توکسوپلاسموز یا توکسوپلاسموزیس یک بیماری انگلی است که توسط انگلی به همین نام ایجاد میشود. این بیماری در انسان و پرندگان ایجاد میشود. این بیماری به چند شکل می تواند ایجاد شود شکل اکتسابی، مادر زادی و چشمی. تشخیص ان هم توسط معاینات بالینی و آزمایشات انجام میشود. در ادامه با ما همراه باشید تا در مورد این بیماری بیشتر بدانید.
توکسوپلاسموز چیست
توکسوپلاسموز یا توکسوپلاسموزیس عبارت است از یک بیماری انگلی عفونی که توسط یک انگل یوکاریوت تک سلولی به نام توکسوپلاسما گوندی ایجاد میشود. این بیماری در انسان‌ها، برخی پستانداران و حتی پرندگان ایجاد میشود.
عفونت این انگل در افراد بالغ و سالم غالباً بدون علائم بالینی است. در برخی از افراد مبتلا به عفونت، علائمی خفیف مشابه آنفلوانزا همچون دردهای عضلانی و تورم در گره‌های لنفاوی برای هفته‌ها یا ماه‌ها دیده میشود. در تعداد کمی از بیماران مشکلات چشمی نیز مشاهده میشود. برخی از بیماران دارای دستگاه ایمنی ضعیف ممکن است دچار مشکلات عصبی چون عدم تعادل و هماهنگی عضلات و اعضای بدن شوند. شکل حاد بیماری ممکن است با تب و لنفوسیتوز همراه باشد. در شکل فوق حاد یا وخیم بیماری که به ندرت اتفاق می‌افتد علائم مغزی، پنومونی، درگیری عمومی عضلات و حتی مرگ بروز می‌کند. حدود نیمی از جمعیت جهان به این بیماری مبتلا می‌شوند اما معمولاً علائمی بروز نمی‌یابد. همچنین سالانه حدود ۲۰۰ هزار مورد توکسوپلاسموز حین بارداری رخ می‌دهد.
انگل به دو صورت جنسی و غیرجنسی تکثیر میشود و تکثیر جنسی آن فقط در بدن گربه سانان رخ می‌دهد.گربه‌ها علاوه بر میزبان اصلی در صورت مصرف گوشت و غذای آلوده به انگل می‌توانند به عنوان میزبان واسط نیز در چرخه زندگی انگل نقش ایفا کنند.
بروز بیماری و علائم
بیماری به چند شکل در انسان بروز می‌کند:
۱) توکسوپلاسموز اکتسابی: در این حالت از بیماری معمولاً افراد مبتلا فاقد علائم بالینی هستند. تک یاخته پس از ورود به بدن به غدد لنفاوی حمله نموده و سپس از طریق خون به اندام‌های مختلف مهاجرت و در داخل سلول‌ها تکثیر می‌یابد و در بافت‌های مختلف تبدیل به کیست می‌گردد. توکسوپلاسموز اکتسابی ممکن است به سه شکل لنفاوی، اگزانتماتیک و مغزی نخاعی تظاهر یابد.
۲) توکسوپلاسموز مادرزادی: در شکل مادرزادی با توجه به سن جنین در زمان ابتلا و میزان حفاظت آن به وسیله پادتن‌های مادری شدت بیماری متفاوت است. میزان این شکل از بیماری ۱–۵ مورد در هر هزار حاملگی می‌باشد. نوزادان آلوده شده مادرزادی می‌توانند سندرم‌های مشخصی همچون هیدروسفالی، میکروسفالی، کوریورتینیت، کلسیفیکیشن مغزی، اختلالاتی روانی، حرکتی و تشنج را نشان دهند. گاهی عوارض احشایی و عضلانی بروز می‌کند.
۵۸–۷۲ درصد نوزادان متولد شده در زمان تولد بدون علامت، ۱۰–۱۳ درصد دارای اختلالات متوسط تا شدید بینایی، ۸–۱۰ درصد دارای ضایعات شدید چشمی و مغزی و ۵–۱۵ درصد نوزدان می‌میرند.
ابتلا مادر در سه‌ماهه آخر بارداری معمولاً با عوارض خفیف تری در نوزاد همراه است.
توکسوپلاسموز مادرزادی تنها درصورتی بروز می‌کند که مادر در طی دوران آبستنی به انگل آلوده شود.
۳) توکسوپلاسموز چشمی: اگر توکسوپلاسموز مادرزادی حالت مزمن پیدا کند این شکل از بیماری دیده میشود.
ضایعات بیشتر موضعی و محدود بوده و اعتقاد بر این است ضایعات چشمی به دنبال پاره شدن کیست انگل در شبکیه به وجود می‌آیند. این شکل بیماری در سنین ۱۰–۲۰ سال بروز می‌کند و به ندرت در افراد مبتلا به توکسوپلاسموز اکتسابی دیده میشود.
انتقال بیماری
توکسوپلاسما گوندی معمولاً از طریق یکی از روش‌های زیر انتقال می‌یابد:
از طریق دهان و خورده شدن اتفاقی انگل:
مصرف گوشت‌های خام یا کم پخته شده به خصوص گوشت خوک و بره یا انتقال از طریق تماس با اشیا مرتبط با گوشت آلوده مثل چاقو و ظروف
مصرف میوه و سبزیجات شسته نشده که در تماس با مدفوع گربه آلوده بوده‌اند
تماس با مدفوع یا اشیا و وسایل و ظرف خاک گربه آلوده به انگل و خورده شدن اتفاقی انگل یا کیست آن
مصرف شیر و لبنیات غیر پاستوریزه به خصوص شیر بز
مصرف آب تصفیه نشده و آلوده به کیست یا انگل
مصرف غذاهای دریایی خام
انتقال خون آلوده از بیمار به فرد سالم که به ندرت اتفاق می‌افتد.
انتقال مادرزادی: بیشتر در انسان مطرح است ولی در گربه‌ها نیز دیده میشود ولی خیلی معمول نیست.
انتقال بیماری به صورت فرد به فرد از طریق تماس‌های عادی رخ نمی‌دهد.
تشخیص
روش‌های تشخیصی متعددی برای این بیماری تعریف شده‌است اما تشخیص قطعی و سریع این بیماری نسبتاً دشوار است. روش‌ها شامل شرح حال طبی، معاینه فیزیکی، بررسی‌های آزمایشگاهی خون و بافت‌ها و روش‌های مولکولی و سرم‌شناسی یا ترکیبی از این‌ها می‌باشد. در خون معمولاً سطح آنتی‌بادی علیه توکسوپلاسما (پادتن M و پادتن G) اندازه‌گیری میشود. انگل همچنین در خون، مایع آمنیوتیک و مایع مغزی نخاعی حضور داشته و با روش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) قابل شناسایی است اما ممکن است که انگل در بدن به صورت کیست درآمده و از این روش قابل شناسایی نباشد.