بدون شهوت رانی ، نچشیده، از دنیا میروند. به قول حافظ عزیز: در بساط نکته دانان خود فروشی شرط نیست یا سخن دانسته گوش ای مرد عاقل یا خموش. بهتر است قبل از اینکه از عشق زمینی بد بگوییم لحظه ای درنگ کنیم و بگوییم چرا؟ چرا حافظ در سر و مغز ما باید منزه از عشق زمینی باشد؟ چرا عشق زمینی سطح پایین است در مغز ما؟ آیا با گفتن این جملات خواننده ی دانا نمی گوید ما ناتوان از درک عشق و یگانگی هستیم و ما بی شک درگیر شهوت در رابطه زمینی هستیم؟؟وقتی دروغ ، ریا، مکر، زرنگ بازی، سو استفاده ، طمع و... را در وجودمان نداشته باشیم، در رابطه با معشوقمان فقط به این فکر باشیم که عشق بدهیم نه اینکه بسنجیم چه منفعتی دارد و چه بده بستانی، اینگونه است که رابطه ی بدون شهوت داریم. اینگونه است که سطح رابطه ما پایین نیست و اینگونه است که رابطه جنسی و عشق زمینی را هم پایین نمی بینیم. حضرت حافظ را مبرا از عشق زمینی نمیکنیم و بلکه بر او صد آفرین میگوییم. درود بر شخصیت از خودگذشته، وارسته و بزرگ حافظ که توان عشق ورزیدن و صادق بودن و یگانه شدن با معشوق را داشت.

ببخشید شعرم اشتباه تایپ شد دانسته گوی

@شرح سرخی بر حافظ:1- در "تحلیل سیاسی" زوشن نکردید که در این بیت:"گر چه پیرم تو شبی تنگ در آغوشم کش...تا سحرگه ز کنار تو جوان برخیزم"از کی "تنگ در آغوش گرفتن" اونم تا صبح! اونم با شاه مملکت!! علامت "رو به مرگ بودن" بوده؟!! شاید هم این برای نقرس شاه شجاع خوب بوده!2- هر چی به آیدی شما فکر میکنم بیشتر متعجب میشم. حافظ اهل مبارزه با کاپیتالیسم و اینا نبوده دوست عزیز.

مـژده‌ی وصل توکوکزسر جان برخیزم طـایـر قــُدسـم و از دام جـهــان برخیزماین غزل نابِ عرفانی برروی سنگ مزارسرحلقه ی رندان جهان حضرت حافظ حک شده است."مـژده" : نـویــد ، بشـارت ، خبر خوش "وصـل" : کامیابی عاشق ومعشوق، رسیدن ِ عاشق به معشوق"از سر جان برخیزم " :جانم رانثارکنم"طـایـر ِ قُـدس": پـرنده‌ی ِ پاک، آسمانی ، مرغ عالم معنا وملکوت "طایرقـدس" استعاره از پرنده ی بهشتیست. یعنی متعلّق به زمین نیستم."دام جهان" : جـهـان به دام تشبیه شده است. حافظ عاشقی ناآرامست.هیچیک اززیبائیهای جهان نتوانست اورا آرام کند! اوآرامش ِ حقیقی را آرمیدن درآغوش ِ معشوق ازلی(خالق هستی بخش) می جوید. ازهمین روخودراپرنده ا ی آسمانی می پندارد که دردام ِجهان به بندافتاده وگرفتارشده است. اوتازمانی که به وصال نرسدچونان پرنده ای درقفس خودرابه درودیوارقفس کوبیده وبی تابی خواهدکرد. معنی بیت : خطاب به معشوق ِ اَزلیست(خالق بی همتا)بشارت ومُژدی وصال ِ تـو را نمی بینم ونمی شنوم! همچنان درانتظارشنیدن ِ این خبرخوش ورهایی بخش بسرمی برم. اگراین اتّفاق بیافتد ومن مژده ی وصل تورا بشنوم دردَم ازخُرسندی ، جانم را به مژدگانی هدیه می کنم. من خاکی وزمینی نیستم،پـرنده‌ ای بهشتی اَم که در این دنیا (دام) گرفتار شده‌ام.این غزل غزلی عارفانه واشاره به جهان بینی وباورهای ِ شاعراست. باورهایی که پس ازتحقیق وتفحّص ِ بسیاردروجودِ ناآرام ِ حافظ تکوین یافته وشکل گرفته اند. اوهمه ی راهها راطی کرد،مرتّب وضع موجودِ خودرانفی کرد،تابه وضع بهتری برسد. اودرهیچ حصاری باقی نماند وخودرادرهیچ تفکّرواندیشه ای محصورنکرد. همه وقت آزاداندیشی وکمال را بررکود وتوقّف وپوسیدگی ترجیح داد ونهایتاً به عشقی آسمانی وآبی دسترسی پیداکرد. اوثابت کرد که آزادفکری سرچشمه ی همه ی فضایل وسجایای اخلاقیست. وقتی ازهمه ی حصارها بیرون بیایی وازبندِ تعلّقات رهاشوی، عشق رامی بینی که نرم نرمک چونان دلبری دلرُبا باسبد گل بسویت می آید اوآنقدرزیباوخواستنی ست که حاضری برای کسی که مژده ی وصلتِ اورابه توآوَرد،جان ِعزیز وگرامی را نثارقدم های آن خوش خبر کنی.آن خوش خبرکجاست که این فتح مژده داد؟تاجان فشانمش چوزَر وسیم درقَدمبه وِلای توکه گـربنده ی خویشم خوانـی از سـرخواجگی ِ کون و مکان برخـیزم "وِلا" : محبّت ،دوستی "بـنـده":غلام،مخلوق ،ارادتمند و خدمتگـزار"خواجگی" : سلطنت وسروری ،آقایی ، "از سر چیزی برخاستن" : ترک کردن و رها کردن. معنی بیت : درادامه ی بیتِ قبلی،بازخطاب به معشوق ِ ازلی می فرماید: سوگـنـد به دوستی ومحبّتِ تو که برایم والاترین سوگنداست چنانچه تو مـرا غلام و خدمتگزار خودبخوانی ودرشماربندگانتِ قراردهی،ازپادشاهی بر دنیا که زیباترین لذتِ دنیویست چشم پوشی می کنم.برای کسی که حقیقتِ عشق رادریافته باشد،دیگرهیچ چیزی به اندازه ی توّجهِ معشوق لذّت پذیر وگوارانخواهدبود. تمام ِ لذّت ِ عاشق دراین است که معشوق اورا درشمارخواهانش قراردهد. به حاجبِ درخلوتسرای خاص بگوفلان زگوشه نشینانِ خاک درگهِ ماست.یـا رب از اَبرهـدایت بـرسـان بارانــی پـیشترزان که چوگَردی زمیان برخیزم ابـرهدایت": هـدایـت به اَبر تشبیه شده تا"بارانی" ازفیض وتوجّهِ خداوندبرخاکِ تشنه ی وجودِ شاعرببارد. وجودی که به تعبیراو همچون گَردی بیش نیست وممکن است به کوچکترین وزش ِ نسیمی ازمیان برود.معنی بیت :خداوندا،همچون گردی ضعیف وناتوانم وبیم آن دارم که به بادی ملایم ازکوی ِعشق توخارج شده وازمیان بروم، قبل ازاینکه این اتّفاق رُخ دهد ازتومی خواهم بارانی ازرحمت وعنایت برسانی تا قوی ترشوم وبه اندک نسیمی ازمیدان بدر نروم.سالک ازنورهدایت بِبَرد راه به دوستکه به جایی نرسد گربه ضلالت برودبرسرتُربـت مـن بی مِیْ و مـُـطـرب مَنشین تـابه بویت ز لَحَد رقـص کنان برخیزم "تابه بویت " ایهام دارد : 1-تابه عطر و رایحـه ی تو 2- تابه امیدوآرزوی دیدارتو تااینجا روی سخن با معشوقِ آسمانی بود دراینجا حافظ بایک چرخش، خطاب به معشوق ِ زمینی می فرماید:بعدازوفاتِ من، هنگامی که به مَزارمن می آیی، مست وغزلخوان بیا بی شراب و موسیقی مباش تا من هم بااستشمام عطر روح پرور تو(یابه امیدِ دیدارتو) رقص کنان برانگیخته شده ودوباره زنـده زندگی آغازکنم.چرخش ِ روی سخن ازمعشوق ِ آسمانی به معشوق زمینی،رساننده ی این نکته هست که چنانچه عشق ازصمیم ِ دل وجان وعاری ازشهوت وکینه وبَدی ها بوده باشد،عشق زمینی نیز به همان میزان که عشقِ آسمانی حُرمت دارد ارزشمند خواهدبود وموازی ودرامتداد یکدیگرجریان پیدا خواهندکرد. عشق زمینی اگردرست هدایت شود وبه سجایای اخلاقی وفضیلت مُزیّن باشد متصّل به عشق حقیقی می گردد. ازهمین روست که حافظ مخاطبین خودرا دراغلبِ غزلیّاتش به سفر رفت وبرگشت ازعشق زمینی به آسمانی وبلعکس میهمان می نماید.چشمم آن دَم که زشوق ِ تونَهدسربه لَحَدتادَم صبح ِ قیامت نگران خواهد بود.خیـزو بـالا بنما ای بـُت شـیـریـن حرکاتکزسر جان وجهان دست فـشان برخیزم "خیزوبالابنما" یعنی به قدوقامت نشان بده، به تجلّی درآی وجلوه گری آغازکن. هم می تواندخطاب به معشوق زمینی باشد هم معشوق آسمانی.انسانهای باذوق همیشه درآتش ِ اشتیاق ِ دریافت ِ جلوه های محبوب ِاَزلی می سوزند وهرگزسیراب نمی شوند. دربرداشتِ عرفانی،شاعرازمعشوق حقیقی(خالق ِ زیبائیها) می خواهد بیشترجلوه گری کند تا مگرآتش ِ اشتیاق ِ درونی اندکی فروکش کند."بـُت" درادبیّاتِ عاشقانه استعاره از معشوق ِ زیباروی است."شیرین حرکات" : کسی که رفتارش دلـپـذیر است"دست فشـان" :بانشاط و درحال رقص. معنی بیت : ای معشوقِ خوش رفـتـارمن، عزم ِ جلوه گری کن و قـد و بـالای رعـنـای خودرا به من نشـان بـده تا من با مشاهده ی ِ زیبائیهای تو، بانشاط وسرور، رقص کنان دست ازهمه چیز(جان و جهان بشویم ).همچوصبحم یک نفس باقیست تادیدارتوچهره بنما دلبرا تاجان برافشانم چوشمعگرچه پـیـرم تـوشبی تنگ درآغوشم کـش تـا سحرگه زکنار تـوجوان بـرخیـزم معنی بیت : هرچندکه من سالخورده و پـیـر شده ام ، امّا اگرتوای معشوق زیباروی من،عنایت کنی ویک شب مـرا ازروی مهرومرحمت،در آغوش بـگـیـری ، هنگام سحرکه از کنار تـو بـلـنـد می شوم،می بینی که جوان شده ام.آری تنهادردنیای عشق است که چنین اتّفاقهای خارق العاده رُخ می دهد. عشق چنانکه زلیخا را جوان کرد نه تنها پیر وسالخورده راجوان می سازدبلکه ازمرگِ عاشق نیزجلوگیری می کند چنانکه حافظ هنوزازبسیاری بظاهر زندگان زنده تر است ! دردنیای عشق اسیری وبندگی آزادی ازهردوجهانست وگدای ِ کوی عشق، گوشه ی تاج سلطنت را ازسر فخرمی شکند!. عشق یک قصّه ای بیش نیست امّا ازهرزبان که بشنوی نامکرّراست! عجب علمیست علم هیئتِ عشقکه چرخ هشتمش هفتم زمین استروز مــرگـــم نـفــســی مُهلت دیدار بــده تـا چـو حـافـظ ز سـر جـان و جـهــان بـرخـیــزم "نـفـسـی" :لحظه ای، یک نفس ، معنی بیت : هنگام مرگ یک لحظه رُخصتِ دیـدارعنایت فرمای تا همانندِ حافظِ عاشق پیشه، به شکرانه ی این لطف ومرحمت، جانم را تقدیم کنم و دودست از جهان وهرچه دراوست بشویم.برای عاشق هیچ چیزدردناک وملال آورترازدوری معشوق نیست. عاشق فقط به لحظه ی دیدار ووصال می اندیشد وبس. اگرموقع جان سپردن دیدارمعشوق میّسرباشد مرگ نیزسهل وآسان خواهدبود.روز مـرگـم نفسی وعـده‌ی دیـدار بـده وانگهم تـا بـه لَحَـد فارغ و آزاد بـبـر

محور و مفهوم اصلی پیام خواجه شیراز در این غزل بیت: یا رب از ابر هدایت برسان بارانی/ پیشتر زان که چو گردی زمیان برخیزم میباشد؛ واقع امر این است که اگر نقطه اتکا انسان دنیای فانی و مناسبات مادی باشد، انسان از اصل خود دور و دورتر میشود تا جائیکه انسان به مرز از خود بیگانگی میرسد و فرآیند سیر تکاملی انسان رو به زوال و اضمحلال میرود، متاسفانه سرنوشت محتوم اغلب جوامع بشری امروز حکایت از از خود بیگانگی انسان دارد، حال خواجه شیراز ، لسان الغیب که چنان پیامبری راستین مدام با منبع وحی در ارتباط بوده است در کمال خلوص خاضعانه دست به درگاه حضرت حق برده و نجات انسان را پیش از نابودی از خداوند عز وجل طلب نموده است.

کو جوی از عقل و شعور و فهم و ادراک تاکند فهم چنین معنی والای وصال معشوق -از کجا فهم کند سرخی بی ذوق در این ابیات کز میان هر کلامش هوهوی مستانه می آید بگوش.

سلام.بهترین و زیباترین شرح و تفسیر و تعبیر و تاویل غزلیات خواجه شمس الدین محمد را سرور عزیزم رضا خان بیان داشته اند . دوست محترمی هم که بعنوان شرح سرخی بر حافظ ، اظهار لطف نموده در شرح غزل ، از ایشان هم ممنونم.دوستانی که صرف تعصب و تعلق خاطر کورکورانه به حافظ ، او را قدسی میدانند ، صد البته مختار بر این نظرند ولی تخطئه ی نظر دیگران بی دلیل و برهان فقط بواسطه ی علاقه به حافظ ، بهیچوجه پسندیدهی دوستداران حافظ نیست.تمام سعی حافظ بر مدار عشق به راستی و درستی ست . محدث گرامی در نوشته ی خود ، تلویحا خود را متخصص در عرفان معرفی نمودند یا لااقل بنده چنین استنباطی کردم.بسیار هم عالی ست.لطف کنند و از منظر عرفانی ، غزل فوق را برای دوستانی که خواجه شمس الدین را فردی زمینی با تمام مشخصات خاصه ی آدمیزاده میدانند ، شرح نمایند شاید نظرشان صائب باشد و این گروه از اشتباهی که در مورد حافظ دارند ، خارج شوند که اگر چنین شود خود بهترین خدمت به اهالب فرهنگ است.درود

به ولای تو که گر بنده خویشم خوانی  از سر خواجگی  کون و مکان برخیزم  ولا در اینجا به معنی پادشاهی ست ، خویش  یعنی آشنا ، اقوام نزدیک،  از یک جنس خواجگی  یعنی سروری  ، مهتری  کون و مکان یعنی ملک و ملکوت ، زمین و آسمانها   از بیت مطلع غزل ، مخاطب حافظ حضرت حق تعالی ، پادشاه ملک و ملکوت  است و در این بیت شکوه و جلال پادشاهی آن یگانه را  ضمان قرار داده ، عرضه میدارد  که اگر حضرت حق،  انسان را بنده  خویش (نقطه مقابل بیگانه ) و از جنس خود بخواند چه موهبت بی مانندی را به انسان هدیه داده است و با این موهبت الهی سزاوار است انسان به عنوان سروری کون  و مکان از جای برخیزد .   این سخن گزافی نیست زیرا که این خواجگی را از حضرت حق تعالی که انسان را خویش خطاب کرده بدست آورده است و حافظ با گنجاندن واژه بنده ،در عین یکی دانستن جان جانان با جان انسان بر بندگی انسان تاکید می ورزد تا  در عین این یگانگی جایگاه و شأن انسان را نیز به او یادآوری ‌کند و این خواجگی یا سروری  ذکر شده انسان را به وهم سوق ندهد .مولانا  نیز هنگامی که در مثنوی دفتر اول ، بخش ۳۳ در باره وحدت و یکی بودن کل هستی و نور واحد صحبت میکند ، در ادامه میفرماید ؛  شرح این را گفتمی  من از مری  ،،، لیک ترسم تا نلغزد خاطری نکته ها چون تیغ پولادست تیز ،،، گر نداری تو سپر واپس گریز  پیش این الماس بی اسپر میا ،،، کز بریدن تیغ را نبود حیا  زین سبب من تیغ کردم در غلاف ،،،، تا که کژ خوانی نخواند بر خلاف در اینجا حافظ با واژه   بنده ای که خویش حق تعالی ست مفهوم فوق  را به تمامی بیان میکند  . در ادامه معنی بیت،  در واقع  حافظ می‌فرماید حق تعالی چنین کرده است ، یعنی در  روز ازل و با عهد  الست ، پیمان خویشی  با انسان به امضا  رسانید و جان انسان را از جنس خود دانست   ،  انسان نیز با تایید و بلی گفتن خود بر این عهد نامه صحه گذاشت پس چه موهبت و عطیه ای بالاتر  از این میتواند  برای انسان رقم بخورد ؟و سوال اینجاست که چرا انسان قدر و منزلت خود نزد پروردگارش را قدر نمیداند . اگر  شاه یا امیری در کشوری کوچک که جسم است با عمر و قدرتی محدود  ، کسی را خویش و از جنس خود بداند  آن شخص شاهزاده است و سزاوار کرامت و بزرگی و این را افتخاری بزرگ برای خود و خاندان خود میداند ، پس چگونه است که انسان  این موهبت سلطان ملک و ملکوت را نادیده گرفته و با سایر انسانها  یگانگی را تجربه نکرده و با عشق به هستی و هم نوع خود نمی نگرد ؟!

این غزل را "در سکوت" بشنوید

خیلی بد بود! شاه شجاع رو حافظ تا صبح میخواست تنگ در آغوش بگیره!