خشکی دهان یا زروستومیا زمانی رخ می دهد که بزاق کافی توسط غدد بزاقی برای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نمی شود. این مشکل می تواند دلایل متعددی داشته باشد و باعث بوی بد دهان نیز شود. در ادامه به معرفی دلایل خشکی دهان و راه های درمان آن پرداخته ایم.
علل شایع خشکی دهان شامل موارد زیر است :
- داروها ، مانند آنتی هیستامین ها ، ضد احتقانها و برخی از داروهایی که برای درمان فشار خون ، اضطراب ، افسردگی ، درد ، بیماری قلبی ، آسم يا سایر بیماری های تنفسی و صرع استفاده میشوند.
- كم آبی ( دهیدراسیون ) پرتودرمانی سر و گردن که میتواند به غدد بزاقی آسیب برساند.
- شیمی درمانی که می تواند بر تولید بزاق تأثیر بگذارد آسيب به رشته های عصبی مربوط به تولید بزاق.
- بیماری هایی مانند سندرم شوگرن ، دیابت ، HIV / AIDS پارکینسون ، فیبروز کیستیک یا آلزایمر.
- برداشتن غدد بزاقی به دلیل عفونت یا تومور مصرف دخانیات
- نوشیدن الکل
- مصرف مواد مانند ماری جوانا يا مت آمفتامین
از علائم دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- ترک خوردن لبها
- زبان خشک ، زبر یا دردناک
- از دست دادن حس چشایی
- گلو درد
- احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن در دهان
- احساس تشنگی
- مشكل / سختی در صحبت کردن
- مشكل / سختی در جویدن و بلعیدن
کاهش بزاق در دهان باعث افزايش باکتری های تولیدکننده ی اسید میشود که می تواند به موارد زیر منجر شود :
- بوی بد دهان
- افزایش پوسیدگی دندان و بیماری لثه
- افزایش خطر عفونت قارچی دهان ( برفک )
- زخم یا عفونت دهان
خشکی دهان هنگامی رخ میدهد که بزاق كافی تولید نشود و در نتیجه منجر به خشکی و احساس ناخوشایند در دهان شود . خشکی مداوم دهان ممكن است نشانه ی بیماری باشد . همچنین میتواند منجر به بروز مشکلاتی برای دهان و دندان شود .
نکات قابل توجه!
نکات قابل توجه بزاق در تجزيه و بلع مواد غذایی کمک و از دندانها در برابر پوسیدگی محافظت می کند. کمبود بزاق باعث ایجاد احساس چسبندگی و خشکی در دهان و گلو می شود . همچنين بزاق ممکن است غلیظ يا چسبناک شود .
درمان خانگی خشکی دهان
برای التیام علائم خشکی دهان ، این راهکارها را امتحان کنید :
- مقدار کافی آب یا مایعات بنوشید تا دچار کم آبی نشويد .
- برای مرطوب نگه داشتن دهان خود ، مکيدن خرده های يخ ، انگور یخ زده یا بستنی های یخی میوه ای بدون قند کمک کننده است .
- برای تحریک جريان يافتن بزاق ، آدامس يا آب نبات بدون و سعی کنید از طريق بينی نفس بكشيد نه دهان.
- هنگام خواب، از دستگاه رطوبت ساز استفاده کنيد .
- از بزاق مصنوعی یا اسپری یا مرطوب کننده های دهان استفاده کنید. ( با پزشک خود مشورت کنید )
- برای کمک به مرطوب شدن و حفظ بهداشت دهان و دندان ، از دهانشويه های مخصوص خشکی دهان استفاده کنيد .
همچنين ممكن است در شرایط استرس ، اضطراب یا کم آبی بدن ، دچار خشکی دهان شوید . خشکی دهان در افراد مسن شایع است . اما افزايش سن به خودی خود باعث خشکی دهان نمی شود . در سالمندان احتمال وجود بیماری و مصرف داروها بیشتر است که این مسأله خطر خشکی دهان را افزایش می دهد.
اصلاحات مفید رژیم غذایی
تغييرات زیر در رژیم غذایی ممکن است کمک کننده باشند :
- غذاهای نرم و غذاهایی که به راحتی قابل جویدن هستند ، بخورید.
- غذاهای خنک و کم ادویه مصرف کنید . از خوردن غذاهای داغ ، تند و اسیدی خودداری کنید .
- غذاهای حاوی مایع فراوان مانند سوپ ، آب گوشت يا آب سبزیجات بخوريد و همراه وعده های غذایی مایعات بنوشید.
- قبل از بلع ، نان یا مواد غذایی سفت یا ترد را در مایع تريد كنيد . ( خيس کنيد ).
- مواد غذایی را به قطعات کوچک خرد کنید تا راحت تر جویده شوند .
- وعده های غذایی را کم حجم و تعداد وعده های غذایی را بیشتر کنید .
مراقبت از سلامت دهان و دندان
- حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنيد . بهترين زمان استفاده از نخ دندان ، قبل از مسواک زدن است .
- از خمير دندان فلورایددار و مسواک با برس نرم استفاده کنید . این کار از آسیب مینای دندان و لثه جلوگیری میکند .
- بعد از هر وعده ی غذایی مسواک بزنید .
- معاینات منظم دندانپزشکی داشته باشید . در مورد فواصل مناسب معاینات ، با دندانپزشک خود مشورت كنيد .
چه مواردی خشکی دهان را افزایش میدهد؟
برخی موارد می توانند خشکی دهان را تشدید کنند ؛ بنابراین بهتر است از مصرف آنها پرهیز کنید :
- نوشیدنی های قندی
- کافئین موجود در قهوه ، چای و نوشیدنی های گازدار
- الكل و دهانشويه های حاوی الكل
- غذاهای اسیدی مانند آب پرتقال يا گريپ فروت
- غذاهای خشک و زبر که ممکن است زبان یا دهان شما را اذیت کنند
- دخانیات و محصولات دخانی
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم ؟
اگر :
- خشکی دهان مداومی دارید که رفع نمی شود
- در بلعیدن مشكل داريد
- احساس سوزش در دهان دارید
- در دهانتان لكه های مسطح سفید دارید
درمان مناسب ، شامل پیدا کردن علت خشکی دهان هست. پزشک موارد زیر را بررسی می کند :
- سابقه ی پزشکی
- علائم و نشانه ها
- داروهای مصرفی
ممکن است بسته به شرح حال ، معاینات و شرایط دیگر، موارد زیر درخواست شوند ؛
- آزمایش خون
- تصویربرداری از غدد بزاقی
- آزمايش جمع آوری بزاق برای اندازه گیری میزان تولید
- سایر آزمایش های لازم ، بسته به شرایط برای تشخیص علت
اگر علت اصلی دارو باشد، پزشک می تواند نوع دارو یا میزان آن را تغيير دهد .
همچنین ممکن است درمان های زیر را تجویز کند :
- داروهای محرک ترشح بزاق
- جایگزین های بزاق ( بزاق مصنوعی )
منبع: کتابخانه ملی پزشکی، وابسته به موسسه ی ملی سلامت آمریکا(NIH)