بیماری سل یا توبرکولوزیس، یک نوع بیماری عفونی است که ریه را درگیر می کند. این بیماری سابقه ای طولانی داشته و یکی از ده بیماری با بیشترین آمار مرگ و میر در جهان است. با رعایت برخی از نکات این بیماری در بسیاری از موارد امکان درمان و پیشگیری را داراست. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بیماری سل در ادامه مطلب با بخش سلامت تاریخ ما همراه باشید.
وقتی فرد مبتلا به سل سرفه ، عطسه و یا صحبت می کند ، سل از طریق هوا پخش می شود. اگر در معرض دید و پخش ذرات سرفه و عطسه قرار گرفتید ، باید برای آزمایش به پزشک مراجعه کنید. یادداشت برداری قبل از مراجعه و همچنین همراهی با یکی از اعضای خانواده یا دوست قابل اعتماد ، می تواند در اولین ملاقات با پزشک به شما کمک کند.در صورت داشتن سیستم ایمنی ضعیف ، احتمال ابتلا به سل بیشتر است.
چگونه سل بر بدن شما تأثیر می گذارد؟
سل ناشی از باکتریوم M است. هنگامی که فرد آلوده به بیماری سل سرفه و یا عطسه کند باکتری را به فرد دیگری منتقل می کند و یا آن را از طریق هوا پخش می کند که ممکن است توسط دیگران تنفس شود.
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض فرد مبتلا به سل باعث انتقال بیماری می‌شود در نتیجه طول می کشد تا بیماری به شخص دیگری سرایت کند، بنابراین شما معمولاً از خانواده نزدیک یا همکار خود مریض می شوید . هنگامی که باکتری را استنشاق کردید ، باکتری در بافت ریه جای می گیرد.
گاهی افراد سالم مبتلا به سل نهفته می‌شوند ، این بیماری تا ماهها یا سالها بعد ، در زمانی که سیستم ایمنی بدن به دلایلی ضعیف شود ، ممکن است فعال نشده باقی بماند. اما ، افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سل فعال قرار دارند. هنگامی که آنها باکتری را تنفس می کنند ، در ریه های آنها مستقر می شود و رشد می کند زیرا سیستم ایمنی بدن آنها نمی تواند با عفونت مبارزه کند. در این موارد ، بیماری سل ممکن است ظرف چند روز یا چند هفته پس از عفونت بروز کند.
هنگامی که یک فرد به بیماری سل فعال مبتلا می شود ، به این معنی است که باکتری های سل در حال حمله به ریه (ها) یا سایر قسمت های بدن مانند غدد لنفاوی ، استخوان ها ، کلیه ها ، مغز ، ستون فقرات و حتی پوست هستند. در ریه ها ، باکتری های سل از طریق سیستم خونی یا لنفاوی به قسمت های مختلف بدن منتقل می شوند.
چه کسی در معرض سل قرار دارد؟
احتمال ابتلا به میکروب سل به افرادی که از نزدیک با دیگران آلوده در ارتباط هستند ، بیشتر است. این افراد شامل:
- خانواده و دوستان شخصی که در مناطقی از جهان با میزان بالای سل از جمله هند و مناطقی از آسیا و آفریقا آلوده می شود.
- افراد در گروههایی که میزان انتقال سل بسیار بالا دارند ، از جمله بی خانمان ها ، مصرف کنندگان مواد مخدر به صورت تزریقی و افرادی که مبتلا به ویروس HIV هستند
- مراکز اقامتی که در معرض خطر هستند مانند بیمارستان ها ، پناهگاه های بی خانمان ها، مراکز درمانی ، آسایشگاه ها
- نوزادان و کودکان خردسال و افراد مبتلا به بیماریهای مزمن مانند دیابت یا بیماری کلیوی ، افراد گیرندگان پیوند اعضا، بیماران سرطانی تحت شیمی درمانی.
کشورهایی که بیشترین مبتلایان به سل را دارند شامل آمریکای شمالی، آفریقا ،افغانستان ،پاکستان هندوستان و بنگلادش
علائم سل
فرد مبتلا به این بیماری ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد . ممکن است شما به این بیماری مبتلا باشید ، اما باکتری های موجود در بدن شما هنوز آسیبی نزده باشند. بعد از فعال شدن این بیماری علائم عبارتند از:
- سرفه ای که بیش از سه هفته طول بکشد
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن غیر عادی و ناگهانی
- تعریق شبانه
- تب و لرز
ممکن است بیمار علائم دیگری که مربوط به عملکرد یک ارگان یا سیستم خاصی که تحت تأثیر قرار گرفته است را تجربه کنند. سرفه کردن خونی علائم سل در ریه ها است.درد استخوان ممکن است به این معنی باشد که باکتری به استخوانهای شما حمله کرده است.این علائم ممکن است به علت سایر بیماری ها باشند ، بنابراین دیدن یک پزشک متخصص بسیار اهمیت دارد و به آنها اجازه می دهد که بفهمند آیا مبتلا به این بیماری هستید یا خیر؟
روش تشخیص بیماری
پزشک با پرسیدن سوالاتی درباره تاریخچه بیمار شروع خواهد کرد تا تشخیص دهد که آیا شما در معرض این بیماری قرار گرفته اید یا خیر. در طی معاینه بدنی ، آنها از گوشی برای گوش دادن به ریه های شما و بررسی غدد لنفاوی در گردن برای تورم استفاده می کنند. اگر پزشک مشکوک به این بیماری باشد، ممکن است از شما درخواست انجام آزمایش پوستی یا آزمایش خون را بدهد.
آزمایش پوست با تزریق مقدار کمی مایعات به نام توبرکولین به پوست در بازو انجام می شود. به شما گفته می شود كه در طی 48 تا 72 ساعت به مرکز درمانی مراجعه کنید تا کادر مراقب درمانی بازو را بررسی كنند تا ببیند كه آیا برجستگی یا افتادگی (ضخیم شدن) در پوست ایجاد شده است یا خیر. ممکن است این کار کادر درمانی کمی احساس ناخوشایندی در شما ایجاد کند. کادر مراقب درمانی با ضرباتی که وارد می‌کند استحکام را اندازه گیری کرده و به شما می گوید واکنش شما نسبت به آزمایش مثبت است یا منفی. اگر مثبت باشد ، معمولاً به این معنی است که به باکتری سل آلوده شده اید. اما این آزمایش نمیتواند بگوید که آیا شما به بیماری فعال سل مبتلا شده اید یا خیر. تست پوست 100٪ دقیق نیست ، به این معنی که ممکن است اشتباه فاحش منفی یا مثبت کاذب باشد ، بنابراین پزشک شما ممکن است بدون در نظر گرفتن نتیجه ، آزمایش های بعدی را تجویز کند.
آزمایش خون سل نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن شما به باکتری که باعث سل می شود را اندازه گیری می کند. از این اطلاعات برای تأیید دقیق تر یا رد سل غیرفعال یا فعال استفاده می شود.
اگر آزمایش پوست یا آزمایش خون دارای ابهاماتی باشد، نیاز به تجزیه و تحلیل بیشتر است در این صورت ممکن است لازم باشد سی تی اسکن ریه ها را انجام دهید. همچنین ممکن است خلط شما را از نظر وجود باکتری ها بررسی کنند .این آزمایشات می تواند یک تا دو ماه برای دستیابی به نتایج به طول انجامد.
چگونه سل غیرفعال(پنهان) درمان می شود؟
اگر به سل مبتلا شده اید ، اما به بیماری فعال سل مبتلا نیستید ، باید پیشگیری کنید. این روش پیشگیری در صورت فعال شدن بیماری، میکروب هایی که می توانند مشکل ایجاد کنند را از بین می برد. شایعترین روش پیشگیری از درمان ، دوز روزانه آنتی بیوتیک ایزونیازید (INH) است که به عنوان یک قرص روزانه به مدت شش تا نه ماه مصرف می شود. اگر سل نهفته دارید باید بدانید این نوع از بیماری مسری نیست.
چگونه سل فعال درمان می شود؟
اگر مبتلا به بیماری سل فعال باشید ، احتمالاً به مدت شش تا 12 ماه با ترکیبی از داروهای ضد باکتری درمان می شوید. متداول ترین درمان سل فعال ، ایزونیازید INH در ترکیب با سه داروی دیگر ریفامپین ، پیرازامین آمید و اتامبوتول است. ممکن است فقط چند هفته پس از شروع مصرف دارو احساس بهتری داشته باشید اما درمان سل خیلی بیشتر از سایر عفونت های باکتریایی طول می کشد. شما باید همانطور که پزشک مشخص کرده است به مصرف داروهای خود ادامه دهید درغیر این صورت بیماری دوباره برمیگردد و در آینده زمان سخت تری برای مبارزه با این بیماری خواهید داشت و بیماری را به دیگران منتقل می کنید. عدم تکمیل دوره درمان شما همچنین می تواند بیماری سل را مقاوم به دارو کند و اثر منفی داشته باشد.
سل مقاوم به دارو
سل مقاوم به دارو به این معنی است که برخی از داروهایی که در ابتدا برای درمان سل استفاده می شود ، دیگر قادر به مبارزه با میکروب سل در بدن نخواهند بود. سلی که به بیش از یک دارو مقاوم است MDR TB نامیده می‌شود که بسیار خطرناک است درمان این نوع سل بسیار طولانی تر بوده و 20 تا 30 ماه طول می کشد و ممکن است بیمار عوارض جانبی بیشتری را تجربه کند.
مدیریت سل
شما باید داروی خود را تمام کرده و داروها را دقیقا مطابق تجویز مصرف کنید. اگر خیلی زود مصرف داروها را متوقف کنید ، می توانید دوباره بیمار شوید . علاوه بر این ، با استفاده نادرست از داروها ، میکروب های سل (TB) که هنوز زنده هستند ممکن است به دارو مقاوم شده و باعث می شوند دفعه بعد بهتر شدن برای شما سخت شود. زمانی که در حال درمان بیماری سل فعال هستید ، برای اطمینان از معالجه شما به بررسی های منظم نیاز خواهید داشت.
عوارض داروها
همه افراد متفاوت هستند ، اما عوارض جانبی در مصرف داروها وجود دارد ، از جمله:
درد معده ، حالت تهوع و استفراغ، از بین رفتن اشتها ،احساس بی حسی در دستان و پاها ، بثورات پوستی یا کبودی،زردی پوست، تغییر در بینایی یا تاری دید چشم، ادرار رنگی و تیره رنگ ، خستگی و تب را به مدت سه روز و یا بیشتر.
مهم است که با مشاهده علائم غیر معمول در هنگام مصرف دارو پیشگیری فوراً به پزشک مختصص خود اطلاع دهید. داروهای سل می تواند برای کبد شما سمی باشد و عوارض جانبی شما ممکن است علامت هشدار دهنده آسیب کبدی باشد. اگر احساس سوزن سوزن شدن و بی حسی دارید ، پزشک ممکن است در حین درمان ، مکمل ویتامین B6 را تجویز کند. اگر عوارض جانبی شما جدی باشد ممکن است پزشک داروهای سل را نیز تغییر دهد.
جلوگیری از انتشار بیماری
اگر به بیماری فعال سل مبتلا باشید ، قبل از اینکه اطمینان حاصل شود که باکتری سل را به دیگران منتقل نمی کنید و تا زمانی که پزشک و پرستاران مراقب درمانی به شما نگویند که به امور روزمره خود بازگردید ، لازم است که ارتباط خود را به حداقل میزان برسانید و به محل کار یا مدرسه نروید و از تماس نزدیک با هر کس خودداری کنید.
فقط در یک اتاق خواب تنها بخوابید. اتاقتان دارای تهویه هوایی مناسبی باشد تا میکروب سل در اتاق نماند و به شخص دیگری منتقل نشود. داروی خود را دقیقاً به همان صورت که تجویز کرده‌اند مصرف کنید. هنگامی که سرفه می کنید ، عطسه می کنید و می خندید ، دهان خود را با یک دستمال بپوشانید سپس دستمال آلوده را درون یک کیسه بسته قرار دهید و آن را دور بیندازید.
باسیل کالمته-گورین (BCG) یک واکسن برای بیماری سل (TB) است. این واکسن به طور گسترده در ایالات متحده مورد استفاده قرار نمی گیرد ، اما اغلب به نوزادان و کودکان در کشورهای دیگر که سل در آنها شایع است ، داده می شود. BCG همیشه افراد را از ابتلا به سل محافظت نمی کند. واکسن BCG از باکتری های سل ضعیف شده ساخته شده است. از آنجا که باکتریهای موجود در واکسن ضعیف هستند ، باعث می شود سیستم ایمنی بدن در برابر بیماری محافظت کند.
واکسن 70 تا 80٪ در برابر شدیدترین انواع سل مانند مننژیت سل در کودکان موثر است. واکسیناسیون BCG به ندرت به افراد بالای 16 سال داده می شود زیرا در بزرگسالان خیلی خوب عمل نمی کند.اما به بزرگسالان 16 تا 35 ساله که از طریق کارشان در معرض ابتلا به سل هستند ، داده می شود .واکسیناسیون BCG به صورت تزریق در بازوی فوقانی انجام می شود.واکسیناسیون معمولاً جای زخم کمی دارد.