تراخم یا تراکوما یک بیماری عفونی مسری است كه هر دو چشم را درگیر می‌كند و بالقوه کور کننده است. سازمان بهداشت جهانی تراخم را به عنوان یکی از بیماری‌های گرمسیری فراموش شده و مهمترین علت نابینایی عفونی در جهان طبقه‌بندی کرد. تراخم باعث ضعف بینایی 1.8 میلیون نفر در جهان شده است که از بین این افراد، 450 هزار نفر نابینا هستند. با غربالگری و درمان به موقع با آنتی‌بیوتیک و جراحی، کوری ناشی از تراخم قابل پیشگیری است.
تراخم چیست؟
تراخم یک عفونت باکتریایی مسری است که سطح هر دو چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. باکتری به نام Chlamydia trachomatis باعث ایجاد تراخم می‌شود. علائم اولیه تراخم در طی پنج تا 12 روز پس از قرار گرفتن در معرض باکتری ظاهر می‌شوند. این علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد: خارش خفیف و تحریک چشم و پلک‌ها و ترشح از چشم که با پیشرفت عفونت، باعث ایجاد درد در چشم و تاری دید می‌شود.
در مراحل اولیه، تراخم باعث التهاب ملتحمه (ایجاد چشم قرمز) نیز می‌شود. اگر عفونت درمان نشود، زخم و جوشگاه (اسکار) در داخل پلک ایجاد می‌شود که منجر به چرخش مژه‌ها به سمت داخل چشم می‌شود؛ به این بیماری تریشیازیس گفته می‌شود. مژه‌ها در برابر قرنیه -قسمت شفاف و گنبدی شکل جلوی چشم- مانند برس قرار می‌گیرند و باعث خراشیده شدن آن می‌شوند. این تحریک مداوم، قرنیه را کدر می‌کند و می‌تواند منجر به ایجاد زخم هایی قرنیه و کاهش بینایی شود. مبتلا شدن به تراخم برای یک دوره به ندرت مشکلات جدی ایجاد می‌کند.
چشم‌پزشکان فکر می‌کنند که ابتلا به عفونت‌های مکرر منجر به زخم شدن و ایجاد عوارض کور کننده تراخم می‌شود. به طور کلی، سال‌ها طول می‌کشد تا تراخم باعث کاهش بینایی شود.
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) ، در حال حاضر حدود 1.9 میلیون نفر در سراسر جهان نابینا هستند یا به دلیل تراخم دچار اختلال بینایی هستند و همچنان در 44 كشور به عنوان یك مشكل بهداشت عمومی شناخته می‌شود. این بیماری معمولاً در جوامع با بهداشت ضعیف و عدم دسترسی به آب تمیز اتفاق می‌افتد و مهمترین عامل عفونی نابینایی قابل پیشگیری در جهان است. تقریباً 21 میلیون نفر در جهان به تراخم فعال مبتلا هستند. اکثر مبتلایان، کودکان بین 3-6 سال هستند. این بیماری عمدتا در سرزمین‌های خشک نزدیک به خط استوا دیده می‌شود و بیشترین تعداد مبتلایان در کشورهای جنوب صحرای آفریقا وجود دارند.
علائم ونشانه‌های بیماری تراكوما یا تراخم چیست؟
علائم بیماری تراخم شامل سوزش چشم به دنبال جراحت قرنیه، درد، حساسیت به نور و کاهش بینایی است. نشانه‌های بیماری شامل وجود فولیکول، قرمزی ، زخم و اسکار و کدورت قرنیه در معاینه است که در پنج مرحله ذکر شده در بالا شرح داده شده است.
از دست دادن بینایی ناشی از تراخم ممکن است به طور ناگهانی اتفاق بیفتد یا با گذشت زمان و به تدریج ایجاد شود. کاهش بینایی می‌تواند کامل باشد (شامل هر دو چشم) یا جزئی. در کاهش بینایی جزئی علائم ممکن است فقط در یک چشم و یا حتی فقط قسمت‌های خاصی از میدان بینایی وجود داشته باشد.
علت ایجاد بیماری تراخم چیست؟
باکتری مسئول تراخم Chlamydia trachomatis است.Chlamydia trachomatis انواع مختلفی دارد. انواع A ، B ، Ba و C باعث ایجاد تراکوم کورکننده می‌شوند. انواع دیگر این باکتری با عفونت کلامیدیا مقاربتی ارتباط دارند. در شرایط زندگی که سرویس بهداشتی نامناسب، منابع آب ناپاک وجود دارند و عدم شستشوی منظم صورت باعث می‌شود که باکتری‌ها چشم افرادی را که در مناطق اندمیک یا بومی تراکم زندگی می‌کنند، بارها و بارها آلوده شوند. این فرم فعال بیشتر در كودكان كوچك شایع است كه آن را به نزدیك‌ترین افراد مانند خواهر و برادر، همبازی‌ها و مراقبان منتقل می‌كنند. در میان بزرگسالان، در زنانی که از کودکان مراقبت می‌کنند بیماری تراخم فعال شیوع بیشتری دارد.
چگونه تراخم تشخیص داده می‌شود؟
اگرچه آزمایش‌هایی برای شناسایی باکتری‌ها وجود دارد، پزشکان در درجه اول با معاینه چشم و پلک‌های فرد بیمار، تراکوما یا تراخم را تشخیص می‌دهند. کارکنان مراکز بهداشتی در مورد روش‌های ابتدایی معاینه سلامت چشم آموزش دیده‌اند و می‌توانند با کمک یک ذرهبین سبک و ساده، پنج مرحله تراخم کورکننده را تشخیص بدهند.
همچنین چشم پزشک شما می‌تواند بیشتر موارد التهاب ملتحمه را از طریق معاینه چشم تشخیص دهد. اگر شما سابقه سفر به کشوری که تراخم در آن شایع است را داشته‌اید، ممکن است او یک نمونه از سطح چشم شما بگیرد. برای این کار، پزشک چشم شما را بی‌حس کرده و روی سطح آن یک سواب – چیزی شبیه گوش‌پاک‌کن- می‌کشد. تست‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد که آیا تراخم منبع عفونت چشم است یا نه. در موارد شدیدتر و پیشرفته‌تر تراخم، معاینه چشم موارد زیر را نشان می‌دهد:
اسکار در داخل پلک فوقانی
رشد رگهای خونی جدید در قرنیه
برگشت مژه‌ها به سمت داخل چشم
بیماری تراخم چگونه درمان می‌شود؟
آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان موارد اولیه تراخم موثر هستند. درمان زود هنگام عفونت می‌تواند از ایجاد عوارض طولانی‌مدت جلوگیری کند. درمان آنتی‌بیوتیکی برای بیماری فعال، استفاده یک‌باره از قرص‌های آزیترومایسین است. با این حال، در صورت عدم بهبود بهداشت و دسترسی به آب تمیز، عفونت مجدد معمول است. موارد پیشرفته‌تر بیماری تراخم ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. در روش جراحی مژه‌هایی که به سمت داخل به سمت چشم برگشته‌اند را جابجا می‌کنند. این روش می‌تواند به کاهش ایجاد زخم و اسکار ناشی از آن در قرنیه کمک کرده و از افت بیشتر بینایی جلوگیری کند. یک چشم پزشک همچنین می‌تواند جای زخم شدید ناشی از تراخم را با پیوند قرنیه درمان کند. اگر قرنیه چنان کدر شود که بینایی به طور قابل توجهی مختل شود، پیوند قرنیه می‌تواند گزینه اصلی درمان برای برگشت بینایی باشد. به منظور از بین بردن تراکوم به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی، استراتژی”S.A.F.E” توصیه شده توسط WHO وجود دارد. این استراتژی شامل: جراحی برای درمان تریشیازیس، تجویز آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن عفونت کلامیدیا تراکوماتیس، تمیزی صورت و بهبود محیط زیست برای کاهش خطر انتقال است.