. چرا پیشگیری از پوکی استخوان این‌قدر مهم است؟
پوکی استخوان در بیش از نیمی از افراد بالای ۵۰ سال وجود دارد. نیمی از زنان در طول عمر خود دچار شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان می‌شوند. از هر دو خانم با سن بالای ۶۵ سال اغلب یکی دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می‌شود. این نسبت در مردان با همین سن یک به پنج است و همین شکستگن استخوان‌ها، مهم‌ترین دلیل برای پیشگیری از پوکی استخوان است. پوکی استخوان می‌تواند در هر استخوانی از بدن ایجاد شود ولی معمولاً در ستون مهره، لگن، مچ دست و دنده‌ها بیشتر دیده می‌شود.
مهم‌ترین عارضهٔ پوکی استخوان که بیشترین مشکلات را برای بیمار ایجاد می‌کند شکستگی‌های لگن است. افراد با شکستگی لگن اکثراً کسانی هستند که تا قبل از شکستگی به طور مستقل زندگی می‌کردند ولی بسیاری از آنها بعد از شکستگی برای زندگی نیاز به کمک پیدا می‌کنند. این بیماران تا ماه‌ها بعد از شکستگی برای راه رفتن نیاز به عصای زیر بغل یا واکر دارند و برخی از آنها تا آخر عمر باید از واکر یا عصای زیر بغل استفاده کنند. همچنین تعداد زیادی از کسانی که به علت این بیماری دچار شکستگی لگن می‌شوند در یک سال اول بعد از شکستگی یا از دینا می‌روند یا توانایی زندگی مستقل خود را از دست می‌دهند. آیا این دلایل برای پیشگیری از پوکی استخوان و دریافت درست کلسیم از مواد غذایی کافی نیست؟
علائم پوکی استخوان و شروع آن چگونه است؟
پوکی استخوان در شروع می‌تواند تا سال‌ها بدون هیچ علامتی باشد. اما مهم‌ترین علامت پوکی استخوان درد است و این درد وقتی ایجاد می‌شود که استخوان دچار شکستگی شود. البته شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان معمولاً به صورت شکستگی‌های ریز، بدون جابه‌جایی و خفیفی هستند که بدون وارد شدن ضربهٔ شدیدی به اندام ایجاد خواهد شد. مثلاً بیمار به دنبال یک حرکت بدنی که ممکن است قدری متفاوت از حرکات معمولش باشد دچار شکستگی ریز و بدون جابه‌جایی یا با جابه‌جا شدن اندکی در استخوان شود.
استخوان پوک ضعیف است پس برای شکسته شدن نیازی به نیروی زیادی ندارد. خم شدن روی زمین برای بلند کردن یک وسیله یا چرخش ناگهانی کمر به راحتی می‌تواند در یک فرد دچار پوکی استخوان باعث شکستگی خفیف شود. از طرف دیگر این شکستگی‌ها باعث ایجاد ورم یا تغییر شکل استخوان هم نمی‌شود و تنها علامت آن درد است.
ماجرا به این شکل اتفاق می‌افتد که بیمار ممکن است به دنبال یک فعالیت بدنی دچار درد در کمر یا لگن یا دنده‌هایش شود و هیچ علامت دیگری هم نداشته باشد، پس احتمالاً برایش بسیار طبیعی است که فکر کند درد مختصری است که به علت سرماخوردگی، کهولت سن، خستگی یا علت‌های دیگر ایجاد شده است و البته این شکستگی معمولاً در عرض چند هفته خودبه‌خود خوب می‌شود و درد بیمار هم برطرف خواهد شد. اما به مروز زمان که سن بیمار بالاتر می‌رود و استخوان شخص پوک‌تر خواهد شد، تعداد و تکرر این شکستگی‌ها هم بیشتر می‌شود. بعد دوباره و هر بار بیمار متوجه درد کمر، لگن، دنده یا مچ دست می‌شود و بعد از چند هفته خوب خواهد شد. بیمار ممکن است به پزشک‌هایی متفاوتی هم مراجعه کند ولی چیزی بیشتر از مسکن یا چند داروی تقویتی دریافت نکند.
به مرور، در ستون فقرات این شکستگی‌های مکرر در مهره‌ها باعث تغییر شکل آنها می‌شود و با هر بار شکستگی، ارتفاع مهره کمتر و سپس مهره به جای استوانه‌ای بودن شکل گوه پیدا می‌کند. این تغییر ارتفاع مهره‌ها باعث خواهد شد به تدریج ارتفاع ستون مهره کم و قد فرد کوتاه‌تر شود. در موارد پیشرفتهٔ پوکی استخوان، انحنای کمر افزایش پیدا می‌کند و بیمار قوز خواهد کرد.
پوکی استخوان در بسیاری اوقات در یک عکس رادیوگرافی ساده دیده می‌شود. در این عکس‌برداری، پزشک ممکن است با دیدن کم شدن خطوط داخل استخوان اسفنجی یا دیدن نازک شدن استخوان کورتیکال به وجود پوکی استخوان شک کند. زمانی پوکی استخوان در رادیوگرافی ساده قابل تشخیص است که بیش از ۳۰ درصد تراکم استخوان از دست رفته باشد، پس رادیوگرافی ابزار دقیقی برای سنجش میزان تراکم استخوان نیست. بنابراین، پزشک شما ممکن است برای سنجش تراکم استخوان بیشتر از روش‌های به‌روز دیگری نیز استفاده کند.
چطور از پوکی استخوان پیشگیری کنیم؟
شيوهٔ زندگی و رژيم غذايی مناسب باعث پيشگيری از بیماری مهلک پوکی استخوان در سن‌های بالا می‌شود. پس یکی از مهم‌ترین کارها قرار دادن میزان مناسب کلسیم در رژیم غذایی خودمان و کودکانمان است. برخی نکات زیر می‌تواند برای شما در شروع مصرف کافی کلسیم مفید باشد:
- خوردن مواد غذایی حاوی کلسیم، به خصوص در اوايل کودکی باعث استحكام استخوان‌ها در بزرگسالی خواهد شد.
- مصرف مواد غذایی غنی‌شده با کلسیم مثل شیر و پنیر، یک تصمیم خوب برای دریافت کلسیم است.
- فعاليت بدنی و ورزش کردن باعث تحریک ترشح هورمون رشد و افزايش تودهٔ استخوانی خواهد شد.
- خوردن زیاد بعضی از مواد غذایی مثل كافئين زياد می‌تواند مانع جذب كلسيم بدن و پوکی استخوان‌ها شود.
- سیگار و الکل می‌تواند موجب بروز پوکی استخوان شود و مصرف آنها همراه با کورتون می‌تواند احتمال بروز پوکی را افزایش دهد.
- مصرف روزانهٔ کلسیم برای تمام دختران زیر ۱۸ سال در حدود ۱۳۰۰ میلی‌گرم در نظر گرفته شده است.
- مصرف روزانهٔ کلسیم برای تمام زنان در فاصلهٔ ۱۸ تا ۵۰ سالگی بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم توصیه شده است.
- مصرف روزانهٔ کلسیم برای مردان نیز در فاصلهٔ ۱۸ تا ۵۰ سالگی ۱۰۰۰ میلی‌گرم توصیه شده است.
- در دوران بارداری بدن زنان به روزانه ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارد.
- کلسیم توصیه‌شده برای مادران شیرده، روزانه ۱۰۰۰ میلی‌گرم است.