احتمالا برای شما یا اطرافیانتان پیش آمده است که در زمان هضم غذا، خوردن قرص یا خوردن مواد خوراکی دیگر در گلویتان گیر کرده باشد و احساس خفگی به شما دست دهد. اما در هنگام مواجهه با این مشکل باید چه کرد؟ در این مطلب از بخش سلامت وبسایت تاریخ ما به این موضوع می پردازیم.
عمل بلع یا قورت دادن فرایندی پیچیده است، زمانی که شما غذا می‌خورید، چیزی در حدود 50 جفت ماهیچه و تعداد زیادی عصب با هم کار می‌کنند تا غذا از دهان به سمت معده حرکت کند. در جریان این فرایند گاهی مشکلی به وجود می آید و احساس گیر کردن غذا در گلو به وجود می آید.
زمانی که یک لقمه غذای جامد را در دهان می‌گذارید، این فرایند سه مرحله‌ای آغاز می‌شود:
- جویدن غذا را برای عمل بلع آماده می‌کند. در جریان جویدن، غذا با بزاق دهان مخلوط شده و به صورت یک توده‌ی فشرده‌ی خمیری و مرطوب در می آید.
- زمانی که زبان غذا را به قسمت عقبی گلو می‌راند، واکنش بلع آغاز می‌شود. در جریان این مرحله، نای محکم بسته می‌شود و تنفس متوقف می‌شود. این کار اجازه‌ی ورود غذا به لوله‌ی تنفسی را نخواهد داد.
- غذا وارد مری شده و بعد از آن مسیرش را در لوله‌ی گوارشی ادامه می‌دهد.
زمانی که فرد احساس می‌کند این فرایند به خوبی پیش نرفته، در واقع موقعی است که غذا در مری گیر کرده است. در این شرایط تنفس فرد دچار مشکل نمی‌شود، چرا که نای بسته شده و غذا وارد دستگاه گوارش شده است. در این شرایط فرد ممکن است به سرفه بیفتد.
علائم گیر کردن غذا در مری بلافاصله بعد از به وجود آمدن شدیدتر می‌شود. درد شدید سینه بسیار رایج است. از طرفی دیگر فرد میتواند ترشح زیاد آب از دهان را تجربه کند. با این همه همیشه راهی برای رهایی از این موقعیت در خانه وجود دارد.
چگونه چیزی را که در گلو گیر کرده دربیاوریم؟
برای خارج کردن غذای گیر کرده در گلو و مری روش‌های زیر به خروج غذاهایی که در خود مری گیر کرده‌اند، کمک می‌کنند:
روش کوکا کولا
پژوهشگران معتقدند که خوردن یک قوطی نوشابه‌ی گازدار سیاه و یا هر گونه نوشیدنی گاز دار دیگر به حرکت غذای گیر کرده در گلو کمک می‌کند. این ساده‌ترین روش برای زمانی است که غذایی در گلو گیر می‌کند.
با وجود اینکه محققان هنوز به درستی نمی‌دانند که چرا نوشابه‌های گازدار به خروج مواد غذایی گیر کرده کمک می‌کند، ولی به نظر می‌رسد که کربن دی اکسید موجود در نوشابه غذا را تجزیه می‌کند. از طرفی زمانی که نوشابه وارد معده می‌شود هم گاز تولید می‌کند و گاز تولید شده هم به تجزیه‌ی غذا کمک می‌کند.
بعد از اینکه غذایی در گلو گیر کرد، به سرعت چند قوطی نوشابه یا آب گازدار بنوشید.
داروی سمیتیکون
داروهای ضد درد گاز معده ممکن است به تجزیه‌ی غذاهای گیر کرده در مری کمک کنند. داروهایی همچون سمیتیکون (simethicone) شامل ترکیباتی هستند که تولید گاز معده را آسان‌تر می‌کند. این گاز به مری فشار وارد کرده و در نتیجه غذای گیر کرده در مری حرکت می‌کند.
آب
یک جرعه بزرگ آب به شستن غذای گیر کرده در مری کمک می‌کند. به طور معمول بزاق دهان به اندازه‌ی کافی به لیزخوردن غذا و پایین رفتن آن در دستگاه گوارش کمک می‌کند. اگر غذا به خوبی جویده نشود، ممکن است خشک بماند. اگر فرد به صورت مرتب آب بنوشد، غذای گیر کرده به راحتی پایین خواهد رفت.
یک لقمه غذای نرم
شاید بلعیدن غذایی دیگر در حالی که غذایی در گلو گیر کرده، کار چندان راحتی نباشد، ولی قورت دادن یک لقمه‌ی جدید به پایین رفتن لقمه‌ی گیر کرده کمک خواهد کرد. یک تکه نان را با شیر یا آب خیس کرده و یک گاز کوچک از آن را قورت دهید.
علاوه بر نان خیس شده در شیر یا آب می‌توان موز را هم امتحان کرد، بافت نرم موز به پایین رفتن لقمه‌ی گیر کرده در گلو کمک می‌کند.
آلکا – سلتزر یا جوش شیرین
داروی گازداری همچون آلکا – سلتزر (Alka-Seltzer) ممکن است به خورد شدن غذای گیر کرده در گلو کمک کند. این داروها در آب حل می‌شوند و ساختاری شبیه نوشابه‌های گازدار ایجاد می‌کنند و حباب‌های آن‌ها به تجزیه‌ی غذا و ایجاد فشار برای حرکت لقمه‌ی گیر کرده کمک می‌کند.
اگر این دارو در دسترس نباشد، می‌توان مقداری جوش شیرین یا سدیم بیکربنات را در آب حل کرد. این ماده هم به مانند آلکا – سلتزر عمل می‌کند.
کره
گاهی لازم است که سطح مری بیش‌تر از حالت معمول لیز و لزج شود. با وجود اینکه ممکن است ناخوشایند باشد، یک قاشق غذا خوری کره بخورید، کره سطح مری را مرطوب کرده و کمک می‌کند تا غذا به راحتی به سمت معده حرکت کند.
منتظر ماندن
غذاهایی که در گلو گیر می‌کنند، معمولاً خود به خود رد می‌شوند، کافی است که اندکی به آن‌ها زمان بدهیم. به بدن فرصت دهید تا خود به این مشکل رسیدگی کند.
کمک خواستن از پزشک
اگر قادر به بلع لقمه‌های غذا نیستید و احساس ناراحتی می‌کنید، هر چه سریع‌تر از پزشک کمک بخواهید. اگر ناراحتی خاصی ندارید ولی غذا هنوز در گلو گیر کرده است و بعد از گذشت 24 ساعت خارج نشده است، باید اندوسکوپی انجام دهید. بعد از آن امکان آسیب به لایه‌ی پوشاننده‌ی مری وجود دارد. برخی پزشکان توصیه می‌کنند که این کار تا 6 الی 12 ساعت بعد انجام شود، این کار امکان آسیب را کاهش داده و فرایند خروج ماده‌ی غذایی گیر کرده را آسان‌تر می‌کند.
در جریان انجام اندوسکوپی پزشک قادر به تشخیص عوامل زمینه‌ای نهفته‌ی احتمالی است.
اگر مرتب غذا در گلوی شما گیر می‌کند باید به پزشک مراجعه کنید.یکی از دلایل معمول آن تنگ شدن مری به علت آسیب یا زخم بافتی یا بیماری استریکچر مری (esophageal stricture) است. پزشک متخصص با استنت گذاری یا با انجام روش‌های منبسط کننده میتواند اسریکچر و یا تنگی مری را درمان کند.
نکات مهم در مورد گیر کردن چیزی در گلو
گیر کردن غذا در گلو ممکن است آزاردهنده و دردناک باشد. اگر تکرار شود حتماً با پزشک در مورد دلایل احتمالی صحبت کنید. در غیر این صورت باید در خانه با روش‌های در دسترس خود را درمان کنید.
هنگام غذا خوردن بسیار مراقب باشید، چرا که این فرایند ساده گاهی بسیار تهدید کننده خواهد بود. به سرعت غذا نخورید، غذاها را به صورت لقمه‌های کوچک بخورید، زمانی که در حالت طبیعی نیستید غذا نخورید.
گیر کردن قرص در گلو
گیر کردن قرص در گلو ترسناک است زیرا قرص میتواند در نای و راه هوایی بیفتند ، اما اصولا اینطور نیست به ندرت به خدمات فوریت‌های پزشکی نیاز خواهد شد.
هنگام گیر کردن قرص در گلو چه کنیم؟
این موارد را بدانید:
اگر شخص قادر به نفس کشیدن نباشد
اگر خوردن قرص باعث انسداد راه هوایی فرد شده و او قادر به نفس کشیدن نباشد بلافاصله مانور هایملیخ یا روش 5 و 5 را اجرا کنید. اگر به این روش‌های امدادی آشنایی ندارید، با اورژانس تماس بگیرید.
طبق دستورالعمل‌های سازمان صلیب سرخ جهانی برای انجام روش 5 و 5 هم شناخته می‌شود به این روش عمل کنید:
- پشت شخص ایستاده و یک بازو را دور سینه‌ی فرد حلقه کنید در حالی که کمر فرد جلویی را خم کرده‌اید
- با کمک قسمت پایینی کف دست 5 ضربه به کمر فرد بین استخوان کتف وارد کنید
- بعد از آن دست مشت کرده‌ی خود را بالای ناف فرد قرار دهید
- دست دیگر را دور کمر فرد حلقه کرده و دست مشت شده را بگیرید
- 5 بار با فشاری محکم به شکم فرد به سمت بالا فشار وارد کنید
- این چرخه را تا زمان بیرون آمدن قرص ادامه دهید
برای انجام مانور هایملیخ به این روش عمل کنید
- پشت شخص ایستاده و بازوهای خود را دور کمر او حلقه کنید
- فرد را کمی به سمت جلو خم کنید
- دست مشت کرده‌ی خود را بالای ناف فرد قرار دهید
- از دست دیگر برای نگه داشتن مچ دست مشت شده استفاده کنید
- با دست خود به شکم فرد به سمت بالا فشار وارد کنید
- این کار را در صورت نیاز 5 بار تکرار کنید
اگر شخص بیهوش است، او را روی زمین در حالت دراز کش قرار داده و با انگشت خود راه هوایی او را تمیز کنید.
اگر شخص تنها باشد
اگر تنها هستید و قرص در گلویتان گیر کرده و قادر به نفس کشیدن نیستید به این روش عمل کنید:
- یک دست خود را مشت کنید و آن را روی شکم در قسمت بالایی ناف قرار دهید
- با دست دیگر خود دست مشت زده را محکم بگیرید
- روي جسمي ثابت و افقي (مانند لبه ميز، صندلي، نرده، …) خم شويد و شكمتان را با حركات سريع به لبه جسم فشار دهيد.
- مشت دست خود با سرعت به داخل شکم و به سمت بالا حرکت دهید.
اگر شخص سرفه کند
اگر فرد سرفه می‌کند، به این معنی است که راه هوایی 100 درصد بسته نیست. فرد باید تا بیرون آمدن قرص به سرفه ادامه دهد.
اگر قرص در گلو و مری گیر کند نباید بگذاریم همان جا بماند تا حل شود، چرا که میتواند به لایه پوشاننده‌ی آن ناحیه صدمه زده و باعث التهاب مری یا ازوفاژیت شود. این بیماری خود باعث ایجاد مشکلات دیگری می‌شود که یکی از آن‌ها بازگشت اسید معده به مری یا ریفلاکس گاستروازوفاژیال، عفونت و جراحت است و میتواند باعث بلع دشوار و دردناک شود.
می‌توان از این روش استفاده کرد:
- قرار دادن آب در دهان
- قورت دادن
آب به حرکت قرص در مسیر مری کمک می‌کند و دراز کشیدن باعث شل شدن گلو و حرکت قرص می‌شود. بهتر است که به همراه یک قرص یک لیوان کامل آب نوشیده شود.
چرا قرص در گلو گیر می‌کند
در بیش‌تر مواقع به دلیل به اندازه‌ی کافی مرطوب نبودن گلو، قرص راه خود را به سمت پایین پیدا نمی‌کند و در این ناحیه گیر می‌کند. بلع انواع قرصها و کپسول‌ها بدون وجود مایعات دشوار است.
قرصها معمولاً در عضله‌ی حلقوی دهانه مری یا دریچه‌ی فوقانی مری گیر می‌کنند. افرادی که دچار اختلالات مری هستند در بلع قرصها مشکلات زیادی دارند.
کودکان کوچک و افراد مسن بیش‌ترین افرادی هستند که در هنگام قورت دادن قرص دچار مشکل می‌شوند.
پیشگیری از گیر کردن قرص در گلو
برای پیشگیری از گیر کردن قرص در گلو می‌توان این کارها را انجام داد:
- قرص را به همراه نوشیدن مقدار کافی از مایعات میل کنید. آب نوشیدن قبل، در حین و بعد از خوردن قرص کمک می‌کند تا قرص درون گلو گیر نکند.
- برای دادن فضای کافی به ماهیچه‌های گلو سر خود را اندکی به جلو خم کنید
- اگر لازم به مصرف قرص در حالت ناشتا نباشد، آن را به همراه پوره‌ی سیب، دسرهای ژله‌ای و یا ماست مصرف کنید
- برخی از قرصها امکان حل شدن در آب یا مواد غذایی را داشته و می‌توان آن‌ها را به این شکل مصرف کرد. اما پیش از انجام این کار حتماً با پزشک داروساز مشورت کنید.
برای گیر کردن غذا در گلو، چه زمانی باید از خدمات فوریت‌های پزشکی کمک گرفت؟
سالانه هزاران نفر بر اثر خفگی جان خود را از دست می‌دهند. این مسئله به صورت خاص در میان کودکان کم سن و سال و افراد بزرگسال بالای 74 سال شایع‌تر است. خفگی زمانی اتفاق می افتد که غذا و یا جسمی خارجی در نای و راه هوایی گیر کرده و لوله‌ی هوایی و جریان هوا را مسدود کند.
زمانی که فرد در حال خفگی است، این علائم را نشان می‌دهد:
- قادر به صحبت کردن نیست.
- قادر به نفس کشیدن نبوده یا تنفس او با تولید صدا همراه است.
- زمانی که تلاش می‌کند تا نفس بکشد، صداهایی جیغ مانند تولید می‌کند.
- سرفه‌ی شدید یا ضعیف
- تغییر رنگ صورت به رنگ‌های قرمز یا آبی و یا رنگ پریدگی
- از دست دادن هوشیاری
خفگی کشنده است و باید هر چه سریع‌تر فوریت‌های پزشکی را در مورد آن انجام داد. در صورت برخورد با این پدیده هر چه سریع‌تر با اورژانس تماس بگیرید و تا زمانی که تکنسین‌های فوریت‌های پزشکی سر بزنند به سرعت مانور هایملیخ (Heimlich maneuver) یا احیای قلبی و عروقی را با ماساژ قلبی را انجام دهید.